اهمیت دامپزشکی در دنیای ما

در فرهنگ اوستایی آمده است، فریدون اولین کسی بوده که در پزشکی و دامپزشکی تبحر داشته، زیرا پادزهر مارگزیدگی را ساخت و فیل را هم اهلی کرد.

اولین مدرک دامپزشکی که مربوط به هزاره سوم قبل از میلاد و نوشته‌ای به خط هیروگلیف روی پاپیروس از مقابر مصری به دست آمده نیز درباره بیماری‌های چهارپایان توضیح داده است.

همچنین حدود 2500 سال قبل از میلاد، تشکیلات اداری منظمی در نواحی سومر و عیلام وجود داشته که نشان می‌دهد دامپزشک به عنوان یک شخصیت تخصصی به جراحی حیوانات بویژه درمان شکستگی می‌پرداخته است.

معلم اول ارسطو نیز به گواه تاریخ دامپزشکی هم می‌کرده و در زمینه دررفتگی مفاصل، هیدروپیزی گاو و صرع بز و گوسفند مطالبی آورده است.

کزاز، مشمشه حاد، اختلالات ریوی، ذات‌الریه، نقرس، جذام و اسهال بیماری‌هایی بوده که ارسطو در مکتوبات خود آورده است. همچنین خون‌بندی با آتش، درمان زخم‌ها به وسیله داغ، فتیله‌گذاری، بخیه کردن، درمان فتق نافی و... از جمله مواردی است که ارسطو به آن اشاره کرده است.

در زمان ساسانیان، پادشاهان نیز به کار دامپزشکی علاقه نشان می‌دادند به طوری که هرمز پسر شاپور دامپزشک بزرگی بود و در شناخت بیماری‌ها و درمان آن تسلط کامل داشت. بهرام، برادر هرمز نیز چهارمین پادشاه ساسانی بود که به حرفه دامپزشکی عشق می‌ورزید.

اهمیت توجه به حیوانات در طول تاریخ از طرفی و لزوم آگاهی از بیماری‌های مشترک بین انسان و دام از طرف دیگر باعث شد تا در سال 1369 شمسی به دنبال پیگیری و تلاش دامپزشکان برای اختصاص روزی از روزهای سال در تقویم رسمی کشور به نام روز دامپزشکی، دکتر حسن تاج‌بخش استاد ممتاز دانشگاه تهران و چهره‌ ماندگار دامپزشکی و مولف کتاب‌های تاریخ دامپزشکی و پزشکی ایران، ماه مهر را به عنوان ماهی شایسته به خاطر آغاز سال تحصیلی و روز چهاردهم را به یاد گوش‌روز  که در ایران باستان روز مبارکی بود و در منابع اسلامی هم آمده است  پیشنهاد و مطرح کرد و در نهایت 14 مهر به عنوان روز دامپزشکی معین شد.

این روز در تمامی استان‌ها به همت ادارات کل دامپزشکی و نظام دامپزشکی، گردهمایی‌هایی با هدف همدلی، همزبانی و هم‌پیمانی دامپزشکان و دیگر رده‌های دامپزشکی در عرصه‌های مختلف اجرایی، آموزشی و تحقیقاتی صرف‌نظر از جایگاه‌های دولتی و غیردولتی آنان و از طرفی آشنایی بیشتر جامعه بویژه مسوولان با وظایف و مسوولیت های کلیدی و اثربخش این قشر در بهداشت و سلامت دام و فرآورده‌های دامی، سلامت غذا و امنیت غذایی و در نهایت بهداشت همگانی برگزار می‌شود.

برای درک بیشتر اهمیت توجه به بیماری‌های دامی همین بس که طبق اعلام سازمان جهانی بهداشت (WHO)، از میان 1709 عامل بیماری‌زای شناخته شده، 832 عامل یعنی 49 درصد و از میان 156 بیماری نوپدید شناخته‌شده در انسان، 114 مورد آن یعنی 74 درصد از حیوانات به انسان منتقل می‌شوند. از جمله مهم‌ترین و خطرناک‌ترین این بیماری‌ها می‌توان به هاری، جنون گاوی،‌ سل، تب مالت، سیاه‌ زخم، آنفلوآنزای فوق حاد پرندگان، کیست هیداتید، لیشمانیوز، تب خونریزی‌دهنده کریمه، کنگو و تب دره ریفت اشاره کرد که در دهه اخیر خسارت‌های جبران‌ناپذیری به بهداشت جامعه انسانی و اقتصاد جهان وارد کرده است. بر همین اساس تامین بهداشت دام و فرآورده‌های دامی و پیشگیری و مبارزه با بیماری‌های دام و طیور از اهداف اصلی تشکیل سازمان دامپزشکی کشور است.

بررسی بیماری‌های دامی، شناسایی مناطق آلوده و راه سرایت و طرز انتشار بیماری‌ها، تامین بهداشت دام کشور از طریق پیشگیری و مبارزه با بیماری‌های همه‌گیر و قرنطینه‌ای دام، همکاری با وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در امر مبارزه با بیماری‌های مشترک انسان و دام، تاسیس پست‌های قرنطینه در نوار مرزی و داخل کشور به منظور جلوگیری از سرایت بیماری‌های دامی، همچنین کنترل بهداشتی ورود و خروج دام و فرآورده‌های خام دامی و نظارت در نقل و انتقال آنها و صدور گواهی بهداشتی دام و فرآورده‌های خام دامی که به خارج صادر می‌شود، از جمله وظایف این سازمان است.

نظارت بهداشتی بر چراگاه‌ها، مراتع، آبشخورها، محل نگهداری دام و دیگر تاسیسات مربوط به پرورش دام و همچنین نظارت بر کارخانه‌های تولید خوراک دام از لحاظ بهداشتی، اظهار نظر و نظارت درباره ساخت، ورود و صدور و فروش انواع دارو، واکسن، سرم و مواد بیولوژیکی مخصوص دام، مشارکت در کنفرانس‌های بین‌المللی دامپزشکی و اعزام نماینده به این کنفرانس‌ها و همچنین مبادله اطلاعات علمی با مراکز مراجع علمی و دامپزشکی، تأسیس و توسعه شبکه‌های دامپزشکی همچنین تربیت کادر فنی در مناطق و مراکز دامداری کشور، صدور پروانه اشتغال برای موسسات و واحدهای تهیه‌کننده مواد مورد مصرف دامپزشکی، صدور پروانه تاسیس بیمارستان‌ها، داروخانه‌ها، درمانگاه‌ها و آزمایشگاه‌های دامپزشکی و نظارت بر فعالیت آنها، صدور پروانه اشتغال به کار مایه‌کوبی و درمان دام جهت افراد ذی‌صلاح، تهیه وسایل و لوازم فنی، داروها، واکسن، سرم، مواد بیولوژیک، سموم و مواد ضدعفونی‌کننده مربوط به مبارزه با بیماری‌های دامی از داخل یا خارج کشور و عرضه آن به مصرف‌کنندگان به قیمت تمام‌شده یا به صورت بلاعوض و بازرسی و کنترل کیفی بهداشتی فرآورده‌های خوراکی دام از مرحله تولید تا توزیع نیز از دیگر  وظایف اساسی سازمان دامپزشکی کشور است.

دکتر داوود امان‌اللهی
رئیس اداره آموزش و روابط عمومی اداره‌کل دامپزشکی تهران‌