سر‌و‌صدای دستگاه گوارش وضعیت سلامت بدن را نشان می‌دهد

گاهی شکم هم حرف می‌زند

حتما تا به حال برایتان اتفاق افتاده که در یک مجمع رسمی نشسته باشید و ناگهان شکمتان به قار‌‌‌و قور بیفتد. در چنین شرایطی حتما از خجالت سرخ شده‌اید. سروصدای قسمت فوقانی شکم معمولا با گرسنگی ارتباط داده می‌شود اما این تنها صدایی نیست که در دستگاه گوارش ایجاد می‌شود. آیا تا به حال فکر کرده‌اید این سروصداها می‌توانند نشانه بیماری باشند؟ و این که چرا وقتی گرسنه‌اید، شکمتان به قار و قور می‌افتد؟

کد خبر: ۲۷۶۴۴۹

یکی دیگر از صداهای گوارشی باد گلوست. ما شیرخواران را به این کار تشویق می‌کنیم ولی همین کار برای بزرگسالان و در جمع، بی‌ادبی محسوب می‌شود، اما واقعا علت اصلی این فرآیند چیست؟ و آیا اگر جلوی آن را بگیریم کار خطرناکی را مرتکب شده‌ایم؟

گوارش یک فرآیند پرسروصدا است

صداهای دستگاه گوارش از زمانی که انسان پابه زمین گذاشت، شناخته شده‌اند. پزشکان گذشته نیز در مورد این صداها مطالب مختلفی نوشته‌اند و به این صداها نام‌های علمی مختلفی اختصاص داده‌اند.

باد گلو(eructation)به عمل خروج هوای معده از طریق دهان گفته می‌شود. صداهایی که از شکم به گوش می‌رسند (borborygmi) و در اصطلاح عامیانه قار و قور گفته می‌شود، می‌تواند نشانه فعالیت طبیعی معده و روده برای جلو راندن غذا در لوله گوارش باشد. جالب است بدانید که منبع دقیق صداهای روده‌ای نامشخص است، ولی به نظر می‌رسد که به علت حرکت گاز یا به دلیل انقباض ماهیچه‌های دیواره روده‌ رخ می‌دهند.

همچنین حرکت مایعات در لوله گوارش شایع است و می‌توان با گوشی پزشکی نیز به آن گوش داد. پزشکان به این صداها succussion splash می‌گویند.

صداهای گوارشی، نشانه سلامتی

این فکر که صداهای گوارشی می‌توانند بازتابی از وضعیت سلامتی فرد باشند به قرن‌ها قبل بازمی‌گردد. وجود مقداری هوا در لوله گوارش طبیعی است، زیرا مقداری هوا بلعیده می‌شود و مقداری هم طی فرآیند هضم غذا تولید می‌شود. همچنین طبیعی است که بدن گه‌گاه قسمتی از هوا را به خارج براند تا فشار داخل لوله گوارش پایین نگه داشته شود و به این ترتیب از افزایش فشار معده و روده‌ها و دردناک شدن شکم جلوگیری شود. خارج شدن گازهای گوارشی، یکی از فرآیندهایی است که موجب ایجاد صداهای گوارشی می‌شود.

کودکان شیرخوار در هنگام شیر خوردن مقداری هوا می‌بلعند که با زدن ضربه‌ها آرام به پشت آنها می‌توانید کودک را مجبور کنید تا هوای موجود در معده خود را خارج کند. بزرگسالان هم مانند کودکان هوا می‌بلعند و اگرچه سعی در جلوگیری از باد گلو زدن خطرناک نیست، این ممانعت می‌تواند باعث ایجاد حس ناخوشایندی در شما شود.

در واقع معده و روده‌ها با حرکات کرمی‌شکل خود، غذا را در طول خود به حرکت درمی‌آورند. در طی این فرآیند، هوا و مایعات با هم مخلوط می‌شوند و گاهی اوقات صداهای عجیبی را تولید می‌کنند که برای شما قابل شنیدن است. وقتی پزشک، گوشی خود را روی شکم شما می‌گذارد، می‌تواند صداهای گوارشی را بوضوح بشنود و از سلامت دستگاه گوارش شما اطمینان حاصل کند.

یک بادکنک لاغر و بلند را در ذهن خود مجسم کنید (از همان بادکنک‌هایی که می‌توان با آن اشکال مختلفی درست کرد)‌ که نیمی از آن پر از آب است. اگر این بادکنک را تکان دهید می‌توانید صدای حرکت مایعات در آن را بشنوید. این همان اتفاقی است که اگر چند لیوان آب بخورید و بالا و پایین بپرید خواهید شنید.

صداهایی که دستگاه گوارش ایجاد می‌کند با این که گاهی اوقات باعث خجالت می‌شود، نشانه‌ای از سلامتی است

این صداها درواقع نشان‌دهنده حرکت آب در مجراست که در اینجا همان روده است. خروج باد شکم‌(Flatus)نیز طبیعی است. علت آن این است که وقتی غذا و مواد دفعی در طول روده حرکت می‌کنند هوایی را که در جلوی آنها گیر افتاده است را به سمت خارج می‌رانند.

بعضی از غذاها باعث افزایش گاز روده می‌شوند، زیرا این غذاها تا به روده بزرگ نرسند تجزیه نمی‌شوند. در روده بزرگ باکتری‌ها این مواد غذایی را تجزیه کرده و گاز تولید می‌کنند.

خوراکی‌هایی مانند لوبیا، کلم، کلم بروکلی، گل کلم، نخود فرنگی، سبوس جو و سایر غذاهای پرفیبر و نوشیدنی‌های گازدار‌ از جمله محصولاتی هستند که باعث افزایش گاز روده می‌شوند. همچنین فروکتوز که قند طبیعی بسیاری از میوه‌هاست (مانند آلو، گلابی، انگور، خرما و انجیر)‌ را هم باید جزو این دسته محسوب کرد.

اگرچه همه این صداها طبیعی هستند ولی در صورتی که دل درد داشته باشید، اما صداهای شکم و دفع گاز نداشته باشید پزشک بیشتر نگران می‌شود تا وقتی که این صداها شنیده شوند. به طور کلی با توجه به علل مختلفی که باعث تولید صدا می‌شوند، ایجاد صداهای گوارشی لزوما به این معنی نیست که گرسنه‌تان شده است. نشانه بهتر گرسنگی این است که احساس گرسنگی به شما دست داده باشد.

نشانه‌های بیمار در سروصدای شکم

اگرچه بادگلو زدن تقریبا همیشه طبیعی است، اما در برخی موارد نادر هم می‌تواند نشانه بیماری باشد. اگر مجرای گوارش شما به طور کامل یا ناقص مسدود شود تنها راه خروج هوا از طریق دهان است. همچنین بعضی از افرادی که دچار مشکلات قلبی می‌شوند ممکن است مشخصا دچار بادگلو شوند زیرا عصب قلبی با عصب قسمت فوقانی دستگاه گوارش می‌تواند همپوشانی داشته باشد. بازگشت محتویات اسیدی معده به مری نیز از دیگر بیماری‌هایی است که موجب سوزش سردل و ایجاد عکس‌العمل می‌شود.

در ضمن سر و صدای بلند شکم می‌تواند نشان از عفونت یا انسداد نسبی یا کامل باشد زیرا روده تلاش می‌کند مایعات، گازها و مواد دفعی را از محل مربوطه عبور دهد. در این حالت علائم دیگری چون نفخ، درد شکم، تهوع و استفراغ نیز وجود دارند که نشان می‌دهد این صداها دیگر طبیعی نیستند. برخلاف آن از بین رفتن صداهای روده بخصوص در حضور دردهای شکمی می‌تواند نشان‌دهنده التهاب لوزالمعده، سوراخ‌شدگی لوله گوارش و تحریک صفاق باشد. استثنای این حالت کسانی هستند که بتازگی یک جراحی بزرگ روی آنها انجام شده است و مدتی طول می‌کشد تا روده آنها حرکات طبیعی خود را از سر بگیرد. در این میان افزایش باد شکم علل مختلفی دارد. شایع‌ترین آنها عدم تحمل لاکتوز، عفونت روده و سندرم روده تحریک‌پذیر است.

صداهایی که دستگاه گوارش ایجاد می‌کند با این که گاهی اوقات باعث خجالت می‌شود، نشانه‌ای از سلامتی است. وقتی به پزشک مراجعه می‌کنید او با گوشی به این صداها گوش می‌‌دهد ولی بعضی از این صداها آنقدر بلند هستند که به راحتی و بدون گوشی هم شنیده می‌شوند. اگر صداهای گوارشی شما را نگران کرده‌اند، بخصوص اگر دل‌درد هم دارید بهتر است به پزشک مراجعه کنید. به عبارت دیگر فکر نکنید هر‌‌بار که شکم شما سر و صدا می‌کند وقت غذا خوردن است، این کار اگرچه ممکن است کمی صدا را کاهش دهد ولی بیشتر باعث چاق شدن شما می‌شود.