شکار گردشگران ایرانی

شاهد این ادعا هم پر شدن ظرفیت تمام هتل‌ها، مسافرخانه‌ها وخانه‌های استیجاری ارمنستان در تعطیلات نوروز سال 90 است. آن هم درست زمانی که هتل‌هایی چون پارسیان مجبور شدند برای پرکردن ظرفیت اتاق‌های خود در این ایام به شبکه پیامک و تخفیف هزینه‌ها تا 50 درصد متوسل شوند. البته کسادی بازار گردشگری تنها به تعطیلات نوروز محدود نشد و پیامک‌های مجدد هتل‌هایی چون پارسیان در تعطیلات تابستان نشان می‌دهد که وضعیت همان است که بود. اما همسایگی ایران با ترکیه، خوش شانسی‌های زیادی برای اقتصاد این کشور به همراه داشته است. آمارهای رسمی نشان می‌دهد ایرانی‌ها با سفر به ترکیه فقط در 6 ماه از سال، یک‌میلیارد و 350میلیون دلار ارز از کشور خارج می‌کنند.

البته علاقه ایرانی‌ها به خارج از مرزهای کشور به این دو سرزمین محدود نمی‌شود و تورهای خارجی مانند قبرس، مالزی، تایلند، گرجستان، بلغارستان، آفریقا و حتی کانادا هر سال با رشد 10 تا 15 درصدی همراه‌اند. کارشناسان آشنا با حوزه گردشگری اعتقاد دارند این جریان سبب خروج ارز فراوانی از کشور می‌شود که اگر 10 درصد آن در داخل هزینه شود، تورهای داخلی حتما رشد می‌کنند.

به‌رغم همه وعده وعیدها برای ارزان کردن سفر برآورد ساده‌ای از قیمت نشان می‌دهد که چرا مرغ همسایه در چشم گردشگر ایرانی غاز شده است. مساله‌ای که امیرحسین جعفری، به‌عنوان مدیر بخش ایران‌گردی هلدینگ تخصصی گردشگری ایران هم روی آن مهر تایید می‌زند و گردشگری داخلی با قیمت‌های بسیار بالا و نابسامانی‌های زیاد را یک فاجعه‌ می‌خواند. او برای اثبات حرف‌های خود سند هم دارد: «قیمت هتل‌های داخلی در استان‌های فارس، تهران و شمال کشور 25 درصد افزایش پیدا کرده ‌است.» یکی دیگر از تورلیدرها می‌گوید: «کمتر مسافری در ایران حاضر می‌شود برای سفر به کردستان و کرمانشاه 350هزار تومان بپردازد.» به گفته او، فقط حدود 200هزار تومان از این 350هزار تومان، برای هتل هزینه و بقیه‌ آن صرف حمل و نقل و تغذیه می‌شود. کار کردن در این شرایط خیلی سخت است. اما مسافران ایرانی برای رفتن به سفرهای خارجی چنین مشکلاتی را پیش‌روی خود ندارند.»

امیرحسین جعفری در گفت‌وگو با ایسنا می‌گوید: «پروازهای خارجی بدون هیچ مشکلی و با قیمت‌های پایین انجام می‌شوند و مردم نیز آنها را ترجیح می‌دهند.» این مساله باعث می‌شود تا یک سوال در ذهن او نقش ببندد: «چگونه است که هتل‌های کشور‌های دیگر با قیمت‌های ارزان می‌توانند امور خود را بگذرانند؟!»

البته او در پاسخ به این پرسش که چرا هتل‌های ایران با وجود کمبود مسافر و ضریب اشغال پایین همچنان به افزایش نرخ اصرار دارند؟ می‌گوید: «هزینه هتلداری بسیار بالاست، به همین دلیل مسوولان هتل‌ها افزایش نرخ را درخواست می‌کنند؛ و چون تعداد هتل‌ها کم است و مردم در هر شرایطی مجبورند از این اماکن استفاده کنند، هتلداران با اطمینان قیمت‌های خود را افزایش می‌دهند.» البته کمبود هتل علاوه بر این‌که باعث اطمینان خاطر از افزایش قیمت‌ها برای هتلداران می‌شود مساله دیگری را هم به دنبال دارد. هتلداران هیچ علاقه‌ای به افزایش امکانات و سرویس هتل خود ندارند. آنها خوب می‌دانند که مسافران بی‌جا و مکان، اقامت نه چندان مطلوب در برخی از هتل‌های سه ستاره را هم تجربه می‌کنند. جعفری به مقایسه نرخ دو هتل پنج ستاره در یک سطح در ایران و ترکیه می‌پردازد و می‌گوید: «میانگین قیمت یک شب اقامت در یک هتل پنج ستاره در شیراز 200هزار تومان است. در حالی که شما با 80 هزار تومان در هتلی در ترکیه می‌توانید یک شب اقامت کنید و اتفاقا خدماتی را مانند وعده‌ غذایی کامل نیز داشته باشید.» وضعیت در شهرهای دیگر هم به همین منوال است. هزینه تور داخلی شهر مشهد برای دو روز با امکاناتی مانند اقامت در هتل‌آپارتمان، رفت و برگشت با قطار با یک وعده ناهار و ترانسفر حدود ۲۰۰ هزار تومان است. همچنین مسافران باید برای سفر به مقاصدی مانند یزد و کویر‌مصر در استان اصفهان ۳۸۵ هزارتومان بابت ۴ روز سفر و اقامت در خانه‌های محلی، ۳ وعده شام و ۴ وعده ناهار و صبحانه و سفر با اتوبوس هزینه کنند، این در حالی است که همین گردشگران می‌توانند با ۸۶۵ هزار تومان هزینه،۶ شب در هتل ۵ ستاره یکی از کشورهای همسایه اقامت کنند و از خدماتی مانند بلیت رفت و برگشت با هواپیما، صبحانه، ناهار و خدمات دریافت ویزا هم بهره‌مند شوند.

در میان برخی بی‌برنامگی‌ها ، آژانس‌داران هم از این شرایط در زمان اوج مسافرت‌ها آنچنان استفاده می‌کنند تا باز هم تعداد مسافرت‌های داخلی در کشور پایین بیاید و بسیاری عطای آن را به لقایش ببخشند. تفاوت قیمت‌ها در زمان تعطیلات نوروزی وتابستانی از جمله همین مسائلی است که مسافران را به این نتیجه می‌رساند که قید مسافرت را بزنند.

برای مثال در حالی که هزینه سفر هوایی به سوریه و به مدت یک هفته در ایام معمول حدود ۶۰۰ هزار تومان است ولی در تورهای نوروزی این رقم به حدود یک میلیون تومان می‌رسد و این موضوع نشان دهنده بی‌حساب و کتاب بودن تورگردانی‌ها و بی‌رغبتی مردم به استفاده از خدمات آژانس‌های مسافرتی است. البته این مساله‌ با توجه به علاقه قلبی ایرانیان به سفر‌های زیارتی ممکن است به حوادث جبران ناپذیری بویژه در زمینه سفر به عراق منجر شود. اما به رغم هشدارهای هرساله، اغلب تورهای نوروزی حدود ۲ برابر افزایش قیمت دارد. بنابراین باید سوءاستفاده برخی آژانس‌ها از افزایش تقاضای سفر در تعطیلات تابستانی و نوروزی را از دلایل افزایش نرخ تورهای مسافرتی وکاهش مسافرت‌ها دانست. این مساله به سفرهای خارجی محدود نمی‌شود. برای مثال قیمت تور کیش با خدمات معمولی در آژانس‌های مسافرتی معمولا ۲۵۰ تا ۳۵۰ هزار تومان است ولی در ایام نوروز این رقم ۵۰۰ هزار تومان اعلام شده و برای یک خانواده ۴ نفره ۲ میلیون تومان هزینه سفر به کیش می‌شود که بسیاری از خانواده‌ها قید آن را می‌زنند. البته چنین به نظر می‌رسد که آژانس‌ها میل و رغبت بیشتری برای برگزاری تورهای مسافرتی خارج از کشور دارند. معدنیان، مدیر یک آژانس مسافرتی به روزنامه خراسان گفته گرانی سفرهای داخلی در مقایسه با سفرهای خارجی نقطه ضعف جدی در گردشگری و تورگردانی ایران است.

تاج محمدزاده، مدیر یکی از آژانس‌های خدمات مسافرتی نیز می‌گوید: تورهای داخل کشور فقط به مقاصدی چون شمال، مشهد، اصفهان و شیراز رونق دارد. البته به گفته او، با افزایش مالکیت خودرو تمایل به سفرهای انفرادی در کشور افزایش یافته و شاید همین موضوع دلیلی برای عدم مراجعه به آژانس‌ها باشد.

البته افت مسافرت‌ها به سفرهای داخلی محدود نمی‌شود و آمارها نشان از افت 35 تا 40 درصدی مسافرت‌های خارجی و داخلی در مجموع می‌دهد. تاج محمدزاده در گفت‌وگو با فارس بر این موضوع مهر تایید می‌زند و می‌گوید: «تورهای نوروزی اعم از داخلی و خارجی امسال حداقل با افت ۳۵ تا ۴۰درصدی مواجه بود و با مراجعه به دفاتر خدمات جهانگردی و مسافرتی می‌توان به این موضوع پی برد.» مساله‌ای که با توجه به اجرای طرح هدفمندی یارانه‌ها و نبود امتیازهایی برای صنعت گردشگری از قبل هم پیش‌بینی می‌شد.

در حال حاضر تعداد افراد شرکت کننده در یک تور کاهش یافته و این مساله را محمدزاده یک مشکل جدی می‌داند و می‌گوید: «وقتی کرایه یک اتوبوس ۴۰ نفره برای یک تور ۴۰۰ هزار تومان باشد، اگر اتوبوس با ۱۲ مسافر حرکت کند، طبیعی است که هزینه‌های تور چند برابر خواهد شد.» فرید جواهرزاده، کارشناس گردشگری و مدرس دانشگاه یکی دیگر از دلایل مهم کاهش مسافرت‌های داخلی را گرانی سفرهای هوایی می‌داند.

برای مثال هزینه بلیت رفت و برگشت تهران ـ مشهد بیش از ۱۵۰ هزار تومان است؛ در حالی که فاصله زمانی یک ساعت است و در مقابل پروازهای از ایران به اروپا، تایلند و مالزی با ۶ تا ۷ ساعت پرواز ۴۰۰ تا ۵۰۰ هزار تومان هزینه دارد.

مسائل و موانع موجود باعث شده تا صنعت گردشگری که امروز بخش مهمی از درآمد خالص بسیاری از کشورها را تشکیل می‌دهد نه تنها در ایران یک فرصت نباشد که با توجه به خروج ارز از کشور به شکل یک تهدید بالفعل درآید!

هستی بختیاری