جام جم آنلاین گزارش میدهد
خورشید، منبع پایانناپذیر انرژی است و انرژی خورشیدی در انحصار هیچ دولتی نیست و برای کشورهای فقیری که توانایی خرید سوختهای گران قیمت را ندارند، امیدی برای رشد و توسعه اقتصادی است.
افزایش روز افزون هزینه سوختهای فسیلی و مشکلات اقتصادی و اجتماعی بهرهگیری از این منابع، از یک سو و ویژگیهای کشورهایی که دارای خاک گسترده و وسیع و جمعیت پراکنده بوده و با مشکل انتقال سراسری انرژی روبهرو هستند، از سوی دیگر اهمیت دستیابی به انرژیهای غیر نفتی و ارزان را نمایان میسازد. در جستجوی انرژیهای غیرنفتی، انرژی خورشیدی، همواره به عنوان مهمترین منابع انرژی مطرح میشود؛ به همین دلیل شناخت انرژی خورشیدی و روش به کارگیری آن، یکی از ضرورتهای توسعه اقتصادی در جهان و بخصوص کشور ماست.
بهرهگیری از انرژی خورشیدی در تاریخ تمدن انسانی سابقهای بسیار کهن دارد. انرژی خورشیدی یکی از اولین منابعی است که انسان برای تامین گرما به آن روی آورد. انسان اولیه از مزایای غار و ایجاد دریچههایی در برابر نور خورشید با هدف بهرهگیری از تشعشع خورشید برای گرمایش آگاه بود. دیرزمانی از آغاز حیات انسان نگذشته بود که انسانها بسیاری از موادی را که توان ذخیره حرارت خورشید را داشتند، کشف کردند، به این ترتیب انسان خیلی زود راه انعکاس و متمرکز کردن نور خورشید را فرا گرفت.
استفاده از خورشید و انرژی بی پایان آن، همراه با تکامل انسانی گسترش یافت و امکانات آن بتدریج شناخته شد. استفاده از انرژی خورشیدی برای آتش زدن کشتیهای جنگی درسال 212 قبل از میلاد به وسیله ارشمیدس یکی از فصول درخشان تاریخ دانش بشری است. ارشمیدس با نصب آیینههایی مربع شکل و کوچک در کنار یکدیگر و روی یک پایه متحرک، نور خورشید را روی کشتیهای مهاجم دشمن متمرکز کرد و آنها را به آتش کشید. واقعیت تاریخ این داستان کهنه هنوز چندان روشن نیست، اما داستان اختراع ارشمیدس نشانه آن است که طراحی ابزارهای گوناگون برای بهرهگیری از انرژی خورشیدی، درک افسانهای و اسطورهای انسان از خورشید دگرگون شد. باورهای خرافی و تفکر سنتی درباره خورشید تا سال 1600 میلادی بتدریج از بین رفت.
با کنار رفتن هاله سحر و جادو از گرد واقعیت خورشید، مطالعه علمی درباره آن آغاز شد. در دوره رنسانس (قرن 14 تا 17 میلادی)، ابزارهای گوناگونی برای بهرهگیری از انرژی خورشیدی طراحی و ساخته شد. یکی از اختراعات این دوران که توسط سالمدن دوکا فرانسوی طراحی و ساخته شد، موتور پمپ آب با کمک انرژی خورشید بود. او برای گرم کردن هوا در یک موتور خورشیدی از انرژی خورشید بهره گرفت و موفق به پمپاژ آب شد. با این که موتور خورشیدی او بسیار ساده بود ولی اهمیت بسیاری داشت؛ به طوری که 200 سال پس از اختراع سالمدن دوکا این اختراع بار دیگر ساخته شد و مورد بهرهگیری قرار گرفت.
در دوران رنسانس ابزار خورشیدی مانند بسیاری از ابداعات آن زمان غیرعلمی و با کاربردی بسیار کمدامنه بود و صرفا برای افزایش اطلاعات علمی و آزمایشهای تجربی ساخته میشد، اما در قرن هجدهم این روند تغییر کرد. در این قرن کوره خورشیدی که میتوانست آهن، مس یا سایر فلزات را ذوب کند، ساخته شد. در ساخت این کوره خورشیدی از آهن صیقل داده شده، لنزهای شیشهای و آیینهها استفاده میشد. این نوع کورهها در سراسر اروپا و خاورمیانه به کار گرفته شد. لاوازیه، دانشمند بزرگ قرن 18 نیز کورهای کوچک ساخت که تا 1750 درجه سانتیگراد حرارت تولید میکرد. در این کوره یک عدسی 52 اینچی و یک عدسی 8 اینجی به کار رفته بود. درجه حرارتی که این کوره تولید میکرد تا 100 سال پس از لاوازیه نیز بالاترین درجه حرارت تولید شده بود. یکی از دستاوردهای مهم اواخر قرن 18 و اوایل نوزدهم استفاده از گردآور سطح بود؛ تا پیش از این تاریخ در تمامی سیستمهای خورشیدی از گردآورهای متمرکز کننده نور استفاده میشد. ساخت این گردآورها در مقایسه با گردآورهای متمرکزکننده سادهتر بود و به علاوه وجود هوای غیر ابری برای کارکرد آنها ضروری نبود.
سال 1907 مهندس مبتکری به نام فرانک شومان با استفاده از گردآور سطحی به مساحت 1200 فوت مربع موتوری به قدرت
5/3 اسب را اختراع کرد. این گردآور مسطح برای گرم کردن آب به کار میرفت. آب گرم تولیدشده با کمک یک مبدل حرارتی، اتر را به جوش میآورد و بخار اتر، موتور و در نتیجه پمپ متصل به آن را به حرکت در میآورد. هر چند این موتور خورشیدی قدرت پیشبینی شده یعنی صد اسب را تولید نکرد، اما ضمن ساخت آن، از اهمیت بسیاری برخوردار بود.خورشید عظیمترین منبع انرژی جهان است و اگر بتوانیم حتی از بخش ناچیزی از انرژی آن در کشور استفاده کنیم، میتوان از مصرف بخش قابل توجهی از دخایر نفت و گاز جلوگیری کرد
با پیدایش سوختهای فسیلی، مساله طراحی و ساخت دستگاههای خورشیدی اهمیت خود را از دست داد. سوختهای فسیلی بویژه اوایل قرن بیستم به علت ارزانی زیاد، نقش انرژی اصلی را در تمدن بشری به عهده گرفت و تلاش برای بهرهگیری از انرژی خورشیدی را مدتی متوقف کرد. اما پس از بحران انرژی بویژه در سالهای اخیر و مسائلی که بهرهگیری از سوختهای فسیلی از نظر اقتصادی، فنی، محیط زیست و... به وجود آوردند، بار دیگر مساله انرژی خورشیدی و پژوهشهای علمی برای به کارگیری این انرژی و جایگزین کردن آن به جای سوختهای فسیلی و دیگر انرژیهای پایانپذیر، پرهزینه و ناسالم از نظر محیط زیست، مطرح شد و به این ترتیب، دستاوردهای مهم گذشتگان پس از یک دوران وقفه کوتاه برای دستیابی به روشهای بهرهبرداری از انرژی خورشیدی مجددا مورد توجه قرار گرفت و تلاش برای تکامل آنها و ابداع روشهای جدید ادامه یافت. انرژی خورشیدی فراوان اما بسیار پراکنده است. این به آن معناست برای این که سودمند باشد، باید متمرکز شود. این کار هزینه بالایی دارد که استفاده از سایر منابع انرژی از جمله سوختهای فسیلی را به ظاهر با صرفهتر میکند.
سلولهایی که از خورشیدی انرژی میگیرند
سلولهای خورشیدی انرژی این منبع عظیم را به صورت مستقیم به انرژی الکتریسیته تبدیل میکنند. این سلولها از مواد نیمه هادی مانند موادی که در ساخت چیپهای کامپیوتری استفاده میشود، ساخته شدهاند. این سلولها مصارف بسیار زیادی پیدا کردهاند به عنوان نمونه میتوان به چراغهایی اشاره کرد که از این سلولها در روز برای ذخیره انرژی مورد نیاز برای روشن کردن جاده در شب استفاده میکنند. زمانی که فوتونهای نور به این عناصر برخورد میکنند، باعث تحریک الکترونهای آزاد در این مواد میشود و این الکترونها جریان مییابد و باعث ایجاد جریان الکتریسیته در این مواد میشوند، به این فرآیند اثر فتوالکترونیک میگویند. این سلولها به صورت بستههای 40 عددی در کنار هم قرار میگیرند. حدود 10 عدد از این بستهها در کنار هم یک ارائه سلولی را ایجاد میکنند که با کنار هم قرار دادن آنها میتوان صفحات خورشیدی با طول بسیار زیاد ایجاد کرد. این صفحات خورشیدی میتوانند در روی یک پایه ثابت نصب شوند که زاویه این پایه در جهتی که بیشترین زمان نورگیری خورشید وجود دارد، تنظیم میشود. این جهت معمولا به سمت جنوب است. همچنین صفحات خورشید این پایهها تغییر زاویه میدهند و در جهت نور خورشید قرار میگیرند. به این ترتیب، از حداکثر نور خورشید در طول روز استفاده میشود. حدود 10 تا 20 عدد از این ارائههای خورشیدی میتواند انرژی یک خانه را فراهم کند که این مقدار برای کارخانهها و اماکن عمومی به صدها و هزارها عدد میرسد. بتازگی انواعی از این سلولها به صورت کاشی و سفال سقف ساختمانها یا به صورت وسیلهای برای تزئین نمای خارجی ساختمان ساخته شدهاند که این نوع مواد از مقاومت و طول عمری برابر انواع دیگر این گونه مصالح برخوردار هستند. بعضی سلولهای خورشیدی برای استفاده از نور متمرکز در جمعکنندههای متمرکز ساخته میشوند یعنی نور خورشید بعد از تمرکز توسط یک لنز روی آنها متمرکز میشود.
سیستمهای تجمیعکننده انرژی
بسیاری از نیروگاهها و به طور کلی اکثر طرحهای تولید نیرو در جهان بر مبنای سوختهای فسیلی است که به عنوان مثال برای گرم کردن آب و تبدیل آن به بخار استفاده شده، سپس از آن بخار برای به گردش درآوردن توربینها استفاده میشود که به وسیله آن انرژی الکتریسیته تولید میشود، اما امروزه سعی بر این است تا از سیستمهای تجمیعکننده نور خورشید برای تولید گرما استفاده شود. 3 نوع عمده از این سیستمها در حال حاضر در جهان استفاده میشود.
سیستمهای صفحات پارابولیک: این سیستمها از یک صفحه تقریبا 4 گوش خمیده به شکل u تشکیل شدهاند که نور خورشید را در مرکز این صفحه متمرکز میکند. در مرکز این صفحه یک لوله وجود دارد که درون روغن مخصوصی وجود دارد. این روغن بر اثر حرارت ایجاد شده گرم میشود که از آن برای گرم کردن آب و تولید الکتریسیته استفاده میشود.
سیستمهای بشقابی ـ موتوری: در این نوع، از دیشهای بزرگی همانند بشقابهای ماهوارهای بزرگ استفاده میشود که سرتاسر آن از آیینه پوشیده شده است. نور پس از برخورد با آیینه در یک نقطه متمرکز میشود که در آن نقطه یک دریافتکننده نصب شده که گرمای دریافتی را به یک مایع منتقل میکند. با گرم شدن و انبساط، این مایع یک پیستون را به حرکت درمیآورد و باعث ایجاد انرژی مکانیکی میشود که از آن میتوان برای تولید برق استفاده کرد.
سیستم برجی: این سیستم از تعداد زیادی آیینه برای متمرکز کردن نور در بالای یک برج استفاده میکند. در بالای برج، دریافتکننده قرار دارد که از طریق آن، انرژی به نمک موجود در لولهای میرسد. نمک بعد از دریافت حرارت، ذوب میشود و از گرمای آن در روشهای سنتی توالی انرژی استفاده میشود. دلیل استفاده از نمک در این سیستم توانایی بالای نمک مذاب در نگهداری حرارت است. این امر باعث میشود که بتوان نمک مذاب را برای مدتها به همان حالت نگه داشت. این به آن معنی است که میتوان حتی در روزهای ابری و بعد از غروب خورشید هم تا مدتی انرژی تولید کرد.
زندگی بهتر با انرژی خورشیدی: این روش استفاده از نور خورشید تنها محدود به زمان ما نیست. گذشتگان هم از خورشید برای این منظور استفاده میکردند. امروزه بسیاری از ساختمانهای مدرن به نحوی ساخته میشوند که از این مزیت استفاده کنند یعنی سعی میشود که این ساختمانها در جهاتی ساخته شوند که نور و گرمای زیادی را از این راه به دست آورند، البته با تغییرات بسیار نسبت به گذشتگان.
آبگرمکنهای خورشیدی: آب یک دریاچه کمعمق از آب یک دریاچه عمیق، گرمتر است. دلیل آن، گرم شدن کف دریاچه کمعمق و انتقال گرمای آن به آب دریاچه و در نتیجه گرم شدن کل آب دریاچه است. این روش، روش طبیعی گرم شدن آب در طبیعت است. ما نیز به نحوی میتوانیم از این روش برای گرم کردن آب در منازل و استخرها استفاده کنیم. بیشتر گرمکنندههای آب که در ساختمانها استفاده میشوند از 2 بخش جمعکننده حرارت و منبع جمعکننده حرارت تشکیل شدهاند.
معروفترین نوع جمعکنندههای حرارت، جمعکنندههایی موسوم به صفحه مسطح هستند که در سقف ساختمانها نصب میشوند و شامل یک جعبه چهارگوش مسطح پهن با یک پوشش شفاف هستند که مقابل نور خورشید قرار میگیرند. درون این ساختار لولههای باریکی قرار گرفته است که درون آنها مایعی که معمولا آب است، جریان دارد. این لولههای باریک با صفحات جاذب در تماس هستند و در نتیجه گرمای جذب شده توسط این صفحات به این لولهها منتقل میشود و مایع درون این لولهها را گرم میکند. مایع گرم شده سپس در منبع گرمکننده ذخیره میشود. این منبع باید بخوبی ایزولهبندی شده باشد. این سیستمها در 2نوع فعال و غیرفعال وجود دارند. در نوع فعال آب به وسیله نیروی موتور درون لولههای باریک و سپس از آن لولهها به درون منبع حرکت داده میشود. ولی در نوع غیرفعال آب براساس نیروی گرانش و تمایل آب بعد از گرم شدن به صعود آب در درون سیستم حرکت میکند.
نیروگاههای خورشیدی: این سیستم مطابق معمول از یک دریافتکننده مرکزی که در ارتفاع نصب شده و یک سری آیینههای قابل تنظیم تشکیل شده است. آیینههای متحرک، تشعشع خورشید را بر دریافتکننده منعکس میکنند. محل نصب و فاصله آیینهها طوری است که بر یکدیگر سایه نیندازند.
نظر به اینکه مقدار انرژی خورشیدی رسیده به واحد سطح نسبتا کم است، برای ایجاد درجه حرارتهای بالا، متمرکز کردن انرژی خورشیدی رسیده به صدها مترمربع در یک سطح کوچک ضروری است و به این علت از دریافتکننده به عنوان این مرکز تجمع استفاده میشود. در این سیستم آیینهها به کمک مکانیزم تعقیبکننده، نور خورشید را در تمام روز تعقیب کرده و در وضعیتی قرار میگیرند که ماکزیمم تشعشع را به سمت دریافتکننده منعکس کند. در طراحی، برای پایداری هلیواستاتها، شدت بادهای محلی نیز باید مورد توجه قرار گیرد.
پمپ و موتورهای خورشیدی: اولین ماشینی که به کمک انرژی خورشیدی، انرژی مکانیکی تولید کرد، حدود 100 سال پیش از میلاد ساخته شد. از آن پس آزمایشهای گوناگونی در این زمینه انجام شد.
مهمترین استفاده از موتورهای خورشیدی، پمپاژ آب بدون استفاده از منبع ذخیره الکتریکی است بنابراین از نظر اقتصادی اهمیت بسزایی دارند. موتور خورشیدی علاوه بر پمپاژ آب در صنایع کوچک روستایی مفید است و بعلاوه برای ارتباطات، رادیو، تلویزیون و قدرتهای مصرفی کم، میتوان آن را به کار گرفت که هزینه آن را باید بر هزینه سیستم تولید الکتریسیته که معمولا شامل گردآور متمرکزکننده و موتور حرارتی است، اضافه کرد.
در موتورهای خورشیدی، سیال عامل بر اثر ازدیاد درجه حرارت منبسط و در نتیجه کاهش درجه حرارت متراکم میشود. انبساط سیال موجب حرکت یک پیستون در داخل سیلندر یا گردش یک توربین میشود. معمولا انرژی مکانیکی به کمک یک دینام با ضریب بهره 90 درصد یا بیشتر به انرژی الکتریکی تبدیل میشود.
خشک کن خورشیدی: خشک کردن عبارت از گرفتن قسمتی از آب موجود در اشیاء است. این فرایند با گرم کردن برای تبخیر آب و جریان هوا برای دور کردن بخار آب ایجاد شده، عملی میشود. در سیستم خشک کردن باز مواد خشک کردنی به صورت مستقیم تشعشع خورشید را دریافت و بخار آب به وسیله جریان هوا از مواد خشک کردنی دور میشود. جریان هوا به وسیله جابهجایی طبیعی ناشی از گرم شدن مواد خشک شدنی یا مستقیما توسط بادهای محلی به وجود میآید. در سیستمهایی که از سوخت برای خشک کردن مواد استفاده میکنند، معمولا مواد خشک کردنی در داخل یک محیط بسته قرار گرفته و هوای گرم را روی آنها عبور میدهند. در سیستمهای خشک کردن خورشیدی که سالهای اخیر ساخته شده نیز از اصول مشابه روش فوق استفاده میشود. یعنی هوای گرم به وسیله تابش خورشید از محیط بسته حاوی مواد خشک کردنی به روش سیرکولاسیون طبیعی یا اجباری عبور داده میشود تا با این عمل رطوبت مواد موجود در محفظه گرفته و خارج شود. این عملیات کاملا مشابه با خشک کردن به وسیله سوخت نفتی است.
گلخانههای خورشیدی: گلخانههای خورشیدی برای پرورش گیاهان، خارج از فصل معمول آن به کار میرود. بعلاوه از این گلخانهها میتوان در زمستان به عنوان منبع حرارتی استفاده کرد. گلخانههای خورشیدی به طور معمول معمولا در قسمت جنوبی ساختمان قرار دارند و اضافه حرارت خورشیدی جمعآوری شده در آن را میتوان به داخل ساختمان منتقل کرد.
توان بالای ایران در بهرهمندی از خورشید
بدون شک خورشید عظیمترین منبع انرژی در جهان به شمار میآید. میزان تابش خورشید از خط استوا (صفر درجه) تا حدود 40 درجه عرض جغرافیایی شمالی و جنوبی برای احداث نیروگاههای خورشیدی بسیار مناسب است. خوشبختانه با توجه به وسعت زیاد ایران و موقعیت جغرافیایی مناسب که بین 25 درجه و 40 درجه عرض شمالی قرار دارد و همچنین زاویه مناسبی که تابش خورشید با سطح کشور داراست، میتوان در بسیاری از نقاط، نیروگاه خورشیدی تاسیس کرد. میزان دریافتی انرژی خورشیدی کره زمین در سال برابر 5/1 در 10 به توان 17 کیلووات ساعت یعنی بیش از 16 هزار برابر کل مصرف سالانه انرژی جهان و بیش از 400 برابر کل ذخایرنفت، گاز، زغالسنگ و اورانیوم دنیاست. میزان دریافتی انرژی خورشیدی یک صفحه افقی در ایران به طور متوسط برابر 5 کیلووات ساعت بر مترمربع در روز یا 1825 کیلو وات ساعت بر مترمربع در سال است. بنابراین کل دریافت انرژی خورشیدی کشور تقریبا 3 در 10 به توان 15 کیلو وات ساعت در سال بیش از 100 برابر کل ذخایر نفت و گاز کشور است.
این اعداد و ارقام بیانگر این واقعیت است که اگر بتوانیم حتی از بخش ناچیزی از انرژی خورشیدی کشور استفاده کنیم، میتوان از مصرف بخش قابل توجهی از دخایر نفت و گاز جلوگیری کرد. بر اساس مطالعات انجام شده استانهای کرمان، زاهدان و یزد با متوسط سالانه حدود 3/5 کیلووات ساعت بر مترمربع در روز دارای بالاترین میزان انرژی دریافتی خورشیدی هستند. همچنین از نظر میانگین سالانه انرژی خورشیدی دریافتی روزانه در واحد سطح افق، نقاط مختلف کشور به 4 منطقه تقسیم میشوند.
سواحل دریای خزر با عرض جغرافیایی زیاد، ارتفاع کم و پوشش ابر زیاد، کم تابشترین منطقه ایران است. ضمن آن که به طور متوسط روزانه 8/2 تا8/3 کیلووات ساعت بر مترمربع سطح افقی انرژی خورشیدی دریافت میکند.
دومین منطقه تابشی با رقمی بین 8/3 تا5/4 شامل آذربایجان، شمال خراسان و خوزستان است.
مناطق سوم تابشی از نظر مساحت، بزرگترین منطقه محسوب میشوند و به طور متوسط روزانه 5/4 تا 2/5 کیلووات ساعت بر مترمربع سطح افقی انرژی خورشیدی دریافت میکنند.
بالاترین منطقه تابشی با رقمی بین 2/5 تا 4/5 شامل نواحی مرتفع جنوب مرکزی ایران (از شهرکرد تا جنوب استان فارس و استان کرمان) است که چهارمین منطقه تابشی کشور محسوب میشود.
به طور کلی ایران از نظر انرژی خورشیدی از پتانسیل بسیار بالایی برخوردار است. رقم متوسط بیش از 5 کیلووات ساعت بر مترمربع سطح افقی برای بیشتر مناطق کشور، رقم بسیار بالایی است که تنها معدودی از کشورها، رقمی بالاتر از آن دارند.
استفاده از انرژی خورشیدی در ایران از سالها قبل شروع شده است و هم اکنون نیروگاههای فتو ولتایی در روستای دربید یزد (به قدرت 5 کیلووات)، روستای حسینیان و معلمان در استان سمنان (به قدرت 5/27 کیلووات) و همچنین تولید برق برای راهاندازی پمپ برای آبیاری در جزیره کبودان استان آذربایجان غربی و بهرهبرداری از بسیاری ایستگاههای مخابراتی در نقاط مختلف کشور در حال انجام است.
وضعیت انرژی خورشیدی در جهان
در حال حاضر ژاپن با بیش از 40 درصد کل تجهیزات خورشیدی رتبه اول را در جهان دارد و بعد از آن، کشورهای آلمان با 20 درصد و آمریکا با 12 درصد قرار دارند. بنا به تحقیقات انجام شده، در آمریکا حدود 350 هزار مورد از سیستمهای خورشیدی استفاده میشود که بیشتر در منازل مسکونی است که این میزان انرژی برابر
3/2 میلیون بشکه نفت در سال است و اگر نیمی از صحراهای نوادا را با سلولهای خورشیدی پوشش دهند، انرژی تولید شده، تمام انرژی آمریکا را تامین خواهد کرد. یکی از تلاشهایی که از سوی دولتها برای کم کردن هزینه تمام شده و تشویق افراد برای استفاده از انرژی خورشیدی صورت میگیرد، خرید مازاد انرژی تولید شده توسط تولیدکنندگان انرژی الکتریسیته از انرژی خورشیدی و انرژیهای نو دیگر است. این انرژی، نقش مهمی در برنامههای توسعه کشورها دارد، به عنوان مثال دولت آمریکا برای رسیدن به اهداف هزاره دوم خود برای کم کردن میزان افرادی که کمتر از 100 دلار در روز در آمد دارند، به این نتیجه رسیده است که کم کردن قیمت انرژی میتواند راه موثری برای این امر باشد. انرژی خورشیدی همچنین راهی را برای فراهم آوردن امکانات مدرن برای نواحی محروم فراهم آورده است. به عنوان مثال میتوان از طرح تبدیل یک روستای دور افتاده در هندوراس با یک دهکده اینترنتی (که برق خود را از خورشید میگیرد) با تمامی امکانات مدرن از قبیل آموزش از راهدور و پزشک اینترنتی و... اشاره کرد که توسط یک انجمن در فلوریدای آمریکا اجرا شد.دکتر منصور قربانی
مدیر مرکز پژوهشی زمینشناسی پارس
عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی
جام جم آنلاین گزارش میدهد
جام جم آنلاین گزارش میدهد
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد؛
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
یک فعال سیاسی:
یک نماینده مجلس:
در گفتوگوی «جامجم» با استاد حوزه و مبلغ بینالملل بررسی شد
گفتوگو با موسی اکبری،درخصوص تشکیل کمپین«سرزمین من»وساخت و مرمت۵۰خانه در منطقه زنده جان