صبحانه با تلویزیون

آنچه همواره از یک برنامه صبحگاهی خواسته‌‌ایم پاسخ به نیازهای مخاطب در آغاز یک روز تازه است؛ نیازهایی چون دریافت اطلاعات و نشاط، سازندگان برنامه‌های صبحگاهی را به سمت و سوی اطلاع‌رسانی و نشاط‌آفرینی هدایت کرده است. شاید به همین دلیل ساده است که گاه مخاطب با انبوهی از اطلاعات فرآوری نشده یا نشاط فرمایشی و دستوری مواجه می‌شود.

حلقه مفقوده این نیاز و آن پاسخ، مهندسی پیام برای برنامه‌های صبحگاهی است. ارائه اطلاعات خام و شتابزده و نشاطی که تنها در ظاهر جملات و گفتار پیداست و هیچ تاثیری در جانمایه برنامه ندارد؛ کار را فاقد عنصر بسیار مهم تاثیرگذاری خواهد کرد.

یکی از ویژگی‌های اختصاصی برنامه‌های صبحگاهی تغییر مخاطب در طول برنامه است؛ به گونه‌ای که در آغاز برنامه‌ها با مخاطبانی مواجه هستیم که می‌خواهند برای کار و تحصیل از منزل خارج شوند. نیم ساعت بعد مخاطبان کارمند، دانشجو و دانش‌آموز تغییر می‌کنند و ما با بانوان، گروهی از بازنشستگان و کسبه روبه‌رو هستیم. زمان نسبتا طولانی برنامه‌های صبحگاهی (180 ـ 120 دقیقه)‌ و تنوع مخاطبان در سیر زمانی برنامه از سویی و امضای صبح پای هر دقیقه برنامه صبحگاهی، ضرباهنگی ویژه، شتابان و متفاوت را به برنامه می‌بخشد. چنان که برنامه هر 5 دقیقه یک‌بار تفاوت خواهد داشت.

آیتم‌های کوتاه که در زمان اندک به سرانجام برسند، بسته‌های خبری کوچک و گفتگوهای کوتاه، ضرباهنگ مناسب برنامه‌های صبحگاهی متناسب با بدن انسان فراهم می‌آورند.

نکته دیگری که در برنامه‌های صبحگاهی همیشه ذهن برنامه‌ساز را به خود مشغول کرده است حرکت معنایی (محتوایی)‌ و فرمی برنامه است.

ما اغلب به آسانی می‌‌توانیم برنامه‌ای خوش‌‌آهنگ و سریع برای صبحگاه فراهم کنیم، اما گاهی محتوا در این شتابزدگی فدا می‌شود.

گاهی حرکت در سطح برنامه صبحگاهی به حرکت سطحی تعبیر شده و برنامه خالی از محتوای ارزشمند خواهد شد. بنابراین در برنامه‌های صبحگاهی بیشتر از دیگر برنامه‌ها با این سوال مواجهیم که: «چه بگوییم و چگونه بگوییم؟!» ذهن مخاطب برنامه‌‌های صبحگاهی آماده تفسیر و درک مفاهیم نیست.

برنامه صبحگاهی نمی‌تواند انتزاعی و مفهومی باشد چراکه در آغاز روز ذهن همه ما با مصداق‌ها مواجه است پس طبیعی است که دایره گفته‌های ما مصادیق را در بر می‌گیرد نه مفاهیم را!

در برنامه‌های صبحگاهی نمی‌توان از ادبیات پیچیده، بازی‌های دیداری پر از ایهام و تعابیر دشوار استفاده کرد، نمی‌توان مخاطب را با معما مواجه کرد چراکه او فرصت حل معما را ندارد.

در برنامه‌های صبحگاهی نمی‌توان سوءتغذیه مخاطب را برطرف کرد بلکه باید به او کپسول‌های کوچک، اما مغذی داد.

شاید بتوان گفت برنامه‌های صبحگاهی کپسولی است و شیوه‌اش ویتامین درمانی نه بیشتر و نه کمتر.

مخاطب، مسافر قطار صبح است و هرازگاه در ایستگاه توجه به تلویزیون می‌ایستد و همین ویژگی ضرورت استفاده از مجریان متعدد و آیتم‌های متنوع را دوچندان کرده است. این تنوع موضوعی، فرمی و دیداری باید به‌گونه‌ای فراهم شود که مخاطب دچار خستگی نشود. رویکرد محتوایی برنامه هم می‌تواند به جذب یا دفع مخاطب منجر شود.

گاهی در برنامه‌ها مخاطب با انبوهی از مساله و مشکل مواجه می‌‌شود. طرح مسائل کلان اقتصادی و سیاسی در برنامه‌های صبحگاهی مناسب نیست. چرا که یا مخاطب از دیدن و شنیدن این برنامه‌ها پرهیز می‌کند یا دچار فروپاشی ذهنی می‌شود.

مخاطب برنامه صبح زمان می‌دهد پس باید نشاط و طراوت و اطلاعات دریافت کند. رویکرد مثبت در برنامه‌های صبحگاهی نه‌تنها در گفتار که در زیرپوست برنامه می‌تواند مخاطب را امیدوار و با نشاط به سر کار بفرستد.

پرهیز از سیاه‌نمایی یعنی تدارک فرصتی ذهنی برای مخاطب تا مسائلی را همان‌گونه که هستند ببیند و از حل آنها خسته و دلزده و ناامید نشود.

حتی این امید آفریدن می‌تواند در طرح یک یا چند مساله روز هم وجود داشته باشد که پس از طرح مساله به پاسخگویی مسوولان هم منجر شود.

در برنامه صبح هر پرونده‌ای که در ذهن مخاطب باز می‌شود باید به سرانجام برسد و او را دچار سوال‌ها و مسائل لاینحل نکند.

استفاده از رنگ‌های انرژی‌بخش در دکور، پوشش مجریان، استفاده از موسیقی محلی و سنتی و طرح مسائل متناسب می‌تواند به شادی مخاطب منجر شد.

شوخ‌طبعی مجریان صبحگاهی یکی از تاثیرگذارترین عناصر برای شادی‌‌آفرینی و امیدبخشی‌ است. استفاده از فضای سبز در دکور دست‌کم در بخش‌‌هایی از دکور می‌تواند نشاط را به مخاطب منتقل کند. فضاهای متفاوت و زیبا اما ساده در دکور برنامه‌های صبح و استفاده از مجریان بانشاط می‌تواند مجموعه مقبول و مطلوب دیداری را به مخاطب هدیه کند.

اما تا مخاطب خود را در برنامه‌های صبحگاهی نبیند و پیدا نکند به برنامه نزدیک نخواهد شد، بلکه بی‌تفاوت از کنار آن می‌گذرد. بنابراین گزارش جزو لاینکف برنامه صبحگاهی است.

هرچه گزارش از مصاحبه‌های خشک دورتر شده و به گفتگوهای صمیمی نزدیک‌تر شود و هر چه مصاحبه شوندگان بیشتر در فضاهای واقعی دیده شوند و درباره مسائل خودشان با آنها گفتگو شود ارتباط مخاطب با برنامه پررنگ‌تر خواهد شد و مخاطب برنامه را از آن خود خواهد دانست. این امر به ایجاد حس همذات‌پنداری هم خواهد انجامید و در موفقیت برنامه سهم بسزایی خواهد داشت.

اما یکی از بخش‌های اجتناب‌ناپذیر برنامه‌های صبحگاهی، گفتگوهاست. گاهی این گفتگوها چنان تخصصی می‌شوند که برقراری ارتباط با آنها برای مخاطب تلویزیون نه ممکن است نه مطلوب. گفتگوهای تخصصی اما کاربردی و استفاده از کارشناسان مجرب برای آموزش، آگاهی‌بخشی و ارتقا در سطح اطلاعات و معلومات مخاطب فرصتی است که برنامه‌های صبحگاهی می‌توانند در اختیار مردم قرار دهند.

تدارک برنامه‌ای برای مردم و از جنس زندگی آنها ضرورتی را پیش پای برنامه‌ساز قرار می‌دهد که توجه به آن همیشه به موفقیت منجر خواهد شد.

برنامه‌ساز با شناخت دقیق و صحیح از مخاطب و نیازهای او می‌تواند پیام مناسب و مطلوب را به شیوه‌ای عالی و مهندسی شده و به مخاطب ارائه دهد. چنان‌که جدای حل مسائل مخاطب به او توان افزونی برای مواجهه با مسائل و مشکلات ببخشد.

در تقویم رسمی کشور ما مناسبت‌های متعددی وجود دارد. مناسبت‌هایی که تلاقی آنها با جدول پخش برنامه‌ها گاهی سیر عمومی و روال طبیعی برنامه‌ها را تغییر می‌دهد. مثلا گاه در مناسبت‌ها برنامه‌های صبحگاهی به برنامه‌های ویژه تبدیل می‌شوند.

برنامه‌ساز هوشیار از مناسبت‌ها به عنوان فرصت استفاده می‌کند. تفسیر و تعبیر مناسبت‌ها متناسب با ماموریت برنامه‌های صبحگاهی و ترجمه هر مناسبت، متناسب با زبان و گفتار برنامه صبحگاهی و نگریستن به آن از زاویه اختصاصی هر برنامه فرصتی است که نباید آن را از دست داد. تلویزیون از صبح تا شب برنامه‌های متنوع و متعدد پخش می‌کند، اما برنامه‌های صبحگاهی به دلیل مختصات آغازگری که دارند سخنگوی رسانه‌اند.

سخنگویان بلیغ و فصیحی که با سخنان دیداری و شنیداری مناسب می‌توانند رنگ تازه‌ای به صبح مخاطب بزنند و او را برای آغاز یک روز متفاوت و موفق آماده کنند.