خداحافظ استرس‌

برخی معتقدند بهره‌مندی از تعطیلات، ‌شاخص شیوه زندگی سالم است. به طور کلی شیوه زندگی سالم به روشی گفته می‌شود که در آن تا جای ممکن از عوامل تقلیل دهنده سلامت کاسته شده و بر فاکتورهای ارتقادهنده آن افزوده شود.

تعطیلات خوب با فراهم کردن فرصت مناسب برای بهره‌مندی از خواب کافی و با کیفیت بهتر، پرداختن به فعالیت‌های ورزشی، شرکت در برنامه‌های تفریحی سالم  وکاهش فشار روانی ناشی از رفتارهای پرخطر مانند سیگار کشیدن و بسیاری جنبه‌های دیگر، سلامت عمومی‌ را ارتقا می‌بخشد؛ اما واقعیت این است که تاثیر آن بر اعضای بدن اعمال می‌شود که چنین نتیجه فراگیری را در پی دارد.

ایده گنجانیدن تعطیلات در میان عوامل موثر در بهبود سلامت به مطرح شدن بحث جالبی با عنوان «تعطیلات‌درمانی» منجر شده  که شاید بتوان گفت یکی از خوشایندترین شیوه‌های درمانی است.

موضوع جالب‌تر این است که برخی متخصصان، بهره‌مندی از تعطیلات مفید و پرثمر را به عنوان «طب پیشگیرانه» معرفی کرده‌اند که بویژه با کاهش استرس در جلوگیری از ابتلا به بسیاری از بیماری‌ها نقش داشته، حتی بر اساس برخی یافته‌های پزشکی، خطر مرگ را نیز کاهش می‌دهد.

یکی از اعضای مهم بدن که پس از روزها کار و تلاش به استراحت موقت نیاز دارد، مغز است. به عبارتی مغز هم برای عملکرد مفید و سالم نیازمند تناسب است که با استراحت  تامین می‌شود. پس این عضو باید برای مدت کوتاهی به تعطیلات برود تا از فوائد آن بهره‌مند شده و به تناسب لازم  دست یابد و این مساله برای همه اعضای بدن صدق می‌کند.

جنگ تعطیلات با مرگ‌

مطالعه تحقیقاتی قلب فرامینگام (پروژه مطالعاتی 50 ساله در زمینه سلامت قلب در امریکا)‌ نشان داده است، خطر مرگ در زنان 45 تا 64 ساله‌ای که در طول سال چند بار به تعطیلات می‌روند به میزان 50 درصد کاهش می‌یابد.

تحقیق دیگری که در سال 2000 در دانشگاه ایالتی نیویورک به انجام رسیده، این کاهش را برای مردان 35 تا 57 ساله‌ای که غالبا به تعطیلات می‌روند 20 درصد اعلام کرده است.

دکتر دوروتی کانتور، رئیس انجمن روان‌شناسی امریکا می‌گوید، بدن برای حفظ سلامت روان نیازمند زمانی برای رها شدن و منبعی برای تجدید قواست. به گفته وی، تعطیلات ایده‌آل باید استرس را کاهش داده، به تمدد اعصاب کمک کند و فرصتی را برای احساس شادابی و جوانی مهیا کند. مجموعه این تاثیرات تجربه ارزشمندی را فراهم می‌کند که اهمیت آن برای سلامت غیرقابل وصف است.

آنچه سبب شده متخصصان امر سلامت، نگاه ویژه‌ای به تعطیلات داشته باشند و موضوع تعطیلات درمانی را مطرح کنند به بخشش‌هایی نسبت داده می‌شود که قرار است افراد در ایام تعطیل از آن بهره‌مند شوند.

همان‌طور که اشاره شد یکی از مهم‌ترین علل داشتن این دیدگاه ویژه درباره تعطیلات تاثیر آن در کاهش استرس است و کاهش استرس به منزله جلوگیری از ابتلا و پیشرفت بیماری‌ها و حتی موجب تسریع درمان  بسیاری از آنهاست.

خداحافظ استرس‌

عوامل استرس‌زا از همه جهت زندگی بشر را تحت تاثیر قرار داده‌اند و انسان‌ها در محیط خانه، تحصیل بویژه در محل کار، تحت تاثیر انواع مختلف آن قرار می‌گیرند. افزایش استرس با بالا بردن سطوح هورمون‌های استرس همه اعضای بدن را تحت تاثیر قرار می‌دهد و حتی منجر به بروز مشکلات و بیماری‌هایی می‌شوند که اگر شرایط تنش‌زا نبودند، بروز پیدا نمی‌کردند.

به گفته دانشمندان، استرس روانی طولانی مدت یا شدید با افزایش مشکلات روانی و جسمی‌ از جمله ایجاد یا تشدید مشکلات عروق کرونر، افزایش فشار خون، درد قفسه سینه، بی‌نظمی‌ ضربان قلب و افزایش کلسترول بد (LDL) ارتباط دارد. علت این است که استرس موجب افزایش سطوح هورمون‌های استرس مانند آدرنالین و کورتیزول در خون می‌شود. این افزایش در میزان هورمون‌ها،  بی‌نظمی‌های فوق را سبب می‌شود. همچنین گفته می‌شود، استرس  با تاثیر بر لخته شدن خون بر احتمال وقوع حمله قلبی اثر می‌گذارد.

این علائم، هشدار دهنده‌اند و زمانی که بدن به مدت نسبتا طولانی تحت استرس قرار گیرد،‌ ظاهر می‌شوند مبنی بر این‌که اگر بزودی برای رفع استرس و حذف نشانه‌های فوق اقدامی ‌صورت نگیرد و به جسم و روان استراحت داده نشود، احتمال وقوع مشکلات جدی سلامت  افزایش خواهد یافت.

 سرگیجه، وزوز گوش، دردهای پیاپی در قسمت‌های مختلف بدن، سردرد‌های پی در پی، عرق کردن کف دست، افزایش یا کاهش وزن بدون علت، ناراحتی گوارشی و ... از دیگر نشانه‌های فیزیکی استرس هستند.

علائم هشدار دهنده روانی نیز شامل احساس نگرانی دائمی‌، مشکل در تصمیم‌گیری، فراموشی، اضطراب، افسردگی، نوسانات خلقی، کاهش خلاقیت و حافظه، خشم، تفکر منفی و احساس غمگینی هم می‌تواند فرد را متوجه کند که سیستم متابولیک بدنش دچار اختلال شده و در معرض ابتلا به بیماری‌هایی قرار دارد، بنابر این باید هر چه زودتر برای رهایی بدن از عوامل تنش‌زایی که موجب بروز چنین علائمی ‌شده‌اند، دست به کار شد.

چگونه با تعطیلات خودمان را درمان کنیم‌

بی‌تردید یک تعطیلات خوب با فراهم کردن شرایط مطلوب برای استراحت  جسم و روان به ارتقای سلامت همه کمک می‌کند، اما برخی  افراد عملا برنامه تعطیلات خود را به تعطیلات درمانی تبدیل می‌کنند.

به عنوان مثال گروهی با انتخاب مکان‌هایی که چشمه‌های آب گرم دارد و به منظور استفاده از این چشمه‌ها برای تخفیف دردهای عضلانی یا بهبود وضعیت جسمی‌که معتقدند از تاثیرات مفید چشمه‌های آب گرم است، دانسته یا ندانسته اقدام به تالاسوتراپی می‌کنند.

شاید این واژه برای شما کمی‌ ناآشنا باشد، اما واقعیت این است که زمان استفاده از آن به قرن نوزدهم باز می‌گردد.

تالاسوتراپی (Thalassotherapy) از کلمه یونانی تالاسوس به معنی دریا گرفته شده و اثرات  آن به خواص درمانی آب دریا و اقیانوس نسبت داده شده است. به گفته محققان، این اثرات مفید در کند کردن و حتی معکوس کردن روند پیری نقش بسزایی دارند؛ اما علت این‌که در گروه روش‌های مربوط به تعطیلات درمانی گنجانیده شده، این است که به‌کارگیری روش یاد شده مستلزم استفاده از منابع آب مانند اقیانوس و دریاست  که همه مناطق یک کشور از آن برخوردار نیستند. بنابراین افراد ساکن این نواحی باید برای تالاسوتراپی به مناطق ساحلی سفر کنند و بهترین زمان برای این کار هنگام تعطیلات است.

به‌نظر می‌رسد استفاده از آب دریا با توجه به مواد معدنی و مفید موجود در آن مانند منیزیم، پتاسیم، ‌سدیم و سولفات‌های کلسیم که مستقیما از منافذ پوست جذب می‌شود به درمان ناراحتی‌های پوستی کمک کند.

همچنین تالاسوتراپی برای درمان مشکلات عروقی همچون فشار خون بالا و آترواسکلروزیس، مشکلات تنفسی همچون آسم و برونشیت، ‌آتروفی عضلانی و التهاب‌های مزمن مانند آرتریت روماتویید موثر است.

بعلاوه محققان معتقدند آب اقیانوس با محتویاتش می‌تواند در حفظ جوانی،‌ تخفیف علائم سلولیت،‌ حذف و کاهش چین و چروک‌های پوست، افزایش انرژی جسمانی، تقویت حافظه و حتی ارتقای توانمندی روحی موثر باشد.

مواظب کاهش تعطیلات خونتان باشید

نداشتن چنین برنامه‌ای به حدی حائز اهمیت است که امروزه به افرادی که کمتر به تعطیلات می‌روند و وقت کافی به این کار اختصاص نمی‌دهند، گفته می‌شود دچار اختلال کمبود تعطیلات شده‌اند.

جو رابینسون در کتاب خود به نام «کار برای زندگی» می‌نویسد همه افراد باید زمان بیشتری را به رفع خستگی و فرسودگی ناشی از زندگی روزمره اختصاص دهند. بهترین راه برای این هدف، دور ماندن از عوامل استرس‌زا برای مدت زمان مشخص است تا ذهن و جسم ،‌هر دو کمی‌استراحت کنند. این زمان معمولا 2 هفته در نظر گرفته می‌شود.

یکی از نکات اساسی که باید مورد توجه قرار گیرد، لزوم رهایی از قید و بندهایی است که استرس مضر بر مغز و دیگر اعضای بدن اعمال می‌کند. پس در برنامه‌ریزی خود برای داشتن تعطیلات مفیدی که جسم و روانتان را متحول کند، نگرانی‌های شغلی، مسائل مربوط به رئیس و همکاران، مشکلات و موانع پیشرفت کار، لپ تاپ با همه بار اطلاعاتی‌اش که هر یک شما را به مساله و درگیری خاصی مرتبط می‌کند، پیجر و حتی موبایل را رها و بدون اینها تعطیلات را آغاز کنید.

پس از این تصمیم مهم برای رها شدن از قید و بندهای  تنش زای روزمره، بهترین شرایط، مکان‌ها و موقعیت‌هایی را که به نحوی به آرامشتان کمک می‌کنند، در حد توانتان برگزینید و سعی کنید به آنها دست یابید.

فراموش نکنید که طبیعت،‌ بهترین شرایط را برای دستیابی به فوائد جسمی‌ و روانی تعطیلات فراهم می‌کند و در واقع مفهوم  اصلی تعطیلات درمانی در استفاده هرچه بهتر از موهبات آن است.

از دیگر اقدامات مهم و ارزشمندی که در تعطیلات به تجدید قوای جسمی‌و روانی شما کمک می‌کند، بودن کنار اعضای خانواده و دوستان و آشنایان و لذت بردن از مصاحبت با آنان است. برقراری روابط  بیشتر و شرکت در فعالیت‌های تفریحی به اتفاق آنها علاوه بر این‌که لحظات فراموش نشدنی برایتان خلق می‌کند، اثرات آشکار و نهانی برسلامت شما اعمال خواهد کرد که ارزش آن قابل وصف نیست.

تاثیر سپری کردن تعطیلات تحت این شرایط به حدی ارزشمند است که نشان می‌دهد استفاده از دو عبارت تعطیلات درمانی و طب پیشگیرانه درباره آن کاملا قابل قبول و بجاست.

موارد خاص هم هست‌

یکی دیگر از موارد کاربرد تعطیلات درمانی، استفاده از آن برای  کسانی است که از ناتوانایی‌های خاصی همچون مشکلات روانی، اوتیسم، سندرم داون، اختلالات رفتاری و ناتوانایی‌های جسمی‌ رنج می‌برند.

در برخی کشور‌ها مراکزی وجود دارد که برنامه‌های ویژه‌ای را برای  این افراد در نظر می‌گیرند. این برنامه شامل گردش و سواری، ارگوتراپی یا کار درمانی، مراقبت از حیوانات، انجام کارهای سرگرم‌کننده و مفید مانند پخت نان و سفرهای کوتاه می‌شود.

علاوه بر این گروهی از افراد به علل مختلف مانند طلاق یا از دست دادن یک عزیز، سال جدید را با حزن و اندوه  آغاز می‌کنند. احتمال دچار شدن این افراد به افسردگی زیاد است که به نوبه خود سلامت جسم و توانمندی‌های جسمی ‌را  نیز تحت‌الشعاع قرار می‌دهد و گاه عملا فرد را ناتوان می‌کند. یکی از روش‌های توصیه شده برای رفع یا کاهش علائم  این مشکل، تعطیلات درمانی است.

برخی از اهداف تعطیلات درمانی شامل دستیابی به تعادل انرژی در بدن، تعادل روانی و هیجانی، افزایش خودآگاهی و خلاقیت و بالاخره آموزش تفکر مثبت است بنابراین می‌توان با برنامه‌ریزی درست برای تعطیلات به جسم، ذهن و روان کمک کرد تا در وضعیت مطلوبی قرار گیرند و این شرایط علاوه بر تجدید نیرو و قوای بدنی و ذهنی ، آرامش روانی ثمربخشی در پی خواهد داشت.

زهرا فقهی