آلودگی هوا را خفه کرد

کارشناسان معتقدند چنانچه تصمیمات به‌موقع و مناسبی از سوی مسئولان گرفته نشود هیچ بعید نیست که افزایش مراجعه به مراکز درمانی که این روزها شاهدش هستیم به افزایش بیماران نیازمند بستری منجر شود و به این شکل بار دیگر نظام درمانی کشور تحت فشاری قرار بگیرد که برای آن آماده نیست.
شاخص کیفیت هوا در ایستگاه‌های مناطق۱۱و۲۱ تهران روز‌گذشته به میانگین عدد۲۰۹ رسید و وضعیت آلودگی هوا بنفش شد؛ یعنی هوای بسیار ناسالم که برای همه گروه‌های سنی و جامعه به‌شدت خطرناک است. در چنین شرایطی نیز طغیان آنفلوآنزا و راهروهای شلوغ مراکز درمانی نیز مردم را نگران کرده است.  
   
شاخص‌های فراموش‌شده
عصر دیروز تصمیمات تازه‌ای در جهت مقابله با آلودگی هوای تهران گرفته شد‌. با تصمیم کارگروه اضطرار آلودگی هوا، تمامی مقاطع تحصیلی استان تهران به جز فیروزکوه امروز و فردا به‌صورت غیرحضوری فعالیت خواهند کرد. علاوه بر این کارمندان ادارات دولتی و غیردولتی با نظر مدیرشان در این باز‌ه زمانی می‌توانند دورکاری کنند.بانک‌های استان تهران نیز به‌صورت شعب کشیک فعالیت خواهند داشت. لازم به یادآوری است طرح زوج وفرد نیز از در منازل از ساعت ۶:۳۰ تا ۲۰:۳۰ اجرا می‌شود. شدت‌گرفتن آلودگی هوا در کلانشهرها بار دیگر توجه‌ها را به سازوکارهای قانونی مدیریت بحران جلب کرده است؛ مقرراتی که حد آستانه‌های مشخص برای تعطیلی فعالیت‌ها راتعیین می‌کنند، اما درعمل اجرای یکسان و منسجمی ندارند. دکتر عباس شاهسونی، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و رئیس پیشین گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت به جام‌جم می‌گوید: «یکی از نگرانی‌های جدی این روزها، موضوع آلودگی هواست که بیش از همه سلامت گروه‌های آسیب‌پذیر، به‌ویژه کودکان را تهدید می‌کند. طبق آیین‌نامه مصوب هیأت وزیران، زمانی که شاخص کیفیت هوا از عدد ۱۵۰ فراتر می‌رود، تمامی مقاطع تحصیلی باید تعطیل شوند.»  اما یکی دیگر از مواردی که در چنین شرایطی مطرح می‌شود، ضرورت تخلیه شهر است. آن‌طورکه شاهسونی دراین خصوص توضیح می‌دهد: «اگر شاخص کیفیت هوابه بالای ۳۰۰ برسد،عملا با وضعیتی بحرانی مواجه هستیم. واقعیت این است که در سال‌های اخیر چنین شاخصی در کشور مشاهده نشده، مگر در شرایط خاص مانند وقوع طوفان‌های گردوغبار. نمونه‌هایی از این وضعیت در اهواز یا زابل دیده شده و گاهی نیز در تهران به‌صورت لحظه‌ای و کوتاه‌مدت رخ داده است. در آیین‌نامه مصوب دولت و به‌ویژه ماده ۳، هیچ‌اشاره‌ای به تخلیه شهرها در چنین شرایطی نشده است.اگر قرارباشد با شاخص بالای ۳۰۰ شهرها تخلیه شوند، باید همانند برخی مناطق چین عمل کنیم؛ درحالی‌که در آن کشورها شاخص کیفیت هوا در برخی شهرها حتی به بالای ۴۰۰ یا ۵۰۰ نیز می‌رسد.»
   
تهدید دوگانه
افزایش آلودگی هوا در کنار تشدید آنفلوآنزا در کشور، فقط کیفیت زندگی را پایین نمی‌آورد‌؛ بلکه زمینه را برای اوج‌‌گیری این نوع از بیماری‌های تنفسی نیز فراهم می‌کند. دکتر عالیه پوردست، فوق‌تخصص پیشگیری و کنترل عفونت در گفت‌وگو با جام‌جم در این‌باره عنوان می‌کند: «زمانی که آلودگی هوا افزایش می‌یابد، احتمال ابتلا به ویروس‌های تنفسی مانند کرونا و آنفلوآنزا بیشتر می‌شود. دلیل اصلی این موضوع آن است که ذرات آلاینده موجود در هوا ‌باعث ایجاد التهاب مزمن در راه‌های هوایی می‌شوند. این التهاب،سیستم دفاعی بدن راتضعیف کرده وزمینه رابرای عفونت‌های ویروسی فراهم می‌کند.»
به گفته وی، آلودگی هوا عملکرد مژک‌های تنفسی را که مسئول پاکسازی ویروس‌ها و ذرات خارجی از دستگاه تنفسی هستند، با اختلال مواجه می‌سازد. تضعیف این سامانه دفاعی طبیعی، ماندگاری و تکثیر آسان‌تر ویروس‌ها در بدن می‌شود. این رویداد زنجیره‌ای نه‌تنها احتمال عفونت را بالا می‌برد، بلکه به افزایش شدت بیماری، شمار بستری‌ها و حتی نرخ مرگ‌ومیر ناشی از بیماری‌هایی مانند کرونا می‌انجامد.
دکتر شاهسونی نیز با دکتر پوردست هم‌نظر است و تأکید می‌کند که تجربه دوران کرونا ثابت کرد آلودگی هوا نه‌تنها موارد ابتلا، بلکه شدت علائم بیماری را نیز افزایش می‌دهد. شواهد منتشرشده در آن دوره حاکی از آن بود که ذرات آلاینده در نقش حامل‌های ویروسی عمل‌کرده وبانفوذبه ریه‌ها،هم احتمال‌عفونت راافزایش‌می‌دهندوهم بروخامت حال‌بیماران می‌افزایند.
   
آموزش یا سلامت‌؛ اولویت کدام است؟
دکتر پوردست درخصوص تصمیم‌گیری درباره تعطیلی مراکز آموزشی به دلیل آلودگی هوا بر این باور است که در چنین شرایطی، آموزش باید در اولویت قرار گیرد اما اگر دانش‌آموزان مقاطع بالاتر علائم تنفسی دارند، ضروری است از حضور در مدرسه خودداری کنند. 
وی آموزش رعایت بهداشت فردی و ارتقای سواد سلامت درمدارس و حتی مقاطع دانشگاهی را از اولویت‌های مهم در این روزها می‌داند و می‌افزاید: «کلاس‌های درس باید از سیستم تهویه مناسب بهره‌مند باشند و از محیط‌های کاملا بسته پرهیز شود. ایجاد جریان هوا با ورود از یک سمت و خروج از سمتی دیگر ضروری است. 
در شرایطی که تهویه استاندارد میسر نباشد، حداقل باید در کلاس باز نگه داشته شود. استفاده از ماسک‌های جراحی ساده نیز برای دانش‌آموزان در فضای آموزشی توصیه می‌شود. علاوه بر این، مصرف میوه و سبزی تازه، نوشیدن مایعات کافی و شست‌وشوی مکرر دست‌ها با آب و صابون از دیگر راهکارهای مهم برای حفظ سلامت به شمار می‌روند.»
با توجه به همزمانی دو چالش عمده در کشور ــ آلودگی هوا و شیوع بیماری‌های تنفسی مانند آنفلوآنزا ــ ضرورت اقدام سریع، هماهنگی بین‌بخشی و اجرای دقیق دستورالعمل‌های بهداشتی آشکار شده است. این شرایط خطری جدی برای سلامت جامعه، به‌ویژه گروه‌های حساس به‌شمار می‌رود.درچنین وضعیتی، تعطیلی مدارس و ادارات احتمالا راهکار جامعی نباشد؛ بلکه مدیریت این بحران‌های توأمان، مستلزم برقراری توازن بین حفظ سلامت شهروندان و تداوم فرآیند آموزشی است.