عراقچی تصریح کرد که ایران همواره طرفدار دیپلماسی ومذاکره بوده اما این مذاکره بایدمنصفانه،مبتنی برراهبرد مشخص و بر پایه منافع متقابل و رویکردی عادلانه و شرافتمندانه انجام شود. او افزود: در برابر رویکرد فعلی آمریکا، هیچفرصتی برای گفتوگو وجود ندارد؛ هرچند ایران همواره برای مذاکره آماده بوده و همچنان هست، اما هرگز در مذاکراتی که مبتنی بر تحمیل و دیکته باشد، حضور نخواهد یافت. این مواضع، که در پنل تخصصی کنفرانس بینالمللی «حقوق بینالملل تحت تهاجم: تجاوز و دفاع» گفته شد، نشاندهنده ثبات استراتژیک ایران درعرصه دیپلماسی است. وزیر امور خارجه تأکید کرد: اولین موشکی که آمریکا و اسرائیل شلیک کردند، مستقیما به میز مذاکره ایران و آمریکا اصابت کرد، اما همین جنگ نشان داد که هیچ راهحلی جز دیپلماسی وجود ندارد.وی افزود: حالا که دوباره درخواست مذاکره مطرح شده-که کاملا طبیعی است- دلیلش روشن است؛ آنها از راه نظامی به اهداف خود در برنامه هستهای ایران نرسیدند. اما یک قاعده اساسی وجود دارد: چیزی که در میدان جنگ به دست نیاوردهای، نمیتوانی روی میز مذاکره به آن برسی و خواستههایت را تحمیل کنی.
مذاکره باید بر پایه احترام متقابل و بدون پیششرطهای یکطرفه باشد. جمهوری اسلامی ایران بارها نشان داده که همواره آماده گفتوگوست و هیچگاه میز مذاکره را ترک نکرده؛ این طرفهای مقابل بودند که به تعهدات خود پشت پا زدهاند.
آمادگی همیشگی ایران برای دیپلماسی منصفانه و مبتنی بر احترام متقابل
ایران همواره در قبال مذاکره از سر احترام متقابل و قواعد حقوق بینالملل و گفتگویی منصفانه آماده بوده است. این آمادگی نهتنها یک ادعای لفظی، بلکه بخشی از تاریخ دیپلماتیک کشور که در چندین دور مذاکرات هستهای، ازجمله برجام، به اثبات رسیده است. ایران بارها نشان داده که طرفدار دیپلماسی است و مذاکره را بر پایه منافع متقابل و رویکردی عادلانه و شرافتمندانه پیگیری میکند اما در مقابل، آمریکا همیشه در مذاکرات بهدنبال تحمیل خواستههای حداکثری خود بوده است. این الگو، از خروج یکجانبه از برجام در سال ۲۰۱۸ تا فشارهای حداکثری اقتصادی و تهدیدهای نظامی اخیر، تکرار شده و نشاندهنده عدم تعهد واقعی واشنگتن به اصول دیپلماتیک است.
با وجود درخواست مذاکرات جدید از سوی آمریکا رویکرد فعلی کاخ سفید هیچ نشانهای از آمادگی برای مذاکرات برابر و منصفانه با هدف دستیابی به منافع مشترک ندارد. آنچه مشاهده میشود، ادامه تلاش برای دیکتهکردن خواستههای کاملا حداکثری است. این خواستهها نهتنها فراتر از چارچوبهای حقوقی بینالمللی، بلکه مغایر با روح دیپلماسی هستند. آمریکا، بهرغم درخواست مذاکره، همچنان به تهدید منافع و امنیت ایران میپردازد. این تهدیدها شامل تحریمهای گسترده، حمایت از اقدامات نظامی اسرائیل علیه تأسیسات ایران است.
واقعیتی اجتنابناپذیر در برابر تهدیدهای مداوم آمریکا
در این میان، مفهوم «مذاکره مسلح» بهعنوان یک واقعیت اجتنابناپذیر برجسته شده است. سعید خطیبزاده، رئیس مرکز مطالعات سیاسی و بینالملل وزارت امور خارجه تأکید کرد: «اگر مذاکرهای با ایالات متحده شکل بگیرد، قطعا مذاکرهای مسلح خواهد بود.» آمریکا تا به امروز در هیچکدام از گفتههایش طی چند ماه گذشته آمادگی یک مذاکره واقعی نتیجهمحور را نداشته است. ایران همواره آمادگی خود را اعلام کرده که در چارچوبی عادلانه و برابر حرکت کند اما در حالی که طرف مقابل تمامی سلاحهای نظامی خود را علیه کشورهای دیگر به کار گرفته، تمام منابع خود را مسلح کرده و آرایش تهدید برای کشورهای دیگر میگیرد، این یک مذاکره بیطرفانه نیست. مذاکره مسلح مذاکرهای است که در آن نهتنها هیچ اعتمادی به طرف مقابل وجود ندارد، بلکه آمادگی کامل برای مقابله با فریبهای احتمالی نیز هست. این رویکرد، پاسخی منطقی به رفتار آمریکاست که همزمان با درخواست مذاکره، تهدیدهای مداوم را حفظ میکند.
ایران در مواضع خود دارای حقانیت است. این حقانیت ریشه در تعهد به قواعد حقوق بینالملل دارد. برنامه هستهای ایران صلحآمیز است و تحت نظارت آژانس بینالمللی انرژی اتمی قرار دارد. حمله به تأسیسات هستهای، مانند بمباران کارخانه تولید صفحه سوخت برای رآکتور تهران توسط اسرائیل با حمایت ضمنی آمریکا، نقض فاحش حقوق بینالملل است. به گفته محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی، هدف آمریکا نهفقط تأسیسات یا بمب اتمی، بلکه نابودی کامل ظرفیتهای پیشرفت کشور است. وی تأکید کرد: ایران از گذشته تاکنون با تهدید مداوم روبهرو بوده و به همین دلیل تمهیدات گستردهای برای حفاظت از متخصصان، سایتها و جلوگیری از هرگونه نشت مواد آلاینده به محیطزیست اندیشیده است.
طرف مقابل از هرگونه خلاقیت رویگردان است. آمریکا به جای پیشنهادهای خلاقانه و مبتنی بر منافع مشترک، به تکرار الگوهای قدیمی تحمیلی روی میآورد. این عدم خلاقیت و ابتکار در خروج از برجام، اعمال تحریمهای یکجانبه و اکنون درخواست مذاکره در حالی که تهدیدها همچنان ادامه دارد، کاملا آشکار است. در مقابل، ایران بارها ثابت کرده که هرگز میز مذاکره را ترک نکرده و همواره برای دیپلماسی واقعی آماده بوده، اما نه دیپلماسی همراه با تحمیل و زورگویی. اکنون که دوباره درخواست مذاکره مطرح شده، این درخواست نمیتواند پوششی برای تداوم فشارها باشد. جنگ اخیر نشان داد که حمله نظامی به هیچیک از اهداف آمریکا نرسید؛ بنابراین تنها راه باقیمانده دیپلماسی است، اما دیپلماسی واقعی، نه دیکتهکردن یکطرفه خواستهها.
حقانیت ایران و آینده دیپلماسی در سایه تهدیدها
برای درک عمق این حقانیت، کافی است نگاهی به تاریخچه مذاکرات بیندازیم: ایران در برجام تمام تعهدات خود را بهطور کامل اجرا کرد، اما آمریکا با خروج یکجانبه به توافق خیانت ورزید. این خیانت، اعتماد را خدشهدار کرد و حالا هر مذاکرهای باید مسلح باشد، یعنی با احتیاط کامل و آمادگی برای دفاع از منافع ملی. رویکرد فعلی آمریکا، با آرایش تهدید و تولید محتوای تحریکآمیز، نشاندهنده عدم آمادگی برای مذاکره برابر است. ایران، با موضع روشن، تأکید دارد که مذاکره باید مبتنی بر راهبرد مشخص باشد، نه تحمیل.
در کنفرانس «حقوق بینالملل تحت تهاجم»، این مواضع تقویت شد. جنگ نهتنها میز مذاکره را هدف قرار داد، بلکه نشان داد دیپلماسی تنها مسیر پایدار باقیمانده است. ایران آماده مذاکره است، اما تنها در شرایط عادلانه و بدون تحمیل. تهدیدهای مداوم -از مراکز مطالعاتی تا اقدامات نظامی- همگی با یک هدف دنبال میشوند: نابودی پیشرفت ایران.
در نهایت، ایران با حقانیت کامل، در برابر رویکرد تحمیلی ایستاده. آمریکا باید از خواستههای حداکثری دست بکشد و به مذاکره منصفانه روی آورد. تا آن زمان، هر گفتوگویی مسلح خواهد بود، با تمرکز بر دفاع از منافع و مقابله با فریب. این موضع، نهتنها دفاعی، بلکه استراتژیک است و آینده دیپلماسی منطقه را شکل میدهد. ایران، طرفدار صلح و دیپلماسی اما نه به قیمت شرافت و منافع ملی.