خونریزی‌های مقعدی را جدی بگیرید

علت اصلی این مشکل به یک‌سری از بیماری‌های روده مربوط می‌شود که شایع‌ترین آنها سرطان‌های روده و مقعد و بیماری‌های التهابی روده است و علاوه بر اینها درگیری‌های دستگاه ادراری به صورت سرطان‌های مثانه و پروستات و همچنین برخی بیماری‌های مادر زادی در اطفال مانند چسبندگی و پیچ خوردگی‌های روده و چسبندگی و نقص دیواره شکم و در کل هر عاملی که خروجی مدفوع را دچار اختلال کند، می‌تواند به استومی ختم شود.

یکی از بیماری‌ها شایع در نوزدان نارس، بیماری التهاب روده نکروز دهنده است که می‌تواند به استومی منجر شود. اگر چه تمام این بیماری‌ها خطرناک و گاهی کشنده هستند ولی این به آن معنا نیست که این بیماری‌ها در تمام افراد به استومی ختم می‌شود، بلکه در مراحلی ممکن است جراح تصمیم بگیرد به عنوان مثال بخش بالایی آن قسمت از روده راکه برداشته شده به عنوان خروجی مدفوع به طور موقت در نظر بگیرد.

تروماها و ضربات مانند ضربه‌های ناشی از تصادفات نیز می‌تواند منجر به استومی شود. بیمارانی که مبتلا به ضایعات نخاعی هستند و در نتیجه این ضایعه دچار بی اختیاری ادرار و مدفوع می‌شوند؛ در مراحلی،چنانچه به درمان‌های دیگر پاسخ ندهند، ممکن است پزشک تصمیم به جراحی استومی بگیرد. در واقع در آخرین اقدام درمانی تصمیم به چنین کاری گرفته می‌شود یعنی در صورتی که تمام راه‌های درمانی جواب نداد چنین اقدامی انجام خواهد شد.

یکی از سرطان‌های مربوط به زنان سرطان تخمدان است. چنانچه سرطان تخمدان به‌حدی پیشرفت کرده باشد که در تمام شکم پخش شده و درگیری روده‌ای ایجاد کرده باشد، جراح حین عمل ممکن است مجبور شود بخشی از روده را که درگیر شده بردارد و به صورت موقت روده را بیرون بگذارد یا در موارد بسیار پیشرفته، سرطان‌های تخمدان که باعث انسداد روده می‌شود، به دلیل پیشرفت بیماری امیدی به عمل‌های جراحی قطعی برای این دسته از بیماران نیست، در نتیجه برای کیفیت بهتر زندگی در مدت کوتاه باقیمانده از زندگی این بیماران، پزشک تصمیم به بیرون گذاشتن روده می‌گیرد.

استومی با توجه به ارگانی که درگیر شده واز طریق جراحی بیرون گذاشته می‌شود در علم پزشکی به اسامی مختلفی نام‌گذاری ‌شده مثلا چنانچه بیماری مربوط به روده و مقعد باشد و روده بزرگ بیرون گذاشته شود به آن کلوستومی گفته می‌شود و اگر روده باریک بیرون گذاشته شود به آن ایلئوستومی اطلاق می‌شود. بنابراین با توجه به محلی که از دیواره شکم بیرون گذاشته می‌شود تا خروجی مدفوع یا ادرار باشد، این بیماری نامگذاری می‌شود.

یکی از سوالاتی که ممکن است ذهن هر استومیت یا حتی شما خواننده این مطلب را که تا به حال حتی شاید نام این بیماری را هم نشنیده بودید - به خود مشغول کند. این است که آیا این افراد با وجود انجام جراحی استومی می‌توانند به زندگی عادی برگردند؟ در جواب باید بگویم بله، استومی تقریبا هیچ محدودیت خاصی را برای بیمار ایجاد نمی‌کند. در واقع تنها تاثیرات روانی منفی آن است که برای برخی افراد و بخصوص در مراحل اولیه بعد از عمل مشکل ساز می‌شود در حالی که اگر فرد استومیت با مشاوره صحیح و همچنین همراهی و همدلی خانواده بتواند به مرور راه مقابله با مشکلات ناشی از استومی را بیاموزد و به کار ببندد بعد از مدتی خواهد دید که استومی هرگز مانع از فعالیت‌های روزمره و اجتماعی او نخواهد شد و بیمار آرام آرام به زندگی طبیعی خود باز خواهد گشت.

در حال حاضر تقریبا در رده‌های مختلف اجتماع بیمار استومی وجود دارد. در واقع از پزشک و مهندس گرفته تا کارگر و حتی کودک با وجود این بیماری همچنان در جامعه فعال هستند و در حرفه‌شان مشغول به کار هستند. البته باید گفت استومی فقط در تعداد خاصی از افراد که عود بیماری ناشی از سرطان یا بیماری التهابی روده باعث شده زندگی آنها در معرض خطر قرار گیرد. این مساله مانع فعالیت عادی خواهد شد ولی بقیه افراد به زندگی طبیعی خود باز خواهند گشت.

البته نباید انتظار داشت کنار آمدن با این مساله برای تمام بیماران در یک مدت زمان مشخص اتفاق بیفتد. کنار آمدن با این مساله در تمام افراد یکسان نیست و برخی افراد نیاز به زمان بیشتری دارند.

مساله دیگری که ممکن است ذهن بیمار را قبل از عمل درگیر کند و آن را مانعی برای حضورش در اجتماع بداند این است که آیا کیسه از روی لباس قابل تشخیص است یا این‌که بوی نامطبوع آن دیگران را آزار خواهد داد در جواب این افراد باید گفت خوشبختانه با توجه به پیشرفت فناوری‌ها در زمینه تولید کیسه‌های مخصوص مدفوع و ادرار برای استومیت‌ها، نگرانی مهم این افراد به جهت نشت یا پراکنده شدن بوی نامطبوع و همچنین معلوم بودن کیسه از روی لباس کاملا بر طرف شده است؛ به طوری که کسی نمی‌تواند تشخیص دهد که زیر لباس این افراد کیسه‌ای وجود دارد و وجود این کیسه‌ها مانع از فعالیت‌های اجتماعی یا حتی ورزش، حمام رفتن یا استفاده از استخر نمی‌شود مگر این‌که استومی در محل نامناسبی تعبیه شده باشد؛ به‌طوری که باعث نشت از آن شود. بنابراین تعیین محل مناسب استومی از اهمیت زیادی برخوردار است مثلا اگر استومی در چین‌های شکمی قرار گیرد و فرو رفتگی ایجاد کند بیمار دچار مشکلاتی مانند سوختگی اطراف پوست و زخم می‌شود و همان‌طور که قبلا هم اشاره کردیم، یکی از اهداف مهم مشاوره قبل از عمل، تعیین محل مناسب استومی است.

یکی از مشکلاتی که اغلب استومیت‌ها با آن مواجهند، اختلال در روابط جنسی است و این لزوما به دلیل خود بیماری نیست بلکه بیشتر به دلیل شرایط روحی بیمار است. یکی از مهم‌ترین دلایل آن، این است که بیمار فکر می‌کند شاید وضعیت ظاهری و بیماری‌اش برای همسرش آزاردهنده باشد از طرفی نگرانی از نشت و دفع گاز و بو هنگام نزدیکی، او را از برقراری ارتباط با همسر منصرف می‌کند. همین مساله باعث افسردگی، اضطراب و به دنبال آن کاهش تمایلات جنسی می‌شود. بهترین راهکار برای این افراد، گرفتن مشاوره از مشاوران پزشکی یا روانپزشکان است. با راهکارهایی که مشاوران به این بیماران می‌دهند و در برخی موارد، به صلاحدید پزشک با مصرف دارو مشکل آنان برطرف خواهد شد.

از طرف دیگر، از آنجا که آرزوی هر زنی این است که روزی مادر شود و لذت فرزند دار شدن را بچشد، زنان جوانی که تحت عمل استومی قرار گرفته اند همواره با این سوال مواجهند که آیا استومی منعی برای بارداری ایجاد می‌کند یا نه؟ در جواب این افراد باید گفت استومی به‌خودی خود منعی برای بارداری ندارد بلکه ممکن است درمان‌هایی که برای بیماری زمینه‌ای او انجام شده از جمله شیمی درمانی،رادیوتراپی و جراحی باعث ناباروری وی شده باشد.ولی برخی از افراد که مثلا به دلیل بیماری التهابی روده مجبور به استومی شده‌اند، می‌توانند باردار شوند هر چند بارداری برای این افراد با مشکلاتی هم همراه خواهد بود.

پزشکان ورزش کردن را به همه اقشار جامعه در هر سن و با هر بیماری‌ای توصیه می‌کنند این قضیه درباره استومی هم صادق است. استومیت‌ها هم می‌توانند پس از برطرف شدن مشکلات جراحی و البته تحت‌نظر پزشک فعالیت‌های ورزشی خود را شروع کنند. برای شروع بهتر است این کار را با پیاده‌روی آغاز کنند. پیاده‌روی برای این بیماران خیلی سودمند است و باعث بازگشت کارکرد مناسب روده‌ها می‌شود. تنها ورزش‌هایی که به این افراد توصیه نمی‌شود ورزش‌هایی مانند کشتی و وزنه‌برداری است چرا که این بیماران ممکن است چند بار تحت عمل جراحی قرار گرفته باشند و همین امر باعث ضعف عضلات دیواره شکم شود و با بلند کردن وزنه از روی زمین فشار داخل شکمی بالا رفته و فتق شکمی و فتق اطراف استوما به وجود آید. حتی توصیه می‌شود در هفته‌های اول بعد از جراحی، اجسام سبک و کم وزن را نیز بلند نکنند. همچنین در هفته‌های اول بعد از جراحی از انجام نرمش‌های شکمی نیز خودداری کنند و پس از گذشت زمان به آرامی نرمش‌های شکمی را انجام دهند.

شاید بعضی‌ها فکر کنند با وجود استومی نمی‌توان به مسافرت رفت، در حالی که باید بگوییم استومی هیچ گونه منعی برای مسافرت ایجاد نمی‌کند حتی این افراد می‌توانند با هواپیما به مسافرت بروند و تنها نکته‌ای که باید به آن توجه کنند، این است که به هنگام مسافرت، تمامی وسایل مورد نیاز خود و حتی تعداد بیشتری کیسه همراه داشته باشند. همچنین توجه به رژیم غذایی خاص در طول مسافرت از نکاتی است که باید توجه ویژه به آن داشته باشند زیرا چنانچه فرد به دلیل تغییر شرایط آب و هوایی و رژیم غذایی متفاوت دچار یبوست شدید شود، ممکن است دچار انسداد دهانه روده شده و دردسرهای فراوانی را ایجاد کند.

بیماران استومیت حتما 3 وعده غذای روزانه را می‌بایست به طور منظم بخورند. در ضمن اگر شما هم به این بیماری مبتلا هستید، سعی کنید ظهر وعده غذایی کاملی بخورید، غذا را کاملا بجوید و از تند خوردن و بلعیدن لقمه بزرگ اجتناب کنید.

از طرف دیگر، از آنجا که میوه‌های تازه حجم مدفوع را زیاد می‌کند، بنابراین از خوردن میوه تازه غافل نشوید . در مقابل از خوردن آلو، کلم پخته و سبزیجات تازه خودداری کنید.

از طرف دیگر، مصرف سیگار باعث افزایش گاز و نوشیدن مشروبات الکلی باعث اختلال آب و الکترولیت‌ها می‌شوند، پس بهتر است از مصرف آنها جدا اجتناب کنید.

همچنین ‌باید از خوردن غذاهای دیر هضم که باعث انسداد روده می‌شوند، خودداری کنید.

غذاهای نفاخ یعنی لوبیا و نخود و بعضی میوه‌ها از جمله آلو، سیب، کشمش، موز و سبزیجات همانند کلم، ترب، پیاز، خیار، شلغم، مارچوبه، غلات و نان گندم، شیر و مشتقات آن، بستنی، پنیر، غذاهای چرب، سرخ کرده یا زیاد سرخ شده، نان روغنی، خامه و سس از دیگر مواد ممنوعه هستند.

از طرف دیگر ترسیدن، استرس، بلعیدن زیاد بزاق، سیگار کشیدن، آدامس جویدن، سریع غذا خوردن، بلعیدن لقمه بزرگ، مصرف مشروبات الکلی، نوشیدن مایعات به وسیله نی و دراز کشیدن بعد از غذا از جمله مواردی هستند که بیماران استومی‌ ‌باید از انجام آنها خودداری کنند.

به عنوان یک بیمار مبتلا به استومی علاوه بر رعایت موارد گفته شده بهتر است بعد از غذا پیاده‌روی کنید و غذاهایی را که تولید بو می‌کنند یا باعث سفت شدن مدفوع می‌شوند، از لیست غذاهای خود حذف کنید و در مقابل غذاهایی که بو را کم می‌کنند مانند دوغ، توت‌فرنگی، آبمیوه، جعفری، ماست یا از غذاهایی که ایجاد اسهال می‌کنند از جمله آب آلو، آب سیب، آب انگور، غذاهای پرادویه مانند فلفل سیاه، قرمز، شیر و حبوبات سبز هر چقدر می‌خواهید استفاده کنید.

استومیت‌ها در جلساتی که با مشاوران خود دارند، کاملا با مشکلاتی که با آن روبه‌رو خواهند شد و راه‌های رفع این مشکلات آشنا می‌شوند، اما در برخی شرایط، خودشان به تنهایی نمی‌توانند اقدام به رفع مشکل کنند و حتما لازم است به پزشک یا پرستار مخصوص استوما مراجعه کنند. شرایط خاصی مانند بروز مشکلات پوستی جدی اطراف استوما مانند خونریزی و علائم ایجاد زخم، بروز اسهال مداوم و طولانی، ایجاد یبوست و عدم کارکرد استوما، خونریزی شدید اطراف استوما، درد شکمی، مشاهده تغییر غیرعادی در سایز، رنگ و شکل استوما، استفراغ مداوم، بروز مشکلات جنسی و... در این شرایط بیمار حتما باید با پزشک یا پرستار خود مشورت کند و از آنها کمک بخواهد.

یکی از مراکزی که به‌طور رایگان، خدمات مشاوره‌ای و معاینات دوره‌ای توسط پزشکان و پرستار به این بیماران ارائه می‌دهد و کیسه در اختیار استومیت‌های نیازمند قرار می‌دهد، انجمن استومی ایران است. این انجمن شعبه دیگری در کشور ندارد و در حال خدمت رسانی به تمام بیماران استومی در کشور است. به دلیل ارتباطات خوب و موثری که انجمن استومی ایران با انجمن‌های کشورهای دیگر از جمله انجمن استومی آسیا و اقیانوسیه و(AOA) دارد، توانسته است کمک‌های خوبی را از این انجمن‌ها جذب کند، ولی بیشتر کمک‌ها از سوی کمک‌های خیرخواهانه مردم بوده. هر چند به دلیل شناخت کمی که مردم از این بیماری دارند، این کمک‌ها خیلی محدود است؛ ولی انتظار می‌رود کمک‌های خیرین به این افراد که هزینه‌های سنگین درمان، زندگی بسیاری از آنان را دچار مشکل کرده است، روز به روز بیشتر شود.

 متخصص جراحی عمومی و فلوشیپ جراحی کولورکتال