درد موقت دندان را جدی بگیرید

احتمالا با خودتان می‌گویید مشکل مهمی نیست؛ چراکه درد دائم در دندان‌تان حس نمی‌کنید و ظاهر دندان‌هایتان هم تغییری نکرده است، اما دندانپزشکان می‌گویند این رفتار بسیار اشتباه است و می‌تواند سلامت دندان‌ها را به خطر بیندازد؛ به همین دلیل آنها توصیه می‌کنند حتی اگر هیچ مشکلی هم ندارید، در فواصل زمانی منظم به پزشکتان مراجعه کنید. اما چرا دندان‌ها خراب می‌شود؟ این پوسیدگی‌ها را چطور باید تشخیص داد و در صورت ایجاد شدن چه باید کرد؟

دکتر محمد اثنی‌عشری، متخصص درمان ریشه دندان با اشاره به اهمیت محافظت از دندان‌ها به جام‌جم می‌گوید: قسمت خارجی لثه که افراد می‌توانند آن را ببینند، تاج دندان نام دارد و قسمت زیرین که داخل استخوان و بافت‌های نگه‌دارنده قرار گرفته، ریشه دندان نامیده می‌شود. تاج دندان از داخل به خارج شامل مغز یا پالپ دندان، عاج و میناست و ریشه دندان نیز از سه بخش تشکیل شده؛ در قسمت خارجی ریشه بافتی به نام سمان وجود دارد، داخل سمان عاج و داخل عاج هم پالپ ریشه قرار گرفته است.

وی درباره مواردی که موجب آسیب بافت پالپ دندان می‌شود، توضیح می‌دهد: پوسیدگی‌های دندان، ضربه‌هایی که باعث شکستگی دندان می‌شود و کارهای دندانپزشکی وسیع و پیشرفته ازجمله عللی است که به پالپ دندان‌آسیب می‌زند.

این عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با تاکید بر این که مهم‌ترین عامل آسیب دیدن پالپ دندان، پوسیدگی است، یادآور می‌شود: پس از صرف غذا، لایه‌ای بیرنگ و چسبنده به نام پلاک دندانی روی سطح دندان‌ها تشکیل می‌شود. این پلاک‌ها در بعضی نقاط مانند طوق دندان، سطح جونده و فاصله تماس بین دندان‌ها بهتر و بیشتر شکل می‌گیرد. البته اگر به صورت منظم و حداقل دو بار در روز مسواک بزنیم، پلاک‌ها و میکروب‌ها از روی سطح دندان‌ جابه‌جا می‌شود که این کار مانع اسیدی شدن بزاق دهان خواهد شد.

به گفته دکتر اثنی‌عشری، حدود 30 دقیقه پس از صرف هر وعده غذا، مواد قندی توسط میکروب‌هایی که داخل دهان به شکل اسید درآمده و حدود 20 دقیقه نیز این حالت اسیدی در دهان حفظ می‌شود؛ بنابراین با توجه به صرف سه وعده غذا و سه میان وعده در روز، حدود 120 دقیقه دهان انسان اسیدی است.

با توجه به آنچه گفته شد، مشخص است که اگر فرد مسواک نزند و از نخ دندان استفاده نکند، شرایط بسیار بدتر خواهد ‌شد، اما اگر شما هم جزو آن گروه هستید که فقط مسواک می‌زنند و استفاده از نخ دندان را چندان مهم نمی‌دانند، باید بدانید بسیاری از پوسیدگی‌ها در فاصله میان دندان‌ها ایجاد می‌شود.

دکتر اثنی‌عشری در این مورد توضیح می‌دهد: در صورت استفاده نادرست از نخ دندان، پلاک میکروبی در محل تماس دندان‌ها باقی می‌ماند و بتدریج با تشکیل اسید و فعالیت‌های مخرب میکروب‌ها، مینای دندان تخریب و پوسیدگی دندانی ایجاد می‌شود و کم‌کم پیشرفت می‌کند تا به عاج دندان برسد.

البته نباید انتظار داشت در صورت مسواک نزدن یا استفاده نکردن از نخ دندان، پوسیدگی در عرض یک یا چند روز به عمق دندان نفوذ کند. به گفته این پزشک متخصص، پیشرفت پوسیدگی به زمان نیاز دارد و بسرعت اتفاق نمی‌افتد.

دکتر اثنی‌عشری می‌افزاید: پوسیدگی پس از مینا به عاج دندان می‌رسد و در این قسمت با سرعت بیشتری گسترش می‌یابد و بافت را تخریب می‌کند؛ به طوری که در برخی مواقع ممکن است فرد حتی متوجه پوسیدگی دندانش نشود، ولی هنگام غذا خوردن ناگهان دندان بشکند؛ در واقع زمانی که پوسیدگی به عاج دندان می‌رسد، با فشار ناشی از جویدن غذا هم دندان می‌تواند بشکند.

به گفته وی، در برخی موارد گرما و سرما یا ترشی و شیرینی مواد غذایی و مایعات نیز باعث درد دندان می‌شود که اگر چنین علائمی وجود داشت، هرچه زودتر باید به دندانپزشک مراجعه کرد تا دندان پوسیده در مراحل اولیه درمان شود.

پس از این ‌که پوسیدگی به قسمت داخل عاج رسید، سرعت پیشرفت آن بسیار بیشتر می‌شود و به همین دلیل باید قبل از این مرحله برای درمان اقدام کرد.

دکتر اثنی‌عشری با اشاره به این ‌که لازم است بیماران به علائم هشداردهنده مانند حساسیت به گرما و سرما دقت کنند، می‌افزاید: در صورت درمان نکردن بموقع، هر قدر پوسیدگی افزایش یابد، اقدامات درمانی هم باید گسترده‌تر شود؛ در چنین شرایطی متاسفانه میزان ماندگاری ماده پرکننده کمتر خواهد شد. بنابراین مراجعه بموقع و در مراحل اولیه نکته مهمی است که مردم نباید آن را فراموش کنند.

وی با اشاره به اهمیت سلامت ریشه دندان، با تاکید بر این که اولین اصل در معالجه این بخش، پیشگیری است، توضیح می‌دهد: اگر در مراحل اولیه آسیب مینا، برای درمان اقدام شود، حتی می‌توان بدون پرکردن و به کمک شیوه‌هایی مانند استفاده از دهان‌شویه‌های مناسب یا فلوراید موضعی، آن را برطرف کرد. در پوسیدگی‌های جزئی هم با پرکردن ساده دندان‌ها، مشکل براحتی حل می‌شود، ولی در شرایطی که پوسیدگی دندان خیلی گسترده شده باشد، نه‌تنها منطقه پرکردن وسیع‌تر می‌شود، بلکه ماندگاری آن نیز کاهش می‌یابد. علاوه بر این، همان طور که قبلا نیز گفته شد، اقدامات دندانپزشکی پیشرفته یکی از عللی است که موجب درگیری پالپ دندان می‌شود.

زمانی که پوسیدگی به مغز دندان نزدیک می‌شود، برآمدگی داخل پالپ ایجاد می‌شود که در مراحل اولیه قابل برگشت است، اما اگر بیمار به دردهای هشداردهنده توجهی نداشته باشد و برای درمان اقدام نکند، بافت پالپ بتدریج دچار مشکلات برگشت‌ناپذیر خواهد شد.

دکتر اثنی‌عشری می‌گوید: در چنین شرایطی، بیمار درد شدیدی دارد که او را ناچار به مراجعه خواهد کرد. در این مواقع مشخص می‌شود پالپ دندان دچار مشکلات غیرقابل برگشت شده و در نتیجه درمان ریشه باید آغاز شود.

این عضو هیات علمی دانشگاه با اشاره به اهمیت مراجعه منظم به دندانپزشک می‌گوید: در برخی موارد و البته بندرت ممکن است فرد در این مراحل هم درد نداشته و متوجه پوسیدگی دندان نشود. با توجه به این موضوع توصیه می‌شود حتما هر شش ماه یک بار یا حداکثر سالی یک مرتبه به دندانپزشک مراجعه کنید.

دکتر اثنی ‌عشری با اشاره به این‌ که در ماه مبارک رمضان، بهداشت دهان و دندان اهمیت بیشتری دارد، توصیه می‌کند: در این ماه پس از صرف وعده سحر و افطار حتما باید دندان‌ها را مسواک بزنید و از نخ دندان هم استفاده کنید؛ چراکه شست‌وشوی دهان با آب خالی کافی نبوده و نمی‌تواند سلامت دندان‌ها را حفظ کند.

وی می‌افزاید: با توجه به فاصله زیاد میان سحر و افطار، مواد غذایی و باکتری‌های موجود در پلاک دندانی فرصت کافی دارند تا با تجزیه مواد قندی، اسید بیشتری تولید کنند و این اسید در تخریب مینا و عاج دندان و ایجاد پوسیدگی نقش موثری دارد.

به گفته این دندانپزشک، برای پیشگیری از بوی بد دهان طی روز می‌توان دهان را چند مرتبه با آب شست‌وشو داد، البته باید مراقب باشید آب را نبلعید. علاوه بر این، استفاده از لیموترش در وعده سحری و مصرف کمتر سیر و پیاز نیز به کاهش بوی بد دهان کمک می‌کند.

نیلوفر اسعدی‌بیگی - گروه سلامت