خمینی بسیار محبوبیت دارد

بعدازظهر روز 19 دی ماه جمعیت 10 هزار نفری که در آن زمان بی‌سابقه بود از مدرسه خان، تظاهرات خویش را آغاز کردند و رژیم برای مقابله با سیل جمعیت به گلوله روی آورد و جمع کثیری را شهید و مجروح نمود. (سند شماره 3)‌

ساواک که در مقابل این حرکت عظیم، حیران و سرگردان شده بود، در گزارش‌های خود به تقبیح عمل زشت روزنامه اطلاعات پرداخت و آن را «بزرگ‌ترین اشتباه»، «بی‌تناسب‌ترین اقدام» و «جرقه‌ای در انبار باروت» خواند. (سند شماره 4)‌

در چنین شرایطی، از سوی مراجع عظام، مجالس ترحیم برای بزرگداشت شهدا برگزار شد (سند شماره 5)‌ و گروه‌های مختلف مردم همچون اصناف و بازاریان با تعطیل بازار و شرکت در مجالس ختم، همبستگی خویش را با جنبش انقلابی و اسلامی ملت ایران ابراز داشتند. ‌

سند شماره 1

آغاز اعتراضات

روز جاری بازار قم به پشتیبانی از تظاهرات روز گذشته روحانیون تعطیل گردید و آیت‌الله شریعتمداری که درمسجد اعظم مشغول تدریس گردیده بود در اواخر درس وی عده‌ای طلبه و افراد ناشناس در حدود 300 نفر به مسجد اعظم ریخته و به وی اعتراض نمودند که باید درس را تعطیل کنید لذا شریعتمداری هم که این اقدام را اهانت‌آمیز تلقی نمود با ناراحتی درس را تعطیل نمود و سایر آیات نیز به درس حاضر نگردیدند. در حال حاضر حدود 500 نفر در مسجد اعظم و صحنین اجتماع نمودند و انجام تظاهرات از جانب آنان متصور است. هر نوع اتفاقی متعاقبا به استحضار خواهد رسید.

رئیس سازمان اطلاعات و امنیت قم معینی

گیرنده: آقای دبیری گوینده: زند وکیلی

ساعت: 30/10 روز 19/10/36 [25]

سند شماره 2

اوج‌گیری تظاهرات

تعداد جمعیت متظاهرین از ساعت 30/10 رو به تزاید و تا ساعت 00/11 به حدود 5 هزار نفر رسید. در این وقت جمعیت به طور آرام به طرف خیابان ارم حرکت کرده به منزل شیخ هاشم آملی [لاریجانی] و از آنجا به منزل علامه طباطبایی و سپس به مدرسه امیرالمومنین و بعد به منزل وحید خراسانی رفته و از آنان خواستار اتحاد و اقدام در زمینه جلوگیری از هر نوع توهین از خمینی گردیدند که هر یک از افراد فوق‌الذکر در زمینه لزوم اتحاد بین روحانیون و دفاع از روحانیت مطالبی عنوان نمودند بخصوص ناصر مکارم شیرازی در مدرسه امیرالمومنین در همین زمینه سخنرانی تحریک آمیزی ایراد کرده.

جمعیت فوق به صورت اجتماع، خیابان ارم را به طرف بازار طی کرده وارد بازار شدند و از درب دیگر بازار خارج، عده‌ای وارد مسجد امام شده و عده‌ای در خیابان پراکنده گردیدند.

این تظاهرات به احتمال قریب به یقین از ساعت 00/15 به بعد نیز مجددا شروع خواهد شد. هرگونه اتفاقی متعاقبا به استحضار خواهد رسید.

رئیس سازمان اطلاعات و امنیت قم معینی

سند شماره 3

آغاز تظاهرات

5664/21 ه 19/10/36 [25]

از ساعت 16:00 جاری جمعیت تظاهرکنندگان حدود 10 هزار نفر در مدرسه خان و مسجد اعظم و صحنین، اجتماع و در مسیر خیابان صفائیه حرکت نمودند. ابتدا به منزل شیخ حسین نوری در خیابان بیگدلی رفته و از آنجا خارج، شروع به تظاهرات و دادن شعارهای مضره نمودند. ضمنا در مسیر خیابان مبادرت به شکستن شیشه بانک‌ها و حمله به حزب رستاخیز و شکستن شیشه و درب و پنجره و اتومبیل‌های کارکنان آن نمودند و از آنجا به چهارراه ارم آمده به طرف کلانتری یک حمله‌ور و اتومبیل پلیس را در جلو کلانتری با سنگ شکستند. در اینجا پلیس مجبور به تیراندازی شده و در این ماجرا 2 نفر طلبه در اثر اصابت گلوله کشته شده و یک نفر بچه در اثر ازدحام فوت شده و 4 نفر پلیس و 3 نفر از تظاهرکنندگان نیز مجروح گردیده‌اند که در بیمارستان بستری می‌باشند.1

اوضاع در این ساعت ناآرام، و احتمال حوادث دیگری متصور است. ضمنا آیات مقیم قم در نظر دارند امشب در منزل شریعتمداری تجمع نموده و در این خصوص مذاکره و تصمیماتی اتخاذ نمایند که نتیجه مذاکرات آنان بموقع به استحضار خواهد رسید... .

رئیس سازمان اطلاعات و امنیت قم معینی

ساعت: 30:19 روز 19/10/36 [25]

1. سندی دیگر، تعداد شهدا را 5 نفر و مجروحان را 9 نفر اعلام کرده است.

سند شماره 4

جرقه‌ در انبار باروت

موضوع: تظاهرات قم

در ساعت 5/7 بعد از ظهر روز دوشنبه 19/10/36 [با] یکی از فضلای حوزه علمیه قم... ملاقات کردم. نام این روحانی آقای دوزدوزانی است. نامبرده اظهار داشت چرا اجازه می‌‌دهند چنین مطالبی در روزنامه‌ها نوشته شود چه عاملی سبب شده که نوشتن این‌گونه مطالب ضرورت پیدا کرده است.

دوزدوزانی گفت که تعجب من دراین است که چرا اجازه داده‌اند چاپ شود. نویسندگان این‌گونه مطالب... دشمن مملکتند یا این که باید گفت دوستان نادانند. نتیجه یک مقاله بی‌ارزش و اهانت‌‌‌آمیز باعث شده که شهری دو روز در آشوب و بلوا باشد و شهر به حال تعطیل درآید.

نظریه شنبه: تعطیل شهر و تظاهرات قم به خاطر مقاله‌ای بود که در شماره 15506 روزنامه اطلاعات به قلم احمد رشیدی مطلق تحت عنوان «ایران و استعمار سرخ و سیاه» نوشته شده بود. من نمی‌دانم چاپ این مقاله به دستور و با اجازه بوده یا این که خودسرانه نوشته شده است؟ اگر دستگاه‌ها اطلاع داشته و اجازه چاپ داده‌اند باید بگویم بزرگترین اشتباه را کرده‌اند زیرا چاپ این مقاله در هنگامی که مملکت چندی است در گوشه و کنار آن آشوب و سر و صدا است بی‌تناسب‌ترین چیزی بود که ممکن است باشد. مقاله روزنامه مانند جرقه‌ای در انبار باروت، انفجار داشت و من هر چه فکر کردم نتوانستم تناسب آن را با امروز در نظر بگیرم.1

خمینی به درست و نادرست از یک محبوبیت خوبی برخوردار است و بیشتر مراجع روحانی با خمینی نظر خوبی ندارند اما به علت محبوبیت [او] جرات ابراز مخالفت نداشته‌اند.

کوبیدن خمینی باید در شرایط مناسبی صورت گیرد. به عقیده من در جریان قتل [مرحوم آیت‌الله] شمس‌آبادی می‌شد به نحو مطلوب، خمینی و دارودسته‌اش را لجن مال کرد و اعمالشان را ننگین و وابسته به خمینی نمود که قتل طبق دستور انجام شده است. به هر صورت مسائلی از این قبیل ... شرایط زمانی آن باید تشخیص داده شود. آنچه می‌توان گفت این است که دوست و دشمن از چاپ مقاله انتقادی و اهانت‌آمیز روزنامه اطلاعات راضی نیستند.

نظریه یکشنبه: اکثریت قریب به اتفاق اهالی قم، دولت را مسبب اصلی بروز این اغتشاشات می‌‌دانند. شراره

نظریه دوشنبه: درج مطالبی در روزنامه‌ها راجع به خمینی و اصولا روحانیت، اصلح است [که] با بررسی بیشتر صورت گیرد تا بهانه‌ای به دست عوامل ناراحت داده نشود؛ در ضمن ماهیت واقعی خمینی و طرفداران او به اکثریت مردم نشان داده شود. پارسا

نظریه سه‌شنبه: با تایید نظرات یکشنبه و دوشنبه به استحضار می‌رساند قریب به اتفاق طلاب علوم دینی و مذهبیون گرایش شدیدی به خمینی داشته، درج این چنین مطالب در روزنامه‌ها تاثیری زیادی روی این عده می‌گذارد و در نتیجه حوادث اخیر قم را به وجود می‌آورد. رهبر

سند شماره 5

بسم‌الله الرحمن الرحیم

و من قتل مظلوما فقد جعلنا لولیه سلطانا

حادثه خونین قم و تبریز و مصائبی که بر مردم مسلمان در راه حمایت از اسلام و قرآن و پشتیبانی از جامعه روحانیت وارد گردید و عموم مومنین را عزادار ساخت تاریخ فراموش نمی‌کند و پرونده آن مورد رسیدگی نسل‌های آینده قرار می‌گیرد و درس عبرتی برای آنها خواهد بود. واقعه تبریز سند عینی و زنده درک و شعور و همبستگی ملت مسلمان با علمای اعلام و انزجار و تنفر از استکبار و استعلاء است. تهمت کمونیستی و مارکسیستی و آشوب‌طلبی به مردم متدین و اصلاح‌طلب و تعقیب و تبعید و به زندان انداختن آنها مصداق این آیه کریمه است: و من یکسب خطیئه او اثما ثم یرم به بریئا فقد احتمل بهتانا و اثما مبینا. برای تجلیل از ارواح مقتولین تبریز و طلب مغفرت برای آنها و همدردی با مردم متدین آذربایجان صبح پنجشنبه بیستم ماه ربیع‌الثانی سال 1398 هجری در مسجد اعظم قم مجلس ترحیم تشکیل می‌شود. ان‌شاءالله تعالی.

انتظار می‌رود مومنین در نهایت نظم و آرامش در این مجلس و مجالسی که در شهرستان‌ها منعقد می‌شود شرکت فرمایند و نظر به این که دشمنان درصدد هستند مطالب و اعتراضات منطقی روحانیت و ملت را وارونه جلوه دهند، لازم است از هر گونه اقدامی که بهانه به دست آنان بدهد خودداری نمایند. اعلاء کلمه دین و فتح و نصرت اسلام و مسلمین را در تمام جبهه‌ها از خداوند متعال مسئلت دارم.

17 ربیع‌الثانی 1398 ه.

محمدرضا الموسوی الگلپایگانی

اسناد این بخش از منابع زیر اتخاذ شده است:

- تاریخ سیاسی 25 ساله ایران، جلد دوم

- اسناد انقلاب اسلامی، مجلدات اول و چهارم

- انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، جلد دوم

به کوشش پروانه بابایی