پایش و مدیریت شبکه‌ها

با توجه به توضیحات ارائه شده، سرویس‌های مدیریتی در مرکز سرویس‌های یک شبکه قرار می‌گیرند. از آنجا که تجهیزات مورد استفاده در یک شبکه، ساخت تولیدکننده‌های مختلف خواهد بود، باید از یک استاندارد مشخص برای امکان پایش و مدیریت این تجهیزات استفاده کرد.

در دنیای شبکه، معمولا نرم‌افزارهای Monitoring از پروتکل استاندارد SNMP برای به دست آوردن اطلاعات وضع تجهیزات استفاده می‌کند که نسخه سوم این پروتکل نسبت به دو نسخه قبل در کنار امنیت بیشتر در تبادل اطلاعات، قابلیت‌های بیشتری را نیز فراهم می آورد. بر همین اساس مدیریت این تجهیزات نیز، معمولا از پروتکل استاندارد SSH برای محرمانه بودن حفظ تبادل اطلاعات مدیریتی استفاده می‌شود؛ البته پروتکل دیگری نیز به نام Telnet وجود دارد که اطلاعات را به صورت Clear-Text رد و بدل می‌کند و ممکن است به سرقت اطلاعات بینجامد.

از جمله اهدافی که زیر سیستم مدیریت به دنبال تحقق بخشیدن آنهاست می‌توان به این موارد اشاره کرد: تعیین سیاست‌های کلی مدیریت شبکه در بخش‌های مختلف، نگهداری آستانه‌ عملیاتی عناصر مختلف در شبکه، انجام اعمال از پیش تعیین شده هنگام رخداد رویدادهای خاص.

به عنوان مثال، در شبکه‌های گسترده (WAN)، بروز شرایط بحرانی ممکن است به توقف برخی سرویس‌های حیاتی منجر شود که باتوجه به پایش در لحظه و وجود آمادگی لازم، باید در کمترین زمان ممکن مشکلات به وجود آمده رفع شود؛ چرا که به نسبت مقیاس خرابی یا قطعی سرویس‌رسانی و مدت زمان آن، طرح استمرار کسب و کار مجموعه موردنظر تحت تاثیر مستقیم آن قرار گرفته و سبب به وجود آمدن خسارات مالی می‌شود. اشکالات پیش آمده در بستر فیزیکی شبکه، قطعی در درگاه شبکه یا اختلال در سیستم‌های امنیتی شبکه را می‌توان نمونه‌هایی از شرایط بحرانی دانست.

همچون دیگر حوزه‌ها، برای پایش و مدیریت اجزای مختلف شبکه، استانداردهای مختلفی ارائه شده است که اغلب از استاندارد FCAPS به علت جامعیت آن، در طراحی و پیاده‌سازی شبکه‌ها استفاده می‌شود. براساس این استاندارد، گروه‌های مختلفی از مدیریت به این شرح ایجاد می‌شود: مدیریت و پایش خطا (Fault management)، مدیریت پیکربندی (Configuration Management)، مدیریت حسابرسی (Accounting Management) یا Administration Management، مدیریت و پایش کارایی (Performance Management)، مدیریت امنیت (Security Management) همان طور که مشخص است، هدف اصلی از طراحی و پیاده‌سازی سیستم‌های پایش و مدیریت شبکه، ادامه سرویس‌دهی و بهینه‌سازی بهره‌وری از تجهیزات و کاهش حداکثری خسارتی است که در نتیجه بروز اختلال در کارکرد یا کارایی هریک از عناصر شبکه به وجود می‌آید.

متناسب با گسترش بهره‌برداری از شبکه‌ها، رشد محسوسی نیز در الگوها، استانداردها و ابزارهای پایش مداوم شبکه به چشم می‌خورد. این موارد به یاری شرکت‌ها و سازمان‌ها شتافته تا آنها را در رسیدن به سطحی مطلوب از لحاظ فنی و اقتصادی برای سرمایه‌گذاری و بهره‌گیری از فناوری‌های شبکه و مراکز داده برساند و در ارائه و فروش خدمات متناسب با حوزه کاری، چارچوبی مدون را برای این منظور دراختیار قرار دهد.

پایش و مدیریت شبکه را می‌توان با گستره وسیعی از سخت‌افزارها و نرم‌افزارها تطبیق داد. وسعت و قدرت برخی از این ابزارها به اندازه‌ای است که هیچ وابستگی به نوع بستر نداشته و در تمام محیط‌های شبکه‌ای مانند LAN، WAN، کابلی یا بی‌سیم کاربرد داشته و وظایف خود را به بهترین شکل انجام می‌دهند. با توجه به نرم افزار مورد استفاده، می‌توانید روی هر سیستم عاملی و حتی تلفن همراه خود از ویژگی‌های نرم‌افزارهای مختلف بهره جسته و شبکه خود را Monitor کنید.

از معمولی‌ترین امور نظارتی، نظارت بر پهنای باند یا ترافیک سرورهاست. جالب است بدانید علاوه بر تجهیزات شبکه، می‌توانید بر تلفن‌های همراه یا حتی UPS‌های موجود در یک مرکز داده نظارت کنید. در ادامه به معرفی چند نمونه از ابزارهای پایش می‌پردازیم.

نرم‌افزار Nagios که عنوان برترین سیستم پایش در سال ۲۰۱۲ را از آن خود کرده (به استناد نظرسنجی سایت LinuxQuestions) یکی از پرکاربردترین نرم افزارهای موجود در حوزه پایش است که به وسیله دو کنسول CLI و گرافیکی قابل مدیریت است. Nagios همانند دیگر نرم‌افزارهای مدعی، این امکان را فراهم می‌کند تا میزان پردازش تمام تجهیزات شبکه مانند مسیریاب‌ها و راه‌گزین‌ها بدقت کنترل شود و همچنین نظارتی دقیق بر عملکرد سرویس‌های مختلف شبکه مانند سرویس‌دهنده پست الکترونیک،DHCP، DNS یا WebServerهای مختلف مانند Apache یا IIS، پایگاه های داده همچون MySQL، Microsoft SQL Server و LDAP‌های معمول مانند Microsoft Active Directory و openLDAP وجود داشته باشد. وضع تمام موارد ذکر شده نه تنها از سوی کنسول این ابزار، بلکه حتی به وسیله ایمیل و پیامک قابل اطلاع‌رسانی است. از امکانات قابل توجه آن می‌توان به پشتیبانی از افزونه‌نویسی برای ایجاد سازگاری با سخت‌افزارهایی که پیشتیبانی از آنها موجود نیست، اشاره کرد.

Cacti دیگر نرم افزار متن باز در monitoring است که با روند نصب راحت و سریع، محیطی ساده و قدرتمند را در اختیار کاربر گذاشته تا بسادگی هر چه تمام تر تجهیزات موردنظر را به منظور گزارش‌گیری لحظه‌ای به آن اضافه کند و از گراف‌ها استفاده لازم را ببرد. تنها ایرادی که به Cacti وارد است، سیستم اعلان آن است که تنها در کنسول اطلاع‌رسانی می کند.

و سرانجام Zabbix، نرم‌افزار قدرتمند متن‌باز، با پشتیبانی از قابلیت‌های بیشتر رقبای خود همچون Nagios و ایجاد نمودارهایی بسادگی Cacti. کنسول مدیریتی سریع، اما تا حدودی پیچیده، سیستم هشداردهی به وسیله ایمیل یا پیامک، استفاده از پایگاه داده MySQL و PostgreSQL برای ذخیره اطلاعات، امکان کنترل از راه دور حتی روی تلفن همراه و گراف های real-time و دقیق از مشخصه‌های این نرم‌افزار است.

هرچند در بیشتر شبکه‌ها و مراکز داده کشور از محصولات تولید خارج از کشور برای پایش و مدیریت شبکه استفاده می شود، اما بد نیست بدانید تا به حال چند نرم‌افزار بومی نیز در داخل کشور تولید شده که برخی از آنها قابلیت‌های مانیتورینگ محیطی نیز دارد و براساس درخواست مشتری قابل سفارشی شدن نیز است.

محمد مقدس