وقتی روده‌ها پیچ می‌خورد

این اصطلاح برای کار ماهیچه‌ها و اعصاب ارگان‌هایی مانند مری، معده، روده کوچک، کیسه صفرا و کولون به کار می‌رود، به طوری که کارکرد غیرطبیعی ماهیچه‌ها و اعصاب، باعث عملکرد غیرطبیعی این ارگان‌ها می‌شود. بیماری‌های کارکردی دستگاه گوارش نه می‌توانند مانند زخم‌های معده، با روش‌های خاص (آندوسکوپی یا اشعه ایکس) دیده و تشخیص داده شوند و نه مانند بیماری سلیاک و کولیت کلاژنی در زیر میکروسکوپ رویت شوند، بلکه تنها با انجام آزمایش‌هایی مانند بررسی تخلیه معده یا حرکت دئودنال (دوازدهه، اولین بخش روده کوچک) مشخص می‌شوند.

از جمله معیارهایی که توسط محققان در webmed برای تشخیص IBS در نظر گرفته شده، ناراحتی‌ها و درد شکمی حداقل یک بار در هفته برای مدت حداقل 2 ماه است که این ناراحتی‌ها باید حداقل با 2 مورد از 3 ویژگی همراه باشند که عبارتند از: تسکین یافتن با یک حرکت روده‌ای (تخلیه)، شروع مرتبط با تغییر در تکرر حرکات روده‌ای و شروع مرتبط با تغییر در ظاهر مدفوع. در این میان برای حذف احتمال وجود سایر بیماری‌های دستگاه گوارش، آزمایش‌هایی برای تشخیص وجود دارد، به طوری که تاریخچه کامل از بیمار و آزمایش‌های فیزیکی غالبا علت بیماری را نشان می‌دهد، همچنین آزمایش‌های معمول غربالگری خون برای جستجوی علائم سایر بیماری‌ها و نیز آزمایش مدفوع (از لحاظ علائم عفونت، التهاب یا وجود خون که مشخصه بیماری‌های دیگری است) می‌تواند بخشی از ارزیابی باشد، ضمن این‌که آزمایش حساسیت مدفوع (آنتی‌ژن، آنتی‌بادی) برای عفونت انگلی ژیاردیا نیز منطقی به نظر می‌رسد. علاوه بر این، بیوپسی دئودنوم برای تشخیص سلیاک، عکسبرداری با اشعه ایکس و آندوسکوپی برای بیماری‌های آناتومیک، قسمت‌های بالایی دستگاه گوارش و انسداد روده و نیز مجموعه روده کوچک و تنقیه باریوم برای آزمایش ایلئوم (انتهای روده کوچک) و کولون و کولونوسکوپی (برای تشخیص سرطان کولون) نیز می‌تواند انجام شود.

در مورد درمان IBS باید گفت از آنجا که مکانیسم‌های ایجادکننده بیماری کاملا شناخته نشده‌اند، در حال حاضر تعداد داروهای موثر برای درمان این بیماری اندک بوده و تاثیر قابل ملاحظه‌ای نداشته‌اند. آن طور که در سایت medicinenet آمده یکی از علت‌ها، تشابه علائم بیماری با سایر بیماری‌هاست. به عنوان مثال اسهال غالب یا یبوست غالب در بیماری‌های مختلف دیده می‌شود و این در حالی است که هر دارو احتمالا تنها بر یک مکانیسم اثر می‌گذارد. بنابر این احتمال اثرگذاری یک دارو بر اغلب بیماران مبتلا به IBS، حتی با علائم مشابه کم است. ضمن این‌که تغییر علائم مانند تغییر دوره‌های یبوستی به دوره‌های اسهالی ممکن است درمان علائم را پیچیده‌تر کند. در این میان، داروهای ضدافسردگی و درمان‌های فیزیولوژیک (مانند رفتاردرمانی شناختی)‌ نیز بیشتر علل هیپوتتیکال IBS (عملکرد غیرطبیعی اعصاب حسی و روان)‌ را درمان می‌کنند تا علائم را. از طرفی 20 تا 40 درصد از بیماران با دارونماها (داروهای غیرفعال یا قرص‌های قندی)‌ بهبود پیدا کرده‌اند. درمان یبوست در IBS که ممکن است ناشی از عملکرد غیرطبیعی ماهیچه‌های کولون یا آنوس (مقعد)‌ باشد با امتحان کردن مکمل‌ها و داروهای مختص درمان یبوست (به هر علتی)‌ شروع می‌شود. اولین داروی تاییدشده توسط FDA برای درمان دردهای شکمی و یبوست، تگازود (زلنورم)‌ بود که عوارضی مانند خطر افزایش حمله‌های قلبی را به همراه داشت. یکی از مواد شیمیایی مهم در کنترل یبوست، سروتونین است که توسط اعصاب در روده ساخته می‌شود. این ماده با پیوستن به برخی از گیرنده‌ها باعث یبوست می‌شود و با پیوستن به انواع دیگری از گیرنده‌ها، از یبوست جلوگیری می‌کند. دارویی که برای درمان اسهال در IBS تجویز می‌شود، لوپرامید (ایمودیوم)‌ است که از انقباض ماهیچه‌های روده کوچک و کولون جلوگیری کرده یا آن را آهسته می‌کند. همچنین داروی آلوسترون (لاترونکس)‌ نیز برای درمان اسهال و ناراحتی‌های شکمی موثر شناخته شده ولی به دلیل داشتن عوارض جانبی زیاد، تنها در موارد حاد اسهال تجویز می‌شود.

از داروهای هیوسیامین (مانند لوسین)‌ و متزکوپالامین (مانند پامین)‌ نیز برای درمان دردهای شکمی استفاده می‌شود که اسپاسم‌های روده را کاهش می‌دهد. از داروهای ضدافسردگی متداول در IBS نیز می‌توان به تری‌سایکلیک آمی‌تریپتیلین، دزیپرامین و تری‌میپرامین اشاره کرد که فعالیت اعصاب را تنظیم می‌کنند و اثرات آنالژیتیک (بهبود درد)‌ را نیز دارند.

در این میان، برخی از مبتلایان به IBS نیز با مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها و پروبیوتیک‌ها (باکتری‌های مفید)‌ بهبود پیدا کرده‌اند؛ چراکه بیماری موسوم به SIBO که در اثر افزایش رشد باکتری‌های روده کوچک ایجاد می‌شود نیز علائمی مشابه IBS نشان می‌دهد (که با آزمایش تنفس غیرطبیعی هیدروژن مشخص می‌شود.) از پروبیوتیک‌های موثر می‌توان به لاکتوباسیل‌ها و بیفیدو باکتری‌ها اشاره کرد که باعث سرکوب‌کردن باکتری‌های ایجادکننده علائم در روده می‌شوند یا بر سیستم ایمنی بیمار برای فرونشاندن التهاب تاثیر می‌گذارند. از انواع آنتی‌بیوتیک‌ها نیز می‌توان به نئومایسین، لووفلوکساسین یا سیپروفلوکساسین و مترونیدازول (فلاژیل)‌ اشاره کرد.

تاثیر رژیم غذایی بر علائم IBS نامشخص است. اگرچه تا اندازه‌ای می‌توانید با محدود کردن غذاهای خاصی مانند سالاد، روغن‌ها، شکلات، آشامیدنی‌های کربنات‌دار و کافئین‌دار، شیر (در صورت نابردباری به لاکتوز)،‌ شیرین‌کننده‌های بدون قند مانند سوربیتول یا مانیتول، غذاهای مولد گاز مانند لوبیا، انواع کلم، غذاهای چرب و نیز اجتناب از نوشیدن با نی و جویدن آدامس که ممکن است باعث تشدید علائم شوند، به بهبودی علائم کمک کنید.

همچنین افزایش تدریجی فیبر به غذا (برای کاهش یبوست)‌، خوردن وعده‌های کوچک‌تر و بیشتر (در صورت داشتن اسهال)‌، نوشیدن آب فراوان، ورزش منظم و کاهش افسردگی و استرس نیز تاثیر بسزایی در کنترل علائم دارد.