8 جاسوس معروف دنیا

این عنوان از میزان فراگیری و عام بودن استفاده از جاسوس‌ها برای کسب اطلاعات در سازمان‌های امنیتی کشورهای مختلف حکایت دارد.

بعضی از جاسوس‌ها به سبب اهمیت کارکردشان یا جنجال‌های خبری شکل گرفته حول آنها، به شهرت زیادی در جهان رسیده‌اند.

برخی نیز به دلیل روش‌های فریبکارانه و کار همزمان برای دستگاه‌های جاسوسی رقیب عمدتا پس از برملا شدن راز یا گیرافتادنشان شهرتی به هم زده‌اند.

هرچه باشد در تمام نقاط دنیا به کارگیری جاسوس‌ها یکی از مهم‌ترین ابزارهای سازمان‌های امنیتی در رقابت‌ها و جنگ های اطلاعاتی و امنیتی است.

در اینجا مروری داریم بر معروف‌ترین جاسوس‌های قرن اخیر؛ البته که این لیست می‌تواند بلندبالاتر از این باشد و نام‌های دیگری را نیز شامل شود.

1- مارتا هاری؛ جاسوس آلمان‌ها

مارگارتا گریتجه که متولد هلند بود در پاریس به رقاصی و فحشا مشغول بود.

او سال 1905 پس از جدایی از همسرش کار خود را شروع کرد و نام مارتا هاری را برای خود برگزید.

او زندگی بی‌بند و باری داشت و با ثروتمندان حشرونشر می‌کرد و در ادامه با بسیاری از سیاستمداران و افسران ارشد نظامی رفت و آمد پیدا کرد.

هلند در جریان جنگ اول جهانی اعلام بی‌طرفی کرد و همین مساله به مارتا اجازه می‌داد آزادانه از مرز کشورهای اروپایی عبور کند.

او در این دوره از سوی دستگاه اطلاعاتی بریتانیا به ظن جاسوسی برای فرانسه تحت نظر قرار داشت هر چند فرانسوی‌ها بعدها این مساله را رد کردند.

در ژانویه 1917 وابسته نظامی آلمان در مادرید پیام رادیویی محرمانه‌ای برای برلین ارسال کرد که در آن به اظهارات جاسوسی با اسم رمز H21 اشاره شده بود.

دستگاه اطلاعاتی فرانسه این پیام را رمزگشایی کرد و مشخص شد H21 کسی نیست جز مارتا. مارتا در سیزدهم فوریه 1917 در پاریس بازداشت و به اتهام جاسوسی محاکمه شد. او به اعدام محکوم شد و در سپتامبر همان سال در چهل و یک سالگی به جوخه اعدام سپرده شد.

2- کمبریج 5؛ جاسوسی برای اتحاد جماهیر شوروی

اگر اهل تاریخ باشید حتما نام «کمبریج 5» را شنیده‌اید؛ چرا که داستان جاسوسی پنج دانشجوی دانشگاه کمبریج بریتانیا برای اتحاد جماهیر شوروی حکایتی معروف است.

این گروه دانشجویی به واسطه گرایش‌های کمونیستی جذب KGB شدند و در سال‌های جنگ دوم جهانی و در تمامی سال‌های دهه 50 سده گذشته برای روس‌ها جاسوسی کردند.

کیم فیلبی، رهبر این حلقه بود که یکی از موفق‌ترین جاسوس‌های تاریخ لقب گرفته است. اعضای دیگر این گروه را دونالد مک‌لین، گای بورگس، آنتونی بلانت و جان کارن‌کراس در برمی‌گرفت.

مک‌لین، بورگس و فیلبی در دهه 1960 و زمانی که احساس کردند حلقه محاصره دستگاه‌های اطلاعاتی به دور آنان تنگ‌تر شده و امکان دستگیر شدن‌شان وجود دارد از بریتانیا گریخته و به اتحاد جماهیر شوروی وقت فرار کردند.

بلانت و کارن‌کراس در بازجویی‌ها به جاسوسی برای شوروی اقرار کردند، اما در دادگاه این اتهام را نپذیرفتند. کران‌کراس در روند محاکمه ادعا کرد تحت شکنجه اقرار کرده عضو پنجم گروه است.

به هرحال دادگاه رسیدگی‌کننده این دو را مجرم شناخت و با توجه به قوانین بریتانیا که حداکثر مجازات جاسوسی برای کشوری دوست 14 سال زندان است به تحمل حبس محکوم شدند.

3- ژولیوس و اتل روزنبرگ؛ جاسوسی برای اتحاد جماهیر شوروی

ژولیوس و اتل روزنبرگ از کمونیست‌های آمریکا بودند که به ارسال اطلاعات هسته‌ای محرمانه ایالات‌متحده برای شوروی متهم شدند.این دو اولین بار در سال 1936 در مجمع کمونیستی یانگ ملاقات کردند و ثمره ازدواج آنان با هم دو فرزند بود.

ژولیوس در 1942 به خدمت سازمان اطلاعاتی شوروی (KGB) درآمد و خیلی زود به جاسوس ارشد شوروی در آمریکا تبدیل شد.

او به اطلاعاتی فوق‌محرمانه در مورد ساختار هواپیماهای جاسوسی U2 دست یافت که به سرنگونی یکی از این هواپیماها بر فراز خاک شوروی در 1960 منجر شد.

در طول دوره‌ای که ژولیوس با روس‌ها همکاری داشت، خیلی‌ها را برای جاسوسی به نفع شوروی به خدمت گرفت. او هزاران سند از سازمان هوافضای آمریکا (ناسا) را در اختیار KGB گذاشت.

یکی از کسانی که با ژولیوس همکاری داشت گروهبان دیویس گریس‌گلاس بود که در مرکز تحقیقات هسته‌ای لس‌آلاموس کار می‌کرد و اسناد زیادی را از طریق او در اختیار روس‌ها گذاشت.

دستگاه‌های اطلاعاتی آمریکا اولین‌بار در 1951 به روزنبرگ‌ها ظنین شدند. این زوج در 1953 به اعدام با صندلی الکتریکی محکوم شدند. این حکم همان سال در زندان سینگ‌سینگ به مرحله اجرا درآمد.

4- الدریخ آمس؛جاسوسی برای اتحاد جماهیر شوروی

پرونده الدریخ آمس، آمریکا را تکان داد. آمس کارمند اداره ضدجاسوسی سازمان اطلاعاتی آمریکا (CIA) بود که سال 1994 و پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی به جاسوسی برای این رژیم متهم شد.

اولین ماموریت آمس در سیا، شناسایی جاسوسان شوروی در ترکیه بود و برای اجرای این ماموریت چند سالی در استانبول ترکیه اقامت گزید.

او به دلیل مشکلات مالی بعدها به دام KGB افتاد و جاسوس روس‌ها شد.

او بعدها به دفتر اروپایی سازمان سیا منتقل شد؛ جایی که به فهرست تمامی جاسوسان نفوذی آمریکا در KBG و ارتش سرخ دسترسی داشت.

اطلاعاتی که او در اختیار روس‌ها گذاشت به شناسایی و دستگیری حداقل صدنفر از جاسوسان آمریکا در شوروی سابق و مرگ ده نفر از آنها منجر شد.

اتهام او انتقال اطلاعات مربوط به جاسوسان غرب در شوروی در ازای دریافت 4.6 میلیون‌دلار بود. دریافت همین پول و زندگی مجلل او عاملی شد برای به دام افتادنش.

سیا که از 1985 متوجه به دام افتادن جاسوسانش در شوروی شده بود به دنبال عامل درز اطلاعات به KGB بود. آمس عاقبت دستگیر و به حبس ابد محکوم شد.

او در حال پشت سر گذاشتن این حکم در زندان آلن‌وود در ایالت پنسیلوانیاست و هرگز مشمول عفو نخواهد شد.

5- کلاوس فوچس؛ جاسوسی برای اتحاد جماهیر شوروی

زندگی فوچس دستمایه ساخت سه فیلم جاسوسی بوده است. فوچس آلمانی‌تبار که فیزیکدانی برجسته بود شهروندی ایالات‌متحده را داشت و در مرکز تحقیقات هسته‌ای لس‌آلاموس کار می‌کرد.

فوچس یکی از دانشمندانی بود که در تولید اولین بمب اتمی نقش به سزایی ایفا کرد و در پروژه تولید اولین بمب هیدروژنی هم مشارکت فعالانه‌ای داشت.

او در دوران تحصیل در آلمان و قبل از مهاجرت به آمریکا در دوره دانشگاه با فعالان حزب کمونیست آلمان رابطه داشت. او با روی کار آمدن نازی‌ها در سال‌های میانی دهه 30 سده گذشته به بریتانیا گریخت و در آنجا دکترای فیزیک خود را گرفت.

برای مدت کوتاهی با برنامه تولید بمب اتم بریتانیا مشارکت داشت و در همین دوره بود که شروع به همکاری با KGB کرد.

در سال 1943 به آمریکا مهاجرت کرد و بلافاصله جذب پروژه منهتن برای تولید بمب اتم شد و کارش را در لس‌آلاموس شروع کرد.

به مدت دو سال اطلاعات محرمانه در مورد بمب هیدروژنی را در اختیار روس‌ها می‌گذاشت که در سال 1946 با رمزگشایی از پیام‌های محرمانه KGB دستگیر شد.

او به 14 سال زندان محکوم شد که با گذشت 9 سال آزاد شد. به زادگاهش آلمان بازگشت و تا زمان مرگش در سال 1988 از این کشور خارج نشد.

6- رابرت هانسن؛ جاسوسی برای ایالات‌متحده

این که یک مامور اطلاعاتی آمریکا به جاسوسی دوجانبه بدل شده و برای 20 سال اطلاعات محرمانه بفروشد به تنهایی برای نشان دادن اهمیت پرونده هانسن کافی است.

هانسن که از اواخر دهه 70 سده گذشته به خدمت سازمان اطلاعاتی آمریکا در آمده بود در سال 2001 و پس از لو‌‌رفتن نوار مکالماتش با یک جاسوس روس پس از 20 سال همکاری با KGB به دام افتاد.

سازمان ضدجاسوسی سیا پس از لو رفتن این نوار هانسن را تحت نظر قرار داد و عاقبت هنگامی که با رابط خود برای انتقال اطلاعات در پارکی در شمال ویرجینیا قرار داشت، بازداشت شد.

از نظر بسیاری از کارشناسان اطلاعاتی هانسن یکی از موفق‌ترین جاسوس‌های دوجانبه و البته از مخرب‌ترین آنها در تاریخ ایالات‌متحده بوده که ساختار داخلی سیا را برای روس‌ها برملا کرده است.

نکته تناقض‌آمیز این که مسئولیت اصلی هانسن در سیا شناسایی جاسوسان دوجانبه بود. او قربانی طمع خود شد و گمان می‌رود در برابر ارائه اطلاعات محرمانه به روس‌ها طی 20 سال حدود 1.5 میلیون‌دلار پول گرفته باشد. هانسن هم در حال پشت سر گذاشتن محکومیت حبس ابد خود بدون برخورداری از عفو در یکی از زندان‌های فدرال در مریلند است.

7- جاناتان پولارد؛ جاسوسی برای رژیم صهیونیستی

پرونده پولارد هنوز باز است. جاناتان یهودی- آمریکایی است که سال‌ها اطلاعات محرمانه کشورش را در اختیار موساد قرار می‌داد.

پولارد که به عنوان تحلیلگر اطلاعاتی در سیا مشغول به کار بود برای سال‌ها با موساد هم کاری داشت و رونوشت همه اسناد و مدارک محرمانه‌ای را که در اختیار داشت به رابطان اسرائیلی خود می‌داد.

اداره ضدجاسوسی سیا در سال 1985 به پولارد ظنین شد و او را تحت نظر گرفت.

این روند دو سال بعد به دستگیری پولارد منجر شد و دادگاهی در سال 1987 او را به حبس ابد محکوم کرد و او هم‌اکنون در حال پشت ‌سر گذاشتن دوران محکومیت خود است.

رژیم صهیونیستی در سال 1995 به پولارد تابعیت داد و خواستار آزادی او شد اما مدیران موساد و سایر مقامات اسرائیلی تا سال 1998 حاضر به پذیرش جاسوسی پولارد برای تل‌آویو نشدند.

این پرونده یکی از جدی‌ترین چالش‌های دیپلماتیک بین واشنگتن و تل‌آویو را رقم زد و نگرانی‌های زیادی بین آمریکایی‌ها پیرامون ماهیت روابط آمریکا‌ ـ‌ اسرائیل به وجود آورد.

بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیررژیم صهیونیستی که تاکنون چند بار در این منصب بوده به وضوح از پولارد حمایت به عمل آورده و در چند نوبت خواستار عفو و آزادی او شده است. نتانیاهو در سال 2002 با حضور در زندانی که پولارد در آن دوران محکومیت خود را می‌گذارند با وی دیدار کرد.

8- لورنس فرانکلین؛جاسوسی برای رژیم صهیونیستی

دومین پرونده جاسوسی که جنجالی در روابط آمریکا و اسرائیل به وجود آورد مربوط به لورنس فرانکلین از کارکنان وزارت دفاع ایالات‌متحده بود که به عرضه اطلاعات محرمانه مربوط به ایران به شورای روابط عمومی آمریکا و اسرائیل (AIPAC) متهم شد.

فرانکلین که به اطلاعات محرمانه در مورد پرونده هسته‌ای ایران و سیاستگذاری در مورد ایران در وزارت دفاع آمریکا دسترسی داشت در چند مورد این اطلاعات محرمانه را به رابطان خود در ایپک منتقل کرده بود.ماجرا زمانی شروع شد که شبکه خبری CBS در سال 2004 گزارشی در مورد تحقیق دایره تحقیقات جنایی پلیس آمریکا (FBI) در مورد پرونده جاسوسی از وزارت دفاع به نفع اسرائیل خبر داد.

اندکی پس از پخش این گزارش فرانکلین به اتهام جاسوسی به نفع اسرائیل بازداشت و در ژانویه سال 2006 میلادی از سوی دادگاه به تحمل 13 سال زندان محکوم شد.

این حکم با درخواست استیناف متهم مورد بازنگری قرار گرفت و دوران محکومیت فرانکلین به 10 ماه کاهش یافت که این حکم شگفتی ناظران امور قضایی در آمریکا را به دنبال داشت.

ایپک لشکری از وکلا را به خدمت گرفت تا فرانکلین از عقوبت خلاصی یابد. تلاش‌های آنان به ثمر رسید و او با وجود محکومیت قطعی تبرئه شد.