«یزد»، عروس کویر ایران

برخی از مورخین، بنای اولیه این شهر را به زمان اسکندر مقدونی نسبت می دهند و گفته اند آن را بر مبنای زندانی که خود ساخته، نام گذاری کرده است.

به اعتقاد برخی مورخان دیگر، شهری به نام "یزدان گرد" در دوره ساسانیان به فرمان یزدگرد اول در همین محل کنونی بنا شده است.

مورخین یونانی، این شهر کهن و باستانی را " ایساتیس" خوانده اند که احتمالا بعد از ویرانی شهر کهن "کته" پدید آمده است.

این ناحیه همواره در دوره هخامنشیان از راههای معتبر، موسسه های راهداری، مراکز پستی و چاپاری برخوردار بوده است.

آنچه اینک سرافراز از میان ریگ های روان اعصار، مصون از رخدادهای مخرب تاریخی بر جای مانده، یادگارهای گویا از سرنوشت تاریخی این سرزمین و نشانگر فرهنگ و تمدن پربار است.

اردکان، تفت، میبد، مهریز، طبس، صدوق، خاتم، بافق و ابرکوه از شهرستان های استان یزد هستند که تفت با 20 کیلومتر و طبس با 370 کیلومتر به ترتیب کمترین و بیشترین فاصله را با شهر یزد دارند.

این استان، دارای زمستانی سرد و خشک و تابستانی گرم و طاقت فرسا می باشد ضمن آنکه با آغاز فصل بهار، هوا لطافتی خاص به خود می گیرد و میزان بارندگی سالانه آن 110 میلیمتر است.

جاده ترانزیتی و بین المللی بندرعباس به تهران در این مسیر قرار گرفته و مسافران هم از طریق هوا، راه آهن و زمین به این خطه سفر می کنند.

یزد با استان های خراسان جنوبی، اصفهان، کرمان و فارس هم مرز است و فاصله آن با این مناطق به ترتیب 500 ، 360 ، 500 و 400 کیلومتر می باشد.

ضمن آنکه فاصله آن تا تهران نیز 700 کیلومتر است.

حدود 25 واحد اقامتی پذیرایی شامل هتل و مهمانسرای یک تا چهار ستاره و بیش از 10 واحد مهمانپذیر درجه یک تا سه در استان یزد وجود دارد، ضمن آنکه هر سال تعدادی مدرسه نیز برای اسکان مسافران تجهیز می شود.

مسافرانی که به این خطه سفر می کنند شیرینی ها و صنایع دستی را بعنوان سوغات با خود می برند.

قطاب، باقلوا و لوز یزدی از جمله شیرینی های معروف این دیار است و زیلو، نمد، سفال، حصیر، چادر شب، گلیم، روفرشی، سرامیک، نقره سازی و جاجیم از جمله صنایع دستی این استان است.

مسجد جامع کبیر (ششم هجری)، مجموعه امیر چخماق (ششم هجری)، مسجد ملا
اسماعیل (1222 هجری )، برج و باروی قدیمی شهر (آل مظفر)، امامزاده جعفر، آب انبارها، خانه های خشتی، بقعه ها، آتشکده و دخمه زرتشتیان از جمله آثار ارزشمند تاریخی این استان است.

مسجد جامع یزد

"مسجد جامع یزد" با مناره های بلند کاشی کاری شده و سر به فلک کشیده خود در میان بافت قدیم شهر یزد، هر انسانی را به تماشای خود وا می دارد و نمونه ای از معماری اسلامی را جلوه گر می سازد.

این اثر ارزشمند در طول سال به ویژه ایام عید نوروز، پذیرای تعدادی زیادی از گردشگران است و کسانی که از آن بازدید می کنند با تامل، صبر و حوصله، زوایای مختلف آن را بررسی می کنند.

ساختمان اصلی مسجد در قرن ششم هجری قمری در زمان حکومت "آل کاکویه" ساخته شد و مسجد جامع کنونی مربوط به دوران "آل مظفر"در قرن هشتم و نهم هجری قمری است.

مجموعه امیر چخماق

"مجموعه امیر چخماق" هم از دیگر آثار کهن شهر یزد است که در ایام عید نوروز، پذیرای مسافران نوروزی است که "امیر جلال الدین چخماق" از امرای شاهرخ تیموری حاکم یزد با همکاری همسر خود "فاطمه خاتون" آن راساخته است.

این مجموعه شامل تکیه، میدان، حمام، کاروانسرا، خانقاه، قناد خانه، چاه آب سرد و از همه مهمتر مسجد امیر چخماق می باشد.

بقعه دوازده امام

"بقعه دوازده امام" یکی از بناهای ارزشمند تاریخی و فرهنگی این شهر است که در محله فهادان و در دل مجموعه بافت قدیم یزد قرار دارد.

گنبد زیبا و بلند و سبک معماری این بنا هر بیننده ای را محو تماشای خود می کند و چشم هر انسانی میراث دوستی را نوازش می دهد.

باغ دولت آباد نیز یکی از جاذبه های گردشگری و دیدنی یزد است که همه ساله پذیرای تعدادی زیادی از گردشگران و مسافران نوروزی است، توسط "محمد تقی خان زند" در سال 1160 هجری قمری ساخته شده و در هسته مرکزی شهر یزد قرار دارد.

بادگیری با 33 متر ارتفاع در این باغ وجود دارد که از آن بعنوان بلندترین بادیگر جهان یاد می شود، چشم هر بیننده ای را می نوازد و نسیم خنک و دلکش آن، همگان را به سوی خود جذب می کند.

باغ گلش طبس

"باغ گلش طبس" یکی از نادرترین باغهای تاریخی کشور محسوب می شود که به همت "میرحسن خان" سومین حاکم طبس از سلسله خوانین نادری ساخته شد.

این باغ با هشت هکتار وسعت بیش از 70 نوع درختان مثمر، گیاهان زینتی و گل های معطر را در خود جای داده است و خرما، مرکبات، پالم، آکاسیا، اکالیپتوس، سرو، کاج، پده، توت، چنار، به، ارغوان، زیتون، سنجد تلخ، اقاقیا، عرعر، زرد آلو، بادام، نارون، زبان گنجشک، کهور فرانسوی، پسته و عناب از گونه های گیاهی آن است.

آتشکده زرتشتیان

"آتشکده زرتشتیان" یزد، مشهور به آتشکده "ورهرام" یکی از مکان های دیدنی و گردشگری استان یزد است و به روایتی، آتش موجود در این آتشکده حدود 1515 سال پیش از آتشکده ناهید پارس پس از نقل مکان به چندین جای دیگر در استان یزد به این مکان آورده شد و تاکنون روشن نگه داشته شده است.

"دخمه" و "چک چک" از دیگر امکان مقدس زرتشتی و از جمله آثار دیدنی و تاریخی استان یزد محسوب می شود.
"مجموعه بازارهای قدیمی" یزد با گذشت سال ها از ساخت آن، هنوز دارای رونق خاصی است و هر مهمان، مسافر و گردشگری که به یزد سفر می کند پس از استراحت کوتاهی، سراغ بازار می رود و ترمه، پارچه و شیرینی یزدی خریداری می کند.

بازار قیصریه یزد، حاجی قنبر، تبریزیان، دروازه مهریز، زرگری ، مسکری، علاقه بندی، محمد علی خان، چیت سازی ، مسجد ملااسماعیل، جعفر خان و نخود بریزی از بازارهای معروف یزد است.

بازار زرگری از جمله بازارهایی است که اغلب زرگرهای استان در آن تجمع کرده اند و از جمله اماکنی است که مورد بازدید گردشگران قرار می گیرد.

بسیاری از وسایل مورد نیازی که باید در نقاط مختلف شهر آن را خریداری نمود تقریبا در این بازار جمع است بویژه طلاجات و نقره جات آن که مورد توجه بازدیدکنندگان قرار می گیرد.

شهر یزد را بعنوان بزرگترین شهر خشت و گل جهان می شناسند و خانه های قدیمی و ساخته شده از خشت و گل بخشی از این بافت تاریخی است.

خانه های قدیمی یزد با توجه به نوع شغل و تمکن صاحب خانه از دو قسمت اندرونی و بیرونی ساخته شده است، قسمت اندرونی که قسمت اصلی بنا است بعنوان ماوا و مسکن محارم و بیرونی به اسکان و پذیرایی میهمانان اختصاص داشت.

خانه های قدیمی دارای حیاط مرکزی و قسمت اعیانی نشین به صورت چهار فصل است که درپیرامون حیاط مرکزی شکل می گیرد،از قسمت شمالی به عنوان زمستانه و از قسمت جنوبی به عنوان تابستانه استفاده می شود که قسمت تابستانه شامل تالار و بادگیر است.

خانه لاریها، رسولیان، محمودی، سیگاری، مرتاض، میرزاده، علایی، کلاهدوزها، از جمله معروف ترین خانه های قدیمی استان یزد است.

بادگیرها نیز از جمله آثار تاریخی و میراث ارزشمند گذشتگان است که حکم کولرهای فعلی را داشته است، آنها در پشت بام خانه های قدیمی قرار دارد و مردم برای خنک کردن منزل از آن استفاده می کردند.

در فصل تابستان، هوای خنک در حفره های موجود در دل بادگیر جریان می یابد و فضای موجود منزل را خنک می کند.

در این استان تعداد زیادی امامزاده نیز واقع شده که مورد احترام اهالی می باشد، امامزاده عبدالله بافق و امامزاده سید جعفر و امامزاده جعفر یزد از جمله مشهورترین امامزاده های استان یزد است.

مساجد جامع، ابوالمعالی، شاه طهماسب، ریگ، فرط، حظیره، ملااسماعیل، بیاق خان، چهار منار، اهرستان و مصلی نیز از جمله مساجد تاریخی استان یزد هستند.

شهرستان های استان یزد نیز از آثار تاریخی و فرهنگی، بی نصیب نیستند.

مسجد جامع، بازار نو، اماکن مقدس زرتشتیان و موزه مردم شناسی از جمله آثار دینی شهرستان اردکان است که در 60 کیلومتری شمال یزد واقع شده است.

نارین قلعه، قلعه ها، پیر چراغ و یخچال قدیمی نیز از آثار دیدنی شهرستان میبد و مدرسه و باغ گلشن، بقعه امامزاده حسین نیز از مناطق دیدنی طبس است که به ترتیب، هر یک در 50 و 370 کیلومتری شهر یزد قرار دارند.

در شهرستان مهریز هم مسجد جامع، پیر نارکی، کاروانسرا، چشمه غربالبیز و در تفت هم چشمه تامر، مسجد امام و قلعه گرمسیر از نقاط فرهنگی و گردشگری آن هستند که در فاصله های 30 و 20 کیلومتری شهر یزد قرار دارند.

امامزاده عبدالله، مسجد امام حسن و مسجد فاطمیه از آثار تاریخی بافق و مسجد جامع و سرو ابرکوه هم از آثار دیدنی ابرکوه است که هر یک در 120 کیلومتری شهر یزد قرار دارند.

درخت "سرو ابرکوه" با قدمت بیش از چهار هزار سال در سال 1312 در ردیف آثار ملی کشور به ثبت رسید.

این سرو با تنه ای به قطر 4/5 متر و با ارتفاع 33 متر در مرکز شهر ابرکوه قرار گرفته و نظر هر تازه واردی را به خود جلب می کند.

قنات ها نیز از جمله آثار به یاد ماندنی و به جای مانده از گذشتگان هستند که نشان از سخت کوشی و تلاش مردمان کویر برای برداشت آب از دل زمین است.

افزون بر سه هزار رشته قنات در این استان وجود دارد که 300 مورد آن متروکه است، در هر ثانیه 12 هزار لیتر آب از آنها استحصال می شود که یک سوم آب های زیر زمینی استان را تشکیل می دهد.

طول قناتهای استان دو هزارو 743 کیلومتر و متعلق به 13 هزار مالک است و 34 هزار و 329 هکتار از زمینهای استان را آبیاری می کند.

مردم استان یزد، امسال نیز همچون سال های قبل، آماده پذیرایی از مهمانان نوروزی از سراسر کشور و گردشگران خارجی از نقاط مختلف جهان هستند.

ایرنا