شهریار و همبستگی ملی

شاهکار شهریار با عنوان «حیدر بابایه سلام» و شعر «سهندیه» او که کم از «حیدر بابایه سلام» ندارد به زبان آذری رقم خورده‌اند. این دو سروده و سروده‌های فراوان دیگر شهریار نشان از تعلق خاطر وی به زادگاهش، همشهریانش و زبان مادریش دارد.

با این حال شهریار خود را محدود به تبریز و آذربایجان نکرد. او از زبان فارسی، از تاریخ ایران، از شهرهای زیبای ایران، از بزرگان علم و ادب ایران زمین، از شهیدان گلگون کفن میهن اسلامی در جنگ‌های بین‌المللی و جنگ تحمیلی و از شهیدان انقلاب اسلامی سرود. شهریار خود را ایرانی، وطن خود را ایران و تاریخ خود را تاریخ ایران دانست. او در سروده‌های خود ضمن نشان دادن هویت ملی و ایرانی خود در تحکیم هویت ملی ایران نیز گام‌های ارزشمندی برداشت.

محمدتقی سبکدل برای شناساندن ارزش سروده‌های شهریار در تحکیم و تقویت هویت ملی ایران و نیز برای نشان دادن هویت ملی شهریار مجموعه ارزشمندی را با عنوان «هویت ملی و ایرانی در اشعار شهریار» تألیف و تدوین کرده است. کتاب سبکدل را انتشارات ندای شمس سال ۱۳۸۸ در تبریز در ۱۰۰۰ نسخه چاپ کرده است. این کتاب ۳۸۰ صفحه‌ای شامل پیشگفتار مولف، دیباچه‌ای به قلم سید حسن امین و 4 بخش با عناوین غزلیات، قصاید، مثنویات و متفرقات است.

مولف در پیشگفتار کتاب پس از ارائه تعریفی از هویت و هویت ملی نقش زبان فارسی را در هویت‌بخشی و حفظ هویت فرهنگی ایران در طول تاریخ به اختصار توضیح داده است. او همچنین شهریار و شعرهایش را بــــه لحاظ تاکـــید بر «ایران دوستی و وطن‌دوستی»، «توصیف سرزمین»، «نماد‌های ایرانی»، «توصیف مردم ایران»، «ستایش قهرمانان و اسطوره‌های ایرانی»، «تاکید بر وحدت و یکپارچگی ایران»، «انقلاب اسلامی ایران»، «تاریخ و فرهنگ ایران»، «بر حذر داشتن از مهاجرت»، «تکریم شاعران ایران» و «توصیف شهرهای ایران» ملی دانسته و نقش شهریار و اشعارش را در تحکیم هویت ملی ایرانیان برجسته کرده است. دیباچه سید حسن امین نیز که با عنوان «ایران دوستی شهریار» پس از پیشگفتار مولف درج شده است به جایگاه ویژه شهریار نزد ملت ایران، اهمیت شعر میهنی و سابقه آن در ادبیات فارسی و بررسی شعرهای وطنی شهریار پرداخته است. مولف در بخش‌های چهارگانه کتاب به ترتیب غزل‌ها، قصیده‌ها، مثنوی‌ها و شعرهای دیگری در قالب‌های شعری دیگر با مضامین گفته شده در بالا، آورده است. هدف از جمع‌آوری این اشعار نشان دادن عرق ملی و ایرانی شهریار بوده که مولف به خوبی از عهده آن بر‌آمده است. مولف در پایان هر شعر ـ غزل، قصیده، مثنوی یا اشعار دیگر که در بخش متفرقات آمده است ـ ضمن ارائه توضیح و تفسیر مختصری از محتوای شعر، مناسبت، مکان و سال سرایش شعر را هم ذکر کرده است. او همچنین هر جا که شهریار شعری را به استقبال از شاعر دیگری بویژه حافظ سروده است، موضوع را متذکر شده و 2 بیت اول شعر مستقبل را آورده است.

بخش غزلیات شامل ۱۲ غزل با عناوین «خودپرستی و خداپرستی»، «عید خون»، «حماسه ایران»، «شب عید»، «آذربایجان»، «تهران و یاران»، «سحربیان سعدی»، «به مرغان چمن»، «ره آورد شیراز»، «مقام انسانی»، «وداعـــی با سواد تبریز» و «به سروناز شیراز» است که همگی نشان از عشق و علاقه شهریار به ایران و ایرانی است. همچنین مولف در بخش قصاید، ۲۳ قصیده از سروده‌های شهریار را که به اسطوره‌ها، قهرمانان تاریخی، یادگارهای باستانی و آداب و رسوم دیرینه ایرانی پرداخته، مدون کرده است. عناوین برخی از این قصاید عبارتند از: نژاد کاوه و نسل فریدون، جام‌جمشید، جشن سده اقبال، جشن نوروز، رودکی و... . بخش مثنوی‌ها نیز شامل ۸ مثنوی است که عمدتا با مضامین گفته قبلی سروده شده‌اند. از جمله این مثنوی‌ها «منظومه‌ای بلند در ذکر مفاخر ادب و هنر ایران» است که شهریار به مناسبت برگزاری دومین کنگره سراسری شعر ایران سال ۱۳۵۱ در تبریزـ‌ به ریاست خود شهریار ـ سروده است. شهریار این منظومه بلند را در ۴۷۷ بیت شامل اسامی تعداد زیادی از شاعران قدیمی و معاصر سروده است. این شعر ضمن این که نشان از اشراف استاد شهریار بر تاریخ ادبیات ایران دارد، نشان از علاقه وی به همه شاعران ایران بی توجه به قومیت، زبان و زادگاهشان نیز دارد. در بخش متفرقات، مولف کتاب تعداد ۸ قطعه شعر در قالب‌های مختلف ـ غیر از سه قالب غزل، قصیده و مثنوی ـ از شهریار جمع‌آوری کرده است. اشعار این بخش نیز چون بخش‌های قبل در مرور تاریخ ایستادگی دلیرانه ایرانیان در برابر دشمنان تا پای جان ( شبیخون و شیون شهریور)، بالیدن به پیشرفت‌ها ( سرود راه آهن) و... سروده شده است.

این کتاب توسط انتشارات ندای شمس در تبریز به قلم محمد تقی سبکدل منتشر شده است.

خیرالله خیری اصل