تحولات صنعت خودروسازی ایران در گذر زمان

ورود پیکان به ایران و حذف آن، تاسیس شرکت ایران ناسیونال، رونمایی از سمند و تیبا و تاسیس شرکت‌های قطعه‌سازی، از جمله مهم‌ترین این رخدادها به شمار می‌روند، رخدادهایی که به مواردی از آنها در گزارش امروز اشاره شده است. البته قطعا اتفاقات مهم دیگر نیز تا به امروز در خودروسازی کشور رخ داده است.

1ـ تاسیس شرکت بازرگانی جیپ (پارس خودرو)، 4 دی 1335: هرچند خیلی‌ها از ایران خودرو به عنوان آغازگر راه خودروسازی در کشور یاد می‌کنند، اما به گواهی تاریخ، پارس خودرو قدیمی‌ترین خودروساز کشور است. این شرکت که هم‌اکنون محصولاتی مانند مگان و قشقایی را مونتاژ می‌کند، به همت جعفر اخوان و با نام «بازرگانی جیپ»، در سال 1335 تاسیس و فعالیت مونتاژ خود را 3 سال بعد با خودروهایی مانند جیپ و آریا آغاز کرد.

2ـ تاسیس ایران ناسیونال(ایران خودرو) 12 مهر 1341: گزاف نیست اگر بگوییم در حال حاضر گل سرسبد صنعت کشور، ایران خودرو است، ایران خودرویی که حاج احمد خیامی، مرد ماندگار در حافظه صنعت ایران، اوایل پاییز سال 41 آن را بنیان نهاد. ایران خودرو که ابتدا کارش را با مونتاژ اتوبوس آغاز کرد، هم‌اکنون یکی از بزرگ‌ترین خودروسازان خاورمیانه به شمار رفته و 2 برند داخلی دارد.

3ـ تاسیس شرکت زامیاد، 10 تیر 1342: شرکت زامیاد در سال 1342 در محل میدان آذری تاسیس شد و ابتدا فعالیت خود را با واردات، مونتاژ و تولید انواع خودروهای تجاری بنزین و گازوئیلی آغاز کرد. در حال حاضر بیشترین حجم تولید زامیاد به وانت نیسان معروف اختصاص دارد.

4ـ آغاز به کار شرکت سایپادیزل، 28 تیر 1342: انعقاد قرارداد انحصاری با شرکت ماک تراکس در تابستان 42، آغاز فعالیت شرکت سایپادیزل است. این شرکت که ابتدا «ایران‌کاوه» نام داشت، فعالیت خود را با مونتاژ کامیون‌های ماک و ساخت انواع تریلر آغاز و هم‌اکنون به نوعی صاحب محصول داخلی است.

5 ـ آغاز به کار ایران ناسیونال(ایران‌خودرو) 28 اسفند 1342: زحمات حاج احمد خیامی برای راه‌اندازی کارخانه خودروسازی، در واپسین روزهای سال 42 نتیجه داد و شرکت ایران ناسیونال(ایران خودرو فعلی) رسما فعالیت تولیدی خود را آغاز کرد.

6 ـ تاسیس شرکت سایپا، 15 اسفند 1345: سایپا، دومین خودروساز بزرگ ایران در حالی در 15 اسفند 45 تاسیس شد که سرمایه اولیه آن تنها 16 میلیون تومان بود. این شرکت که ابتدا «سهامی اتومبیل ایران» نام داشت، کارش را با تولید وانت آکا و ژیان آغاز کرد و هم‌اکنون دارای برندی داخلی به نام «تیبا» است.

7 ـ آغاز مونتاژ پیکان در ایران، 13 اردیبهشت 1346: در سال 1345 قراردادی بین شرکت ایران خودرو و تالبوت انگلستان برای مونتاژ و ساخت خودروی پیکان که نام انگلیسی آن هیلمن بود، منعقد شد. سرانجام نیز در نیمه اردیبهشت 46، با واردشدن قطعات از تالبوت انگلستان، تولید پیکان به طور رسمی آغاز شد.

9 ـ دایر شدن کارخانه ریخته‌گری و موتورسازی ایران خودرو، 27 مهر 1353: ایران ناسیونال به منظور تامین بخشی از قطعات موتور پیکان، اولین کارخانه ریخته‌گری و موتورسازی خود را در اوایل پاییز 53 دایر کرد.این کارخانه برای ساخت 6 قسمت از موتور پیکان 1600 سی‌سی دایر شد.

10ـ تاسیس شرکت سازه گستر سایپا، 10 تیر 1364: اگرچه سازه‌گستر در ابتدای کار مسوولیت شرکت مدیریت طرح‌های صنعتی ایران را در رابطه با تولید اتومبیل‌های نیسان پاترول و وانت بر عهده داشت، اما بعد‌ها در آبان 1368 اختیارات آن به سازمان گسترش واگذار و دوره جدید فعالیت سازه‌گستر سایپا به عنوان نخستین شرکت طراحی مهندسی و تامین قطعات در کشور و تامین‌کننده اصلی قطعات خودرو سایپا در سال 1373 آغاز شد.

11ـ عقد قرارداد ایران خودرو با پژو، 26 دی 1367:زمستان 67، ایران خودرو و شرکت پژو فرانسه پس از کلی کش و قوس، قراردادی را با یکدیگر امضا کردند و طبق آن، تولید پژو 405 (خودروی به‌روز آن روزهای اروپا) در ایران آغاز شد. این قرارداد اگرچه با مخالفت‌های بسیاری روبه‌رو بود، اما در آینده زمینه‌ساز ورود دیگر محصولات پژو به کشور شد.

12ـ تاسیس شرکت کرمان خودرو، 16 شهریور 1369: گروه خودروسازی کرمان خودرو، بزرگ‌ترین شرکت خصوصی تولیدکننده خودرو در ایران به شمار می‌رود.

13ـ آغاز مونتاژ پراید در سایپا، 7 مرداد 1372: شاید خود سایپایی‌ها هم فکر نمی‌کردند روزگاری پراید به پرتیراژترین خودروی بازار ایران تبدیل شود. با این حال، خروج پیکان از یک سو و قیمت پایین پراید از سوی دیگر، روزگار خوشی را برای این کره‌ای آمریکایی‌الاصل در ایران رقم زد.

14ـ تاسیس شرکت ساپکو، 25 مرداد 1372: شرکت تامین قطعات ایران خودرو یا همان ساپکو، اواسط آذر 72 تاسیس شد. این شرکت هم‌اکنون نقشی بسیار مهم در افزایش تیراژ تولید ایران خودرو دارد.

15ـ آغاز مونتاژ زانتیا در سایپا، 19 بهمن 1380: سایپایی‌ها که مونتاژ ژیان را در پرونده همکاری خود با سیتروئن فرانسه می‌دیدند، در زمستان 80 محصول دیگری از شرکت را مهمان خود کردند. زانتیا تا پاییز 89 مهمان کیلومتر 17 جاده مخصوص بود.

16ـ رونمایی از سمند، 13 اسفند 1380: صنعت خودروسازی ایران پس از حدود 35 سال فعالیت، صاحب اولین محصول ملی خود به نام سمند شد. سمند که ایران خودرویی‌ها طراحی آن را از اواسط دهه 70 آغاز کرده بودند، پس از پشت سر گذاشتن حواشی و کش و قوس‌های خود، در واپسین روزهای سال 80، با حضور رئیس‌جمهور وقت رونمایی شد، تا آغازگر مسیری جدید در صنعت خودروی کشور باشد.

17ـ‌ امضای قرارداد تولید تندرـ90 در ایران، 5 آبان 1382: مسوولان خودروی کشور که در اقدامی جدی به‌دنبال طراحی و تولید خودرویی در قالب پلتفرم مشترک بودند، بالاخره پس از مذاکراتی بسیار، اوایل آبان 83 با شرکت رنوی فرانسه به توافق رسیدند. پلتفرم مشترکX90 که خودروی تندرـ90 از دل آن بیرون آمد، نتیجه همین توافق است.

18ـ تاسیس رنوپارس (شرکت تامین‌کننده قطعات تندرـ90)، 25 اسفند 1383: پس از آن که سازمان گسترش توانست بر سر تولید تندرـ90 در ایران با رنو به توافق برسد، اواخر سال 83 شرکتی به نام «رنوپارس» برای تامین قطعات این خودرو تاسیس شد.

19 ـ‌ ورود ریو به ایران، 7 اردیبهشت 1384: حدود 3سال پس از ورود زانتیا به ایران، سایپایی‌ها یک کره‌ای را نیز به نام ریو مهمان خود کردند تا به نوعی پراید را از تنهایی درآورند.

20ـ ‌خروج پیکان از چرخه خودروسازی کشور، 25 اردیبهشت 1384: به قول اسحاق جهانگیری وزیرسابق صنایع: «پیکان ارابه‌ای بود که صنعت خودروی ایران روی آن شکل گرفت و این ارابه هم‌اکنون به موزه می‌رود تا شاهد اعتلای صنعت خودرو باشد».پیکان، محصول خاطره‌انگیز خودروسازی ایران، بالاخره پس از مدت‌ها کش و قوس، در 25 اردیبهشت 84 از چرخه تولید حذف و با جاده مخصوص وداع کرد.

22ـ عقد قرارداد تولید مگان در پارس خودرو، 12 تیر 1384: پس از آن که قرارداد تولید تندرـ90 نهایی شد، قراردادی نیز برای مونتاژ مگان در پارس خودرو به امضا رسید تا خودروسازی کشور میزبان 2 سواری روز اروپا باشد. مونتاژ مگان نیز مانند تندر، پس از کلی حاشیه آغاز شد.

23ـ افتتاح سایت ایران خودرو در آذربایجان، 15 خرداد 1385: نیمه خرداد 85، خودروسازی ایران شاهد افتتاح یکی از سایت‌های خارجی خود، در کشور آذربایجان بود.

24ـ رونمایی از پژو 206 صندوقدار(آریان)، 23 شهریور 1384: هرچند طراحی پژو 206 صندوقدار را مهندسان ایرانی انجام دادند، اما این خودرو در نهایت با لوگوی شرکت پژو روانه بازار شد.

25ـ افتتاح خط تولید موتور پایه گازسوز (موتور ملی)، 8 اسفند 1385: درست است که در حال حاضر بیشتر، سمند و تیبا و رانا را محصولات ملی صنعت خودروی کشور می‌دانند، اما بی‌انصافی است اگر از موتورEF7 نیز به عنوان برندی داخلی یاد نکنیم. EF7 که از آن با نام «موتور ملی» یاد می‌شود و ایران خودرو با کمک خارجی‌ها آن را طراحی کرده، اوایل اسفند 85 با حضور محمود احمدی‌نژاد رئیس‌جمهور وقت رونمایی شد.

27ـ تحویل اولین سری تندرـ90 به مشتریان، 10 خرداد 1386: بالاخره پس از حدود 4 سال، در یکی از روزهای گرم خرداد 86، چشم مشتریان ایرانی به تندرـ90 روشن شد و خودروسازان کشور اولین سری این محصول را تحویل ثبت‌نام‌کنندگان دادند.

29ـ رونمایی از موتور ملی سایپا، 5 آذر 1387: در ادامه روند داخلی‌سازی خودروسازان کشور، سایپا در اوایل آذر 87 از موتور ملی خود رونمایی کرد.این موتور پایه گازسوز به حساب می‌آید.

30ـ رونمایی از دومین خودروی ملی کشور (تیبا) 23 آذر 1387: پروژه‌ای که در سال 81 به نامS81 در سایپا کلید خورد، سرانجام در 23 آذر 87 به ثمر نشست و با نام «مینیاتور» رونمایی شد. سایپایی‌ها که از این محصول به عنوان دومین خودروی ملی کشور پس از سمند یاد می‌کنند، بعدها نام «تیبا» را برای آن برگزیده و پس از حدود 2 سال، اولین سری از این خودرو را به مشتریان تحویل داد.

33ـ رونمایی از سومین خودروی ملی کشور (رانا)،29 فروردین 1388: ایران خودرویی‌ها پس از آن که سمند را به عنوان اولین خودروی ملی کشور طراحی و تولید کردند، هوس محصول ملی دیگری نیز به سرشان زد و بدین وسیله پروژهX12 کلید خورد. این پروژه در اوایل سال 88 به بار نشست و ایران خودرویی‌ها در 29 فروردین همان سال، همزمان با تودیع منوچهر منطقی از مدیرعاملی شرکت، دومین محصول ملی خود به نام «رانا» را رونمایی کردند.

34ـ رونمایی از نیسان تینا و قشقایی در پارس خودرو، 5 اردیبهشت 1388: پارس خودرویی‌ها در ادامه همکاری‌های خود با نیسان موتورز ژاپن، اوایل اردیبهشت 88 از 2 برند این شرکت جهت مونتاژ در ایران رونمایی کردند. تینا و قشقایی هم‌اکنون در پارس خودرو به مونتاژ می‌رسند.

35ـ رونمایی از موتور ملی پایه دیزل، 26 آبان 1388: ایران خودرویی‌ها که سابقه طراحی و تولید موتور پایه گازسوز را داشتند، نوع دیزلی این موتور را نیز اواسط پاییز 88 رونمایی کردند.

این اتفاق پس از آن رخ داد که مجلسی‌ها قانون منع ورود و شماره‌گذاری خودروهای دیزلی را پس از حدود 40 سال، لغو کردند.

36ـ رونمایی «پژو 207 آی»، اول اسفند 1388: ایران خودرویی‌ها در اولین روز از اسفند 88، یک فرانسوی دیگر را مهمان خط تولید خود کردند تا جمع پژویی‌ها در این شرکت جمع شود.«پژو207 آی» که برخی آن را 206 پلاس می‌دانند، هم‌اکنون در 2 مدل دنده‌ای و اتومات به تولید می‌رسد.

38ـ تصویب قانون ارتقای کیفیت خودرو در مجلس شورای اسلامی، 22 اردیبهشت 1389: نمایندگان مجلس شورای اسلامی در اواخر اردیبهشت 89، طرحی را به تصویب رساندند که طی آن خودروسازان در ازای افزایش تعرفه واردات خودرو، ملزم به ارتقای کیفی محصولات خود شدند. این طرح هم‌اکنون با نام «قانون ارتقای کیفیت خودرو» شناخته می‌شود و براساس آن، خودروسازان باید هر 3 ماه یکبار گزارشی از روند ارتقای کیفیت محصولات خود به مجلس ارائه کنند.