ناخدایان اینترنت

دنیای امروز بدون اینترنت چیزهای زیادی کم دارد. این فناوری خارق‌العاده مراجع زیادی دارد که اصلی‌ترین آن‌ها موسسه آیکان است. آیکان سازمانی غیرانتفاعی است که وظایف بسیار حساسی را بر عهده دارد؛ از جمله: راهبری پروتکل اینترنت IP، تخصیص فضای نام دامنه، تعیین پروتکل انتقال، مدیریت سیستم دامنه‌های کشوری (مانند ir) و عمومی (مانند com) و مدیریت سرورهای اصلی نام دامنه.

زیرساختی شامل 13ابررایانه مادر قدرت اجرایی حکومت این سازمان بر شبکه جهانی است که این مراکز دارای تقسیم‌بندی سنتی هستند و هم‌چنان شکل قدیمی شبکه را حفظ کرده‌اند. ?عدد از این سرورها در کالیفرنیا و ?عدد در واشنگتن هستند. در استکهلم، لندن و توکیو نیز در هر کدام یک سرور وجود دارد. بنا بر دستور کار این سازمان، وظیفه اصلی آیکان هماهنگی نام دامنه‌های اینترنتی، یعنی همان DNS ² است.

خدمت نام دامنه برای کاربران، امکان استقرار و جستجو بر اساس نام را بر بستر اینترنت فراهم آورده است. اگر این مدیریت نام‌ها در شبکه و اینترنت وجود نداشت، برای دیدن هر سایت باید آی‌پی IP آن‌را در مرورگر قرار می‌دادیم و اصولا کارها به شکل فعلی نبود.

این مرکز مدیریت مسیریاب‌های اصلی اینترنت را نیز بر عهده دارد. مسیریاب‌ها مشخص می‌کنند چه سایتی روی چه سروری در کجای دنیا قرار دارد و درخواست‌ها را روی مسیرهای خاص هدایت می‌کنند.

دولت آمریکا در اوایل سال 98 میلادی به آیکان رسمیت بخشید و این رسمیت همچنان با حضور طرف آمریکایی ادامه دارد.

اهداف این موسسه عبارتند از:

ـ ناوبری عملکرد اینترنت و حفاظت از آن

ـ رقابتی کردن ثبت (ریشه)دامنه‌های آزاد از طریق افزایش تعداد دامنه‌ها و مراکز ثبت گواهی

ـ مدیریت بین‌المللی امور مربوط به نام‌ها و نشانی‌های اینترنتی.

نوع مدیریت این مرکز بر اساس نظرات مختلفی است. هیات مدیره آیکان تشکیل شده از نمایندگان یا شهروندانی از کشورهاى استرالیا، برزیل، بلغارستان، کانادا، چین، فرانسه، آلمان، غنا، ژاپن، کنیا، کره جنوبی، مکزیک، هلند، پرتغال، سنگال، اسپانیا، انگلستان و ایالات متحده. ریاست آن نیز بر عهده نماینده آمریکاست که توسط ریاست جمهوری آمریکا منصوب می‌شود (یکی از وعده‌های انتخاباتی آقای اوباما، رئیس جمهور کنونی ایالات متحده، واگذاری این اختیار به مجمع جهانی بود که هنوز به آن عمل نکرده است).

اهداف آیکان به نوعی مسوولیت‌های آن نیز هست که همان موارد مربوط به مدیریت فنی سرورهای نام دامنه DNS و مدیریت مالکیتی و حاکمیتی آنهاست. آیکان مستقیما به دامنه‌ها نظارت ندارد و آن‌ها را ثبت نمی‌کند بلکه این کار توسط مراکز ثبت انجام می‌شود. این مراکز را «ثبت‌کنندگان تایید شده آیکان³» می‌نامند که در حدود یک هزار مرکز هستد.

در حال حاضر نیز آیکان 5کمیته زیرمجموعه دارد که نمونه فعال آن، «کمیته مشورتی دولتی⁴» است. این کمیته برخلاف نامش لزوما متشکل از نماینده رسمی دولت‌ها نیست و تنها موضوعات مورد بحث، دولتی و حکومتی هستند. این نهاد از چند نماینده اقتصادی مراکز فعال اقتصادی جهان نیز میزبانی می‌کند که می‌توانند در عملکرد DNS ها تاثیرگذار باشند و تاثیراتی بر نحوه عملکرد آن در آینده داشته باشند. نماینده ایران در این سازمان، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات است.

موضوع بعدی، مالکیت معنوی «سازمان جهانی مالکیت معنوی» است یا همان وایپو WIPO ⁵ است. این سازمان حدود 30سال پس از تشکیل یونسکو یعنی در سال 1974 میلادی تاسیس و یکی از سازمان‌های وابسته و زیرمجموعه سازمان ملل متحد معرفی شد. از همان ابتدا مقرر شد این سازمان فعالیت‌های مالکیت فکری را ارتقا ببخشد و انتقال فناوری به کشورهای در حال توسعه را تسهیل کند تا توسعه اقتصادی و اجتماعی نیز رخ دهد.

اهداف این سازمان در کنوانسیون سوئد مشخص شده است که شاخص آنها عبارتند از:

ارتقای حمایت از دارائی فکری در جهان از طریق همکاری‌های متقابل دولت‌ها و WIPO با سازمان‌های مشابه بین‌المللی.

ایجاد هماهنگی و حصول اطمینان از همکاری‌های اجرایی اتحادیه‌های (مالکیت معنوی) پاریس و برن.

این اهداف با توجه به بحث‌برانگیز بودن، تنها از عهده یک مرجع دارای قدرت اجرایی ساخته بود لذا اختیارات و امتیازاتی به این سازمان داده شد. از جمله آنکه اعضای آن می‌توانستند از حقوقی برخوردار باشند مانند:

ـ برخورداری از خدمات مرکز داوری و حل اختلاف WIPO در حوزه اینترنت و تجارت نوین، ضمن استفاده از خدمات مراکز دانشگاهی جهانی WIP

ـ همکاری دستگاه قضایی کشورهای عضو در جلوگیری از سوءاستفاده از حق مالکیت فکری

ـ همکاری نظام گمرکی کشورهای عضو در جلوگیری از سوءاستفاده سایر کشورها از اختراعات، نشان تجاری و اسامی جغرافیایی کشورها

ـ برخورداری از خدمات مشاوره و مطالعاتی در حوزه ساختار، تدوین مقررات و آئین‌نامه‌های اجرایی مالکیت فکری کشورها.

این امتیازات می‌تواند رشد بالایی در نظام ساختاری کشورها ایجاد کند و نقش زیادی در ارتقای امنیت فکری کشورها داشته باشد. برای احقاق این حق اعضا نیز وظایفی برای این سازمان تعریف شده که نمونه‌های آن‌را در ذیل مرور می‌کنیم:

ـ طراحی و توسعه ابزار لازم برای افزایش کارایی و اثربخشی فرآیند حمایت از مالکیت فکری در جهان و کمک به تصویب قوانین ملی در این زمینه

ـ نظارت بر وظایف اجرایی اتحادیه‌های شهرهای برن،‌ پاریس و اتحادیه‌های وابسته، همکاری در ایجاد و تشویق و حمایت از اجرای توافق‌نامه‌های بین‌المللی در حمایت از مالکیت فکری

ـ مساعدت‌های قانونی و فنی در مورد مالکیت فکری به کشورهای عضو

ـ ارائه خدمات و فعالیت‌های مقتضی در جهت تسهیل حمایت از مالکیت فکری و تدارک امکان ثبت بین‌المللی آن‌ها.

احتمالا به موضوع بحث و جدل بر سر نام‌های اینترنتی واقف هستید و اینکه کسانی هر از چندگاهی یکی از سایت‌های مشهور یا دامنه‌ای را ضبط یا ادعای مالکیت آن‌را می‌کنند.

آیکان با تمام اختیارات در دعاوی وارد نمی‌شود و بر اساس قواعد سازمان ملل در این موارد سازمان وایپو وارد عمل می‌شود که به نوعی بالاترین مرجع رسیدگی به دعاوی حقوقی در این زمینه بشمار می‌رود. نکته قابل ذکر آنکه قدرت کشورها در اقتصاد و سیاست می‌تواند ضامن احقاق حقوق شهروندان آن در فضای مالکیت فکری و اینترنت باشد.

دو موسسه غیرانتفاعی اما تاثیرگذار، مدیریت فنی استانداردسازی آی‌پی نگارش4 را بر عهده داشته و دارند. آی‌پی نگارش6 نیز در حوزه وظایف این سازمان‌ها قرار دارد. این سازمان‌ها RIPE و RIPE NCC هستند. منطقه تحت پوشش RIPE ابتدا قاره اروپا بود و بعدها، در آسیای مرکزی و خاورمیانه توسعه یافت.

اعضای RIPE ، تامین‌کنندگان خدمات اینترنتی، اپراتورهای شبکه و سایر گروه‌های علاقه‌مند از اطراف هستند و RIPE NCC نیز یک سازمان مستقل و غیرانتفاعی است که از زیرساخت‌های اینترنتی حمایت می‌کند.

اینترنت به‌عنوان اصلی‌ترین شاهراه سایبر دارای مخاطرات زیادی است، از جیب‌بری‌ها گرفته تا تروریسم. برای همین سازمانی تحت عنوان «سازمان همکاری بین‌المللی مبارزه با تروریسم فضای سایبر⁶» به‌وجود آمده است تا اولین بخش جامع در این راه باشد. این سازمان که مقر آن در مالزی است، با جمع‌آوری صاحبان صنایع و دولت‌ها در کنار کارشناسان امنیت می‌کوشد مخاطرات فضای سایبر را به حداقل برساند.

اصول کاری اعضای آن نیز عبارتند از: تحقیق و تضمین امنیت، آموزش مهارت، همکاری بین‌المللی و پاسخگویی بین المللی.

1. Internet Corporation for Assigned Names & Numbers

2. Domain Name System

3. ICANN Approved Registrar

4. Governmental Advisory Committee

5. World Intellectual Property Organization

6. International Multilateral Partnership Against Cyber Terrorism

سعید نوری آزاد