قاتل نامرئی درفصل سرما

این عدد و رقم‌ها را پزشکی قانونی در سال‌های مختلف ارائه داده است، با دقت بخوانید: در سال 82 گازگرفتگی باعث مرگ 583 نفر در سراسر کشور شد. یک‌سال بعد این رقم به 713 نفر رسید و هر چند در سال 84 تعداد قربانیان تفاوت چندانی با سال قبل نداشت، هنگامی که نوبت به زمستان سال 85 رسید آمار به یکباره تا مرز 907 نفر بالا رفت و بعد از آن در سال 85 بود که خـبـر دادند 973 نفر در حوادث گازگرفتگی جان باخته‌اند. این آمار سال گذشته به یک‌هزار و 24 مورد افزایش یافت و حالا این نگرانی وجود دارد که تعداد کشته شدگان باز هم بیشتر و بیشتر شود و سهل‌انگاری، ضیافت مرگ را گسترده‌تر کند. افزایش مناطق گازکشی شده و کاهش هر چه بیشتر دما در کنار بی‌احتیاطی‌ها از دلایلی است که موجب بالا رفتن هر ساله تلفات می‌شود. مرگ اعضای یک خانواده در مشهد نخستین خبری بود که پاییز امسال درباره حوادث گازگرفتگی منتشر شد. سه عضو این خانواده که ساکن شهر صنعتی توس بودند‌ 11 مهر به همراه مهمان خود بر اثر استنشاق گاز منوکسید کربن دچار خفگی شدند و جان باختند. زوج صاحبخانه که 10 روز قبل از مرگ صاحب فرزند شده بودند از آبگرمکن دیواری بدون دودکش استفاده کرده بودند و هنگام استحمام این فاجعه رقم خورد. در حادثه‌ای دیگر 21 بانوی زائر که در حسینیه شهدای شهر قم اسکان داده شده بودند دچار گازگرفتگی شدند که خوشبختانه انتقال زودهنگام آنان به مراکز درمانی، جانشان را نجات داد.

هشدار، هشدار، هشدار

تمام مطالبی که در میان تیتر می‌خوانید، هشدارهای جدی دکتر فرهاد رضوانی، مسوول آموزش اورژانس کشور است:

قبل از استفاده از وسایل گرمایشی از باز بودن مسیر دودکش مطمئن شوید. ساده‌ترین راه تشخیص هم بررسی وضعیت دمای لوله داخل منزل است. اگر راه دودکش باز باشد، لوله داغ و اگر بسته باشد، لوله سرد خواهد بود.
ضمن این‌که دقت کنید مسیر عبور دود تا حد امکان کوتاه و از حداقل اتصالات استفاده شده باشد. به خاطر بسپارید بهترین کلاهک‌های دودکش آنهایی هستند که به شکل‌H  ساخته شده‌اند. توجه به یک نکته ریز دیگر هم کاملا ضروری است شعله آبی بخاری به معنای سوخت کامل است، اما وقتی شعله‌ها زرد شد یعنی سوخت کامل انجام نمی‌شود و خطر کمین کرده است. هر چقدر که هوا سردتر می‌شود بعضی‌ها چاره کار را در مسدود کردن همه منافذ و درزها می‌بینند که البته این کار آنقدر اشتباه است که می‌تواند به قیمت جان‌تان تمام شود. لازم نیست درها و پنجره‌ها را کاملا باز بگذارید فقط توجه کنید در جاهایی که از وسایل گازسوز استفاده می‌کنید، منافذی هم وجود داشته باشد تا امکان تبادل هوا از بین نرود. حالا کنار این هشدارها یک نکته دیگر را هم اضافه کنید: وسایل گازسوز حتما باید استاندارد باشد.

چکار نکنیم؟

همه آنچه که در بالا خواندید فقط بخشی از ماجرا بود، یعنی فقط شامل بایدها می‌شد، اما حالا بخوانید از نبایدها. آن هم از زبان محمد بیات، معاون عملیات سازمان آتش‌نشانی تهران:

از اجاق‌های معمولی یا وسایل غیراستاندارد برای گرم شدن استفاده نکنید. بخاری‌های بدون دودکش اصلا برای خانه‌ها مناسب نیست، این وسیله برای اماکن بزرگ و پر رفت و آمد که درها مرتب باز و بسته می‌شود و هوا در جریان است، ساخته شده است. در برابر گاز سعی نکنید ابتکار به خرج بدهید و کلک بزنید کارهایی مثل گذاشتن لوله بخاری یا آبگرمکن در سطل آب یا امثال آن اصلا راه درستی نیست و می‌تواند در یک چشم به هم زدن شما را به پایان خط برساند.

برای این که این بخش از هشدارها را جدی بگیرید و باورتان شود استفاده از وسایل نامناسب برای گرم شدن چقدر خطرناک است، چند خبر را هم مرور کنید. روز 12 آبـان هـمین امسال بود که روابط عمومی اورژانس تهران از مسمومیت 10 نفر بر اثر گازگرفتگی خبر داد. از این بین یک خانواده 5 نفری از اجاق گاز برای گرم شدن استفاده کرده بودند که دچار حادثه شدند. یک زن و شوهر سرایدار هم گاز خوراک‌پزی را با بخاری اشتباه گرفته بودند.

شامگاه 24 آبان هم یک پدر و پسر که کنار خیابانی در خاوران چادر زده بودند با زغال آتش روشن کردند و کنار آن خوابشان برد. آن دو هرگز بیدار نشدند. پدر 60 ساله بود و پسر فقط 18 سال داشت.

انواع وسایل گرمایشی

هر وسیله گرمایش شیوه کار خودش را دارد و باید در برابر آن کاملا هوشیار بود. مثلا شوفاژ که به خاطر صرفه‌جویی در انرژی و کاهش آلودگی هوا وسیله گرمازای مناسبی تلقی می‌‌شود هم بی‌خطر نیست و حتما باید قبل از استفاده به موقع سرویس شود و این کار را باید به متخصصان بسپارید ضمن این‌که نگهداری کـاغـذ، پـارچـه و لـوازم قـابـل اشتعال در مجاورت موتورخانه کاری بسیار خطرناک است.

درباره بخاری‌های گازسوز هم که در همین چند پاراگراف بالا کارشناسان کمی توضیح دادند که البته آن موارد همه نکات ایمنی نیست و باید توجه داشته باشید هر بار که بخاری را خاموش می‌کنید تا زمان روشن کردن مجدد آن باید حداقل 5 دقیقه وقفه بیندازید، بخاری‌های گازسوز را با سیلندرهای گاز به کار نیندازید و از کشیدن انشعابات فرعی از لوله اصلی گاز خودداری کنید.  بخاری‌های نفتی هم برخلاف باور عمومی بی‌خطر نیستند و باید هنگام استفاده از آنها احتیاط را رعایت کنید. کارشناسان توصیه می‌کنند از بخاری‌های نفت‌سوز دارای شیر تنظیم استفاده کنید. دودکش‌های بخاری‌تان مستقیم باشد و لوله‌ها و زانوهای متعدد نداشته باشد. محل اتصال لوله بخاری به دودکش اصلی صاف و بدون درز باشد تا مکش هوا به آسانی انجام شود و سرویس وسیله قبل از استفاده هم که در مورد این وسیله مثل همه وسایل گرمایشی یک امر ضروری است.

مواقع بحرانی

بعضی وقت‌ها آدم همه موارد احتیاطی را رعایت می‌کند، اما باز حادثه‌ای رخ می‌دهد. آن موقع چه باید کرد؟‌ کارشناسان توصیه می‌کنند اگر متوجه نشت گاز شدید بی‌درنگ شیر اصلی گاز را ببندید. به کلید برق یا هر وسیله‌ای که جرقه ایجاد می‌کند، دست نزنید در و پنجره‌ها را باز کنید. اگر کنتور اصلی برق خارج از فضای آلوده است حتما فیوز اصلی را قطع کنید و اگر شرایط اضطراری بود مطمئن باشید سازمان آتش‌نشانی (125)‌ و اورژانس تهران (115)‌ آماده امدادرسانی در سریع‌ترین زمان ممکن هستند. البته همه این‌ کارها را وقتی می‌توانید انجام بدهید که خونسردی و آرامش‌تان را از دست نداده باشید.

علائم گاز گرفتگی

گاز مرگبار منوکسیدکربن گازی بی‌رنگ و بی‌بو است و به همین خاطر هم به آن لقب قاتل نامرئی داده‌اند از طرفی سلول‌های بدن انسان میل شدیدی به جذب این گاز دارند به گونه‌ای که اگر محیط به منوکسید کربن آلوده شود، بدن به جای جذب اکسیژن گازCO  را انتخاب می‌کند و همین امر باعث خفگی می‌شود اما قبل از آن که کار به این مرحله برسد علائمی به وجود می‌آید که علی‌ رمضانی ــ  پزشک ــ  آنها را توضیح می‌‌دهد: از علائم مسمومیت با گاز منواکسید کربن می‌توان به سردرد، ضعف، سپس سرگیجه، حالت تهوع و استفراغ نام برد  و در مراحل پیشرفته‌تر این گاز موجب تنگی نفس و سیانوتیک شدن انگشت دست و پا می‌شود و بعد از آن هم مسموم دچار بیهوشی، کما و مرگ می‌شود.

وی اضافه می‌کند: ضعف و سستی که استنشاق این گاز در افراد ایجاد می‌کند باعث می‌شود آنها در موارد حاد حتی توان فرار از محیط را هم نداشته باشند یعنی متوجه حالت غیر طبیعی خود می‌شوند اما نمی‌توانند کاری انجام دهند اما اگر کسی متوجه علائم اولیه شود و سریع اقدام کند می‌تواند خودش را نجات دهد و در این نوع مسمومیت راه گریز از مرگ، خارج شدن از محیط آلوده و باز کردن لباس‌ها در ناحیه سینه و کمر اسـت.  دکـتـر عـلیرضا ابراهیمی، پزشک اورژانس کـرمـانـشـاه، نـیـز می‌گوید: سردرد، حالت تهوع و تنگی‌نفس از علائم مسمومیت خفیف و سرگیجه، افـزایـش ضـربان قلب، خمیازه کشیدن، درد قلبی، بی‌هوشی و کبود شدن از علائم مسمومیت شدید است. وی خاطر نشان می‌کند: زمانی که غلظت کربن در خون به 30 درصد برسد علائم مسمومیت ظاهر می‌شود البته نمی‌توان درصد خاصی از استنشاق گاز کربن را موجب مرگ بیان کرد اما بیش از 70 درصد حتی بی‌هوشی، کما و مرگ به همراه دارد.  حالا که از خطرات این قاتل نامرئی به خوبی با خبر شدید بدون رودربایستی و تعارف یک‌بار دیگر برگردید و آن دو بخش هشدارها را با دقت بخوانید تا از یادتان نرود.

بی‌احتیاطی شما و مرگ دیگران

گاهی وقت‌ها گاز دیگران را می‌گیرد و قانون شما را . چـه طـور؟ اگـر خـانـه‌تـان را اجاره می‌‌دهید، هتل، مسافرخانه، زائرسرا، خوابگاه و .... دارید حتما از استاندارد و ایمن بودن آبگرمکن و وسایل گرمایشی که در اختیار مستاجران و مسافران قرار می‌دهید مطمئن شوید چون اگر به خاطر بی‌احتیاطی شما اتفاقی برای آنها بیفتد، آن وقت مقصر شناخته خواهید شد و مجازات‌های سنگینی در انتظارتان است. علی دلداری ــ‌ نماینده دادستان تهران ــ‌ که اخیرا برای مردی به جرم قتل غیرعمد یک زوج جوان کیفرخواست صادر کرده است، می‌گوید: سال گذشته یک زن و شوهر در حمام زائرسرایی که معلوم شد فعالیتش غیرقانونی بوده، جان باختند و تحقیقات نشان داد بد کار کردن آبگرمکن باعث مرگ آن دو شده است به همین خاطر مدیر زائر‌سرا از سوی بازپرس جنایی مجرم شناخته شد و بعد از ارجاع پرونده من طبق قانون برای متهم به اتهام قتل غیرعمدی زوج جوان کیفر خواست صادر کردم و پرونده‌ برای رسیدگی و صدور حکم به دادگاه عمومی ارجاع شد.

 علیرضا رحیمی‌نژاد