نظارت آری، دخالت هرگز

شاید اتفاقاتی که در یک دهه گذشته در صدر فوتبال دنیا و از سوی فیفا رخ داده، در طول تاریخ این رشته ورزشی بی‌نظیر باشد. با اوج‌گیری روزافزون محبوبیت فوتبال در دنیا و این‌که حتی کشورهایی که مردم آن، رشته دیگری غیر از بازی توپ و پا را می‌پسندیدند هم این روزها به علاقه‌مندان این رشته بدل شده‌اند، فوتبال مانند سینما بدل به صنعت شده است. هزاران هزار ابزار حاشیه‌ای وجود دارد که می‌تواند وسوسه «دخالت» را در زمین چمن ایجاد و سبب‌ساز به بیراهه رفتن این رشته شود. این روزها وقتی یک بازیکن مشهور با یک بغل پا توپی را وارد دروازه حریف می‌کند، دیگر تنها غریو شادی هواداران و غم دوستداران حریف نیست که اهمیت دارد که روی تک‌تک مسائل پیرامون آن«بغل ‌پا» باید نگریست. از نحوه انتخاب آن بازیکن و مربی‌اش و جایگاه تیم آنها در فوتبال جهان تا«برند» کفش و جوراب و حتی نوع استوک‌هایی که کمپانی x برای همین یک نفر طراحی کرده است. در بعد باشگاهی البته نظارت‌ها به گونه‌ای است که تا حد زیادی جلوی شبهه گرفته می‌شود و البته در بعد ملی تا حدود زیادی کار متفاوت‌ می‌شود. ولی در همین یک نقطه است که تضاد رخ نموده و مه‌آلود بودن، چراغ راهنمای فیفا را طلب می‌کند.

فدراسیون جهانی فوتبال یک ارگان سیاسی یا نظامی نیست که بتواند در مواقع لزوم همانند سازمان ملل عمل کرده و با فرستادن«کلاه آبی‌»هایش، نظم را در مناطق آشوب‌زده برقرار نماید. ابزار این نهاد بین‌المللی، قانون است و با اعمال آن است که می‌تواند قدرت خویش را دیکته کند. اصلی‌ترین حرکتی که فیفا درصدد مخالفت با آن برمی‌آید«دخالت» است و چون زور این ارگان به پول و فشار اسپانسرها نمی‌رسد، تنها می‌تواند مانع از دخالت سیاسیون در امر ورزش شود.

فیفا، فدراسیون‌های کشورها را نهادی نظارتی می‌بیند که مستقل از دولت‌ها بوده و از آنجا که دخالتی در هیچ سیاست ملی ندارند، دخالت سیاست در کار آنان را نیز برنمی‌تابد.

اگر هر دولتی در هر کجای دنیا بخواهد کمی پا را از«نظارت» فراتر نهاده و کار به«دخالت» بکشد، فیفا با قدرت برابر آن ایستاده و کاری که می‌کند، ایزوله کردن فوتبال آن کشور است. فیفا تعلیق می‌کند و با این کار، استقلال فدراسیون‌ها و فوتبال را حفظ می‌نماید. این دخالت می‌تواند همچون دخالت سیاسیون یونان در امر برگزاری لیگ باشد یا مانند نیجریه، مباحث مالی سبب‌ساز تعلیق گردد. فیفا، فوتبال را مستقل می‌خواهد. این استقلال تنها ابزار نظارتی است که به عقیده زوریخی‌ها، گزند دخالت را از سر ورزش نخست دنیا دور می‌کند. در این بین البته کار فدراسیون‌ها تا حدود زیادی با دشواری روبه‌رو است. علی‌القاعده سالیان طولانی است که فدراسیون‌های سراسر دنیا عملا زیرمجموعه‌ای از نهاد نخست ورزشی هر کشور(اعم از وزارت یا سازمان) بوده و«انتصاب» رئیس بین آنها امری بدیهی است. حتی اگر فدراسیون‌هایی هم باشند که دهه‌های متمادی به دموکراسی«انتخاب» خو کرده باشند؛ زیرمجموعه نهاد ورزشی زیر نظر دولت بودن، اجازه استقلال مطلق را به آنها نداده است. در این بین، فیفا گام نخست در مسیر مستقل بودن فوتبال را با انتخاب دموکراتیک و براساس آرای روسای فدراسیون‌ها و گام بعدی را با استقلال مالی و قدرتی این نهاد فوتبالی برداشته است. فیفا قصد دارد با فشار بر تمامی فدراسیون‌های جهان، قاعده‌ای یکدست را به همه جهان تحمیل و براساس آن از هرکدام انتظار داشته باشد.

فیفا معتقد است برای رسیدن به چارچوب صحیح، ‌باید ابتدا مجمعی مستقل شکل گیرد و در آن با«نظارت» دولت، کاندیداها به رقابتی دوستانه و جدی پرداخته و با ارائه برنامه‌ها، مجمع توجیه انتخاب اصلح گردد. نمایندگان این مجمع به عقیده فیفا باید از دسته‌های یک، 2، 3 و 4 هر کشور، شماری از ملی‌پوشان، نمایندگان انجمن‌های ورزشی گوناگون و کمیته‌های ملی المپیک تشکیل شود. البته این قاعده کلی در هر کشور مجزا و بسته به قواعد آن سرزمین است که به عنوان مثال، دسته برتر و لیگ‌های یک تا سه می‌تواند جایگزین لیگ‌های یک تا چهار فیفا شود. چنین روندی به اجبار به همه دنیا(از جمله وطن خودمان) تحمیل و درست یا غلط باید به آن عمل شود. فیفا به دولت‌ها اعتماد دارد اما جز نظارت بر کار فوتبال از آنها نمی‌خواهد. اما همین روند هم دچار اشکالاتی است، از جمله مشکلی که در دوره قبل در ایران و این دوره در اسپانیا روی داد که به سبب شبهه‌‌ای که در مسیر انتخاب رئیس وجود داشت تمامی کاندیداها کنار کشیده و انتخابات با یک کاندیدا برگزار و با اکثریت آرا به انتخاب رئیس منجر شد. این در کنار مشکلات و حاشیه‌های مالی فیفا می‌تواند خدشه‌ای بر اعتبار قاعده این نهاد باشد؛ ولی هرچه هست، تا به اینجا این قاعده کلی توانسته روندی مثبت را در نهادهای تصمیم‌گیرنده اصلی فوتبال ایجاد و کار را از پراکندگی به اجماع بکشاند.

علی پازکیان / جام‌جم