گزارش یک عفونت مزمن
سال‌هاست که مصرف آنتی‌بیوتیک درایران درسطحی بالاتر از میانگین جهانی گزارش می‌شود؛ آماری که اگرچه مسئولان نظام سلامت کشور هر‌بار از آن به‌عنوان هشداری جدی یاد می‌کنند، اما هرگز روندی کاهشی به‌خود نگرفته است. مدت‌هاست که برای بسیاری از خانواده‌ها، آنتی‌بیوتیک همچنان نسخه‌ای نانوشته برای درمان هرگلودرد و سرماخوردگی‌ای است.
این رفتار تنها به مردم هم محدود نمی‌شود بلکه برخی ازپزشکان نیز همچنان در مورد بیماری‌های ویروسی، به‌اصطلاح برای محکم‌کاری آنتی‌بیوتیک را تجویز می‌کنند و برخی داروخانهها نیز تحت فشار بیماران یا شرایط اقتصادی‌شان، فروش بدون نسخه را در پیش گرفته‌اند. همین دلایل کافی است تا طبق گفته رئیس سازمان غذا و دارو،مصرف آنتی‌بیوتیک در ایران بالاتر از میانگین جهانی باشد.مصرف بی‌رویه آنتی‌بیوتیک، کشور را در آستانه بحرانی خاموش قرار داده: بحرانی به‌نام مقاومت میکروبی (باکتری‌هایی که مقاوم شده‌اند و داروهای معمول دیگر آنها را نمی‌کشند) که بی‌سر‌و‌صدا پیشروی کرده و هر روز درمان بیماران را دشوارتر و پرهزینه‌تر می‌کند. سال‌هاست که در جلسات سیاستگذاری نظام سلامت از اصلاح الگوی مصرف آنتی‌بیوتیک سخن به‌میان می‌آید؛ برنامه‌هایی هم نوشته شده،کمیته‌هایی شکل گرفته و حتی ابزارهایی مانند نسخه‌نویسی الکترونیک برای کنترل تجویز دارو هم وارد میدان شده‌اند. اما واقعیت درمیدان درمان چیز دیگری است؛ مصرف بالا همچنان به‌قوت ادامه دارد و مقاومت میکروبی با سرعتی بیشتر از قبل در حال گسترش است.
آمارهای خشک‌کننده
آن‌طور که مراجعه به داروخانهها نشان می‌دهد،کم نیستند بیمارانی که برای یک سرماخوردگی ساده همچنان از پشت پیشخوان بسیاری از داروخانهها، درخواست آنتی‌بیوتیک دارند. با وجود این‌که داروساز به آنها توضیح می‌دهد که این دارو برای سرماخوردگی لازم نیست اما آنها نظرشان را تغییر نمی‌دهند. این روایت کوتاه، تصویر واضحی از واقعیتی تلخ است؛ واقعیتی که باعث شده مصرف آنتی‌بیوتیک در ایران برای سال‌های سال در سطحی نگران‌کننده بماند. حتی به‌تازگی سازمان‌غذا‌و‌دارو اعلام کرده‌شهرهای زابل،بم،اردبیل،کاشان وآبادان‌بیشترین‌درصدصدورنسخ حاوی‌داروهای آنتی‌میکروبیال رادارند؛نسخی که سال گذشته طبق گفته نازیلا یوسفی،مدیرکل دفترنظارت و پایش فرآورده‌های سلامت‌محور سازمان غذا و دارو، بیش از ۴۱ درصد کل نسخ را به‌خود اختصاص داده است.البته الگوی تجویز آنتی‌بیوتیک‌ها در نسخه‌های پزشکان در سال گذشته حاکی از آن است که بیشترین مصرف به چند قلم داروی مشخص محدود شده است. آن‌طور که آزیتا نبی‌زاده،سرپرست گروه ارزیابی فناوری سلامت ومطالعات اقتصادی سازمان غذا‌و‌دارواعلام کرده،درمیان آنتی‌بیوتیک‌های خوراکی، پنج داروی پرتجویز به‌ترتیب شامل آزیترومایسین ۵۰۰ میلی‌گرم، سفکسیم ۴۰۰ میلی‌گرم، کوآموکسی‌کلاو ۶۲۵ میلی‌گرم، آزیترومایسین ۲۵۰ میلی‌گرم وآموکسی‌سیلین۵۰۰میلی‌گرم بوده است.درحوزه داروهای تزریقی نیزالگوی مشابهی دیده می‌شود،به‌طوری‌که پنج آنتی‌بیوتیک‌پرتجویزتزریقی درنسخه‌های سال۱۴۰۳شامل سفازولین‌یک‌گرم، پنی‌سیلین ۳-۳-۶، پنی‌سیلین جی‌بنزاتین۱.۲۰۰.۰۰۰واحد، سفتریاکسون یک گرم و پنی‌سیلین جی‌پروکائین ۸۰۰.۰۰۰واحد بوده است.
عبور از پروتکل‌های درمانی
در پشت صحنه مصرف بالای آنتی‌بیوتیک، تنها رفتار بیمار یا تجویزپزشک تأثیر‌گذار نیست.ساختار اقتصادی داروخانهها، قیمت‌گذاری دارو، تأخیر بیمه‌ها و نبود نظارت مؤثر، زنجیره‌ای از عوامل را شکل داده که کاهش مصرف را دشوار کرده است. دکتر آرش محبوبی، عضو هیأت مدیره انجمن داروسازان تهران و عضو هیأت علمی دانشکده داروسازی دانشگاه شهید بهشتی در گفت‌وگو با جام‌جم در این خصوص می‌گوید: بسیاری از همکاران پزشک پروتکل‌های درمانی را رعایت نمی‌کنند و برای آن‌که بیمار سریع‌تر بهبود یابد، از همان ابتدا سراغ نسل‌های جدیدتر آنتی‌بیوتیک می‌روند! این موضوع در بسیاری موارد با این توجیه همراه است که قیمت آنتی‌بیوتیک‌ها در کشور بالا نیست و تفاوت قابل‌توجهی میان نسل‌های قدیمی‌تر و جدیدتر وجود ندارد. بدین ترتیب، هم رضایت بیمار جلب می‌شود و هم هزینه زیادی به او تحمیل نمی‌گردد.
این کارشناس با اشاره به این‌که نتیجه چنین اقدامی منجر به گسترش مقاومت میکروبی در جامعه می‌شود، ادامه می‌دهد: دو عامل قیمت پایین و فشار اقتصادی موجود در داروخانهها در این خصوص حائز اهمیت است چراکه در بسیاری موارد، برخی همکاران داروساز با درخواست و پافشاری بیماران در داروخانهها برای تهیه آنتی‌بیوتیک مواجه می‌شوند. از سوی دیگر، قیمت پایین این داروها باعث می‌شود بیماران عملا به دریافت و مصرف خودسرانه آنتی‌بیوتیک‌ها رو بیاورند.
خلع سلاح سلامت
حاصل مصرف بی‌رویه وبی‌ضابطه آنتی‌بیوتیک‌ها درکشور،شکل‌گیری‌بحران مقاومت میکروبی است؛بحرانی که سال‌هاست در جهان به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین تهدیدات سلامت عمومی شناخته می‌شود و آرام و نامرئی پیش می‌رود و زمانی خود را نشان می‌دهد که بدن بیمار به ساده‌ترین داروها نیز پاسخ نمی‌دهد.موضوعی که عضو هیأت علمی دانشکده داروسازی دانشگاه شهید بهشتی درباره آن می‌گوید: درشرایط کنونی، دربیمارستان‌ها به‌ویژه دربخش‌های عفونی،سی‌سی‌یو و آی‌سی‌یو با میکروارگانیسم‌هایی مواجه‌ایم که عملا هیچ آنتی‌بیوتیکی برای مقابله با آنها وجود ندارد.درچنین شرایطی، بیمار ممکن است در اثر عفونت ناشی از یک جراحی ساده جان خود را از دست بدهد.
حراج دارو در فضای مجازی
در عصر دیجیتال تنها با چند کلیک می‌توان به انواع داروها دسترسی پیدا کرد بدون مراجعه به پزشک یا داروساز. حال این پدیده درکنارخوددرمانی مردم باعث شده آنتی‌بیوتیک‌هاوسایر داروهای حساس به‌راحتی دردسترس عموم قرار بگیرند.
دکتر آرش محبوبی با اشاره به این مسأله و فروش بدون ضابطه داروها در فضای اینترنت عنوان می‌کند: امروز در قالب پلتفرم‌های مختلف، انواع و اقسام داروها از جمله آنتی‌بیوتیک‌ها در دسترس قرار دارند، بدون این‌که هیچگونه نظارتی از سوی داروساز یا پزشک اعمال شود. در بسیاری از موارد، بیمار تنها با ثبت سفارش اینترنتی در یکی از این اپلیکیشن‌ها می‌تواند به انواع آنتی‌بیوتیک‌ها دسترسی پیدا کند.موضوعی که می‌تواند به‌شدت آسیب‌رسان بوده و پیامدهای جدی برای سلامت عمومی جامعه به‌همراه داشته باشد.
فرهنگ آنتی‌بیوتیک لازم!
به‌نظر می‌رسد مصرف بی‌رویه آنتی‌بیوتیک‌ها دراین سال‌ها، درکنار نبودسیاست‌های کارآمد،نیازمند یک تغییرنگرش است.
عضو هیأت علمی دانشکده داروسازی دانشگاه شهید بهشتی نیز چنین نظری دارد و می‌گوید: برای کنترل مصرف بیش از حد آنتی‌بیوتیک‌ها نیازمند تغییر فرهنگی جدی هستیم تا مردم بدانند مصرف این داروها شاید باعث شود چند روزی زودتر از یک بیماری ویروسی احساس بهبود کنند اما به‌معنای درمان واقعی نیست. زیرا آنتی‌بیوتیک‌ها بر ویروس‌ها هیچ اثری ندارند و عوارضی که در درازمدت برجای می‌گذارند، می‌تواند کل جامعه را گرفتار کند.
البته او معتقد است از نظر قانونی، حداکثر بازدارندگی‌ها پیش‌بینی شده. جریمه، تعطیلی و حتی امکان تعلیق داروخانهها وجود دارد اما فشار فرهنگی همچنان باقی است. این دیدگاه باید در جامعه تغییر کند تا بتوانیم از سلامت عمومی در برابر تهدید مقاومت میکروبی محافظت کنیم.
گویا بهترین راه در این زمینه افزایش آگاهی مردم درباره اثرات واقعی آنتی‌بیوتیک و خطرات ناشی از استفاده خودسرانه آن همراه با نظارت مؤثر و سیاست‌های کارآمد است که می‌تواند سلامت جامعه را در برابر تهدید مقاومت دارویی و میکروبی تأمین کند.
آمارهای خشک‌کننده
آن‌طور که مراجعه به داروخانهها نشان می‌دهد،کم نیستند بیمارانی که برای یک سرماخوردگی ساده همچنان از پشت پیشخوان بسیاری از داروخانهها، درخواست آنتی‌بیوتیک دارند. با وجود این‌که داروساز به آنها توضیح می‌دهد که این دارو برای سرماخوردگی لازم نیست اما آنها نظرشان را تغییر نمی‌دهند. این روایت کوتاه، تصویر واضحی از واقعیتی تلخ است؛ واقعیتی که باعث شده مصرف آنتی‌بیوتیک در ایران برای سال‌های سال در سطحی نگران‌کننده بماند. حتی به‌تازگی سازمان‌غذا‌و‌دارو اعلام کرده‌شهرهای زابل،بم،اردبیل،کاشان وآبادان‌بیشترین‌درصدصدورنسخ حاوی‌داروهای آنتی‌میکروبیال رادارند؛نسخی که سال گذشته طبق گفته نازیلا یوسفی،مدیرکل دفترنظارت و پایش فرآورده‌های سلامت‌محور سازمان غذا و دارو، بیش از ۴۱ درصد کل نسخ را به‌خود اختصاص داده است.البته الگوی تجویز آنتی‌بیوتیک‌ها در نسخه‌های پزشکان در سال گذشته حاکی از آن است که بیشترین مصرف به چند قلم داروی مشخص محدود شده است. آن‌طور که آزیتا نبی‌زاده،سرپرست گروه ارزیابی فناوری سلامت ومطالعات اقتصادی سازمان غذا‌و‌دارواعلام کرده،درمیان آنتی‌بیوتیک‌های خوراکی، پنج داروی پرتجویز به‌ترتیب شامل آزیترومایسین ۵۰۰ میلی‌گرم، سفکسیم ۴۰۰ میلی‌گرم، کوآموکسی‌کلاو ۶۲۵ میلی‌گرم، آزیترومایسین ۲۵۰ میلی‌گرم وآموکسی‌سیلین۵۰۰میلی‌گرم بوده است.درحوزه داروهای تزریقی نیزالگوی مشابهی دیده می‌شود،به‌طوری‌که پنج آنتی‌بیوتیک‌پرتجویزتزریقی درنسخه‌های سال۱۴۰۳شامل سفازولین‌یک‌گرم، پنی‌سیلین ۳-۳-۶، پنی‌سیلین جی‌بنزاتین۱.۲۰۰.۰۰۰واحد، سفتریاکسون یک گرم و پنی‌سیلین جی‌پروکائین ۸۰۰.۰۰۰واحد بوده است.
عبور از پروتکل‌های درمانی
در پشت صحنه مصرف بالای آنتی‌بیوتیک، تنها رفتار بیمار یا تجویزپزشک تأثیر‌گذار نیست.ساختار اقتصادی داروخانهها، قیمت‌گذاری دارو، تأخیر بیمه‌ها و نبود نظارت مؤثر، زنجیره‌ای از عوامل را شکل داده که کاهش مصرف را دشوار کرده است. دکتر آرش محبوبی، عضو هیأت مدیره انجمن داروسازان تهران و عضو هیأت علمی دانشکده داروسازی دانشگاه شهید بهشتی در گفت‌وگو با جام‌جم در این خصوص می‌گوید: بسیاری از همکاران پزشک پروتکل‌های درمانی را رعایت نمی‌کنند و برای آن‌که بیمار سریع‌تر بهبود یابد، از همان ابتدا سراغ نسل‌های جدیدتر آنتی‌بیوتیک می‌روند! این موضوع در بسیاری موارد با این توجیه همراه است که قیمت آنتی‌بیوتیک‌ها در کشور بالا نیست و تفاوت قابل‌توجهی میان نسل‌های قدیمی‌تر و جدیدتر وجود ندارد. بدین ترتیب، هم رضایت بیمار جلب می‌شود و هم هزینه زیادی به او تحمیل نمی‌گردد.
این کارشناس با اشاره به این‌که نتیجه چنین اقدامی منجر به گسترش مقاومت میکروبی در جامعه می‌شود، ادامه می‌دهد: دو عامل قیمت پایین و فشار اقتصادی موجود در داروخانهها در این خصوص حائز اهمیت است چراکه در بسیاری موارد، برخی همکاران داروساز با درخواست و پافشاری بیماران در داروخانهها برای تهیه آنتی‌بیوتیک مواجه می‌شوند. از سوی دیگر، قیمت پایین این داروها باعث می‌شود بیماران عملا به دریافت و مصرف خودسرانه آنتی‌بیوتیک‌ها رو بیاورند.
خلع سلاح سلامت
حاصل مصرف بی‌رویه وبی‌ضابطه آنتی‌بیوتیک‌ها درکشور،شکل‌گیری‌بحران مقاومت میکروبی است؛بحرانی که سال‌هاست در جهان به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین تهدیدات سلامت عمومی شناخته می‌شود و آرام و نامرئی پیش می‌رود و زمانی خود را نشان می‌دهد که بدن بیمار به ساده‌ترین داروها نیز پاسخ نمی‌دهد.موضوعی که عضو هیأت علمی دانشکده داروسازی دانشگاه شهید بهشتی درباره آن می‌گوید: درشرایط کنونی، دربیمارستان‌ها به‌ویژه دربخش‌های عفونی،سی‌سی‌یو و آی‌سی‌یو با میکروارگانیسم‌هایی مواجه‌ایم که عملا هیچ آنتی‌بیوتیکی برای مقابله با آنها وجود ندارد.درچنین شرایطی، بیمار ممکن است در اثر عفونت ناشی از یک جراحی ساده جان خود را از دست بدهد.
حراج دارو در فضای مجازی
در عصر دیجیتال تنها با چند کلیک می‌توان به انواع داروها دسترسی پیدا کرد بدون مراجعه به پزشک یا داروساز. حال این پدیده درکنارخوددرمانی مردم باعث شده آنتی‌بیوتیک‌هاوسایر داروهای حساس به‌راحتی دردسترس عموم قرار بگیرند.
دکتر آرش محبوبی با اشاره به این مسأله و فروش بدون ضابطه داروها در فضای اینترنت عنوان می‌کند: امروز در قالب پلتفرم‌های مختلف، انواع و اقسام داروها از جمله آنتی‌بیوتیک‌ها در دسترس قرار دارند، بدون این‌که هیچگونه نظارتی از سوی داروساز یا پزشک اعمال شود. در بسیاری از موارد، بیمار تنها با ثبت سفارش اینترنتی در یکی از این اپلیکیشن‌ها می‌تواند به انواع آنتی‌بیوتیک‌ها دسترسی پیدا کند.موضوعی که می‌تواند به‌شدت آسیب‌رسان بوده و پیامدهای جدی برای سلامت عمومی جامعه به‌همراه داشته باشد.
فرهنگ آنتی‌بیوتیک لازم!
به‌نظر می‌رسد مصرف بی‌رویه آنتی‌بیوتیک‌ها دراین سال‌ها، درکنار نبودسیاست‌های کارآمد،نیازمند یک تغییرنگرش است.
عضو هیأت علمی دانشکده داروسازی دانشگاه شهید بهشتی نیز چنین نظری دارد و می‌گوید: برای کنترل مصرف بیش از حد آنتی‌بیوتیک‌ها نیازمند تغییر فرهنگی جدی هستیم تا مردم بدانند مصرف این داروها شاید باعث شود چند روزی زودتر از یک بیماری ویروسی احساس بهبود کنند اما به‌معنای درمان واقعی نیست. زیرا آنتی‌بیوتیک‌ها بر ویروس‌ها هیچ اثری ندارند و عوارضی که در درازمدت برجای می‌گذارند، می‌تواند کل جامعه را گرفتار کند.
البته او معتقد است از نظر قانونی، حداکثر بازدارندگی‌ها پیش‌بینی شده. جریمه، تعطیلی و حتی امکان تعلیق داروخانهها وجود دارد اما فشار فرهنگی همچنان باقی است. این دیدگاه باید در جامعه تغییر کند تا بتوانیم از سلامت عمومی در برابر تهدید مقاومت میکروبی محافظت کنیم.
گویا بهترین راه در این زمینه افزایش آگاهی مردم درباره اثرات واقعی آنتی‌بیوتیک و خطرات ناشی از استفاده خودسرانه آن همراه با نظارت مؤثر و سیاست‌های کارآمد است که می‌تواند سلامت جامعه را در برابر تهدید مقاومت دارویی و میکروبی تأمین کند.
تازه ها
پیشنهاد سردبیر
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
جنبش مردمی سوریه
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
زمان دیپلماسی برای حمایت از مقاومت
عضو دفتر حفظ و نشر آثار رهبر انقلاب در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح کرد
نقش ویژه اهالی اندیشه، رسانه و هنر در مقابله با تهدیدات نرم
گوناگون
گفت و گو
عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در گفت‌وگو با «جام‌جم» مطرح کرد:
مدیریت فراموش شده دنیای مجازی
خالد قدومی، نماینده جنبش حماس در گفت‌وگو با «جام‌جم» آخرین تحولات مربوط به غزه را تشریح کرد
نسلکشی با نقاب آتشبس
در گفتوگوی جام‌جم با دکتر علی انتظاری، جامعهشناس مطرح شد
موتورسیکلتسواری زنان، نیازمند تصمیم هوشمندانه
