دشمن پنهان مغز ما

مطالعه‌ای در دانشگاه پنسیلوانیا روی بیش از۶۰۰ مغز اهدایی انجام شد. نتایج نشان داد افراد ساکن درمناطق پرآلودگی دارای مقدار بیشتری پلاک آمیلوئید و تاو ــ پروتئین‌های مرتبط با آلزایمر ــ هستند، درحالی‌که کسانی که در محیط‌های کم‌آلودگی زندگی کرده بودند، مغزی سالم‌تر داشتند. برای مثال، مردی که در نزدیکی بزرگراهی پررفت‌وآمد زندگی می‌کرد و از این رو سطح بالای PM۲.۵ داشت، دچار آلزایمر شدید شد،درحالی‌که زنی که درحومه سبز وکم‌تراکم زندگی می‌کرد، هیچ نشانه‌ای از دمانس نشان نداد.
 
شواهد علمی و مطالعات بین‌المللی
مطالعات اپیدمیولوژیک و تجربی اخیر بر ارتباط میان PM۲.۵ و دمانس تأکید می‌کنند. در یک مطالعه بزرگ روی بیش از ۵۶میلیون نفر در آمریکا، نرخ بستری بیماران مبتلا به نوعی دمانس مرتبط با پارکینسون در مناطقی با بالاترین سطح PM۲.۵، ۱۲ درصد بیشتر از مناطقی با کمترین سطح آلودگی بود.این ارتباط پس ازکنترل متغیرهای اقتصادی و اجتماعی نیز پابرجا ماند.در آزمایش‌های حیوانی، موش‌ها به‌طور مستقیم در معرض PM۲.۵ قرارگرفتند. پس از ۱۰ماه، مغز آنها کوچک شده و رفتارهای مشابه دمانس انسانی مانند گم‌شدن در مسیرهای آشنا و ناتوانی در ساختن لانه‌های منظم مشاهده شد. همچنین تجمع پروتئینی به نام آلفا ــ سینوکلئین، مشابه آنچه در مغز انسان مبتلا به دمانس مرتبط با پارکینسون دیده می‌شود، در مغز موش‌ها ثبت شد. 
مطالعات دیگر در اروپا، آسیا، آمریکای شمالی و استرالیا نیز تأیید کردند دمانس با قرارگیری طولانی‌مدت در معرض PM۲.۵ و سایر آلاینده‌ها ارتباط مستقیم دارد. هرچند هنوز مکانیسم دقیق این ارتباط ــ مانند التهاب مغزی یا فرآیندهای فیزیولوژیک دیگر ــ در حال بررسی است، شواهد کافی برای نگرانی وجود دارد.
 
منابع اصلی آلودگی هوا
ذرات معلق PM۲.۵ از منابع مختلفی تولید می‌شوند: از دود وسایل نقلیه و کارخانه‌ها گرفته تا سوخت‌های فسیلی و گرمایش خانگی و البته آتش‌سوزی جنگل‌ها و مراتع. این ذرات بسیار کوچک هستند و می‌توانند به‌راحتی وارد ریه و جریان خون شوند و از آنجا به مغز برسند. مطالعات نشان داده‌اند که قرارگیری طولانی‌مدت در معرض PM۲.۵ با شدت آسیب مغزی و افزایش خطر دمانس مرتبط است.
 
پیامدهای اجتماعی و سیاسی
باوجودکاهش نسبی آلودگی هوا دردودهه اخیر،سیاست‌های اخیر می‌تواند وضعیت را بدتر کند.افزایش استفاده از سوخت‌های فسیلی، توقف توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر و افزایش استخراج نفت و گاز، می‌تواند سطح PM۲.۵ را بالا ببرد و خطر دمانس در بزرگسالان مسن را افزایش دهد.کارشناسان هشدار می‌دهند «کیفیت هوای بهتر هزینه‌بر است اما مراقبت از دمانس بسیار گران‌تر تمام می‌شود». به عبارت دیگر، پیشگیری از آلودگی هوا نه‌تنها به سلامت عمومی کمک می‌کند بلکه موجب کاهش هزینه‌های سنگین درمان دمانس نیز می‌شود.
 
اقدامات و راهکارهای پیشنهادی
دانشمندان و سازمان‌های بهداشتی خواستار اجرای سیاست‌های سختگیرانه‌تر برای کاهش PM۲.۵ هستند. به‌عنوان‌مثال، آژانس حفاظت از محیط‌زیست آمریکا استانداردهای سخت‌تری برای این ذرات در نظر گرفته و آنها را بازنگری کرده است تا از سلامت عمومی بهتر محافظت شود.کاهش آلودگی هوا از طریق انرژی‌های پاک، کاهش مصرف سوخت‌های فسیلی و کنترل انتشار آلاینده‌ها، می‌تواند به‌طور مستقیم از مغز افراد محافظت کند.
 
هوایی که تنفس می‌کنیم
هوایی که تنفس می‌کنیم، تأثیر عمیقی بر سلامت مغز و عملکرد شناختی ما دارد.ذرات ریز PM۲.۵ می‌توانند موجب آسیب عصبی، تجمع پروتئین‌های مخرب و افزایش خطر آلزایمر و سایر انواع دمانس شوند. شواهد علمی قوی از مطالعات انسان و حیوان نشان می‌دهد کاهش آلودگی هوا یک اقدام ضروری برای پیشگیری از بیماری‌های مغزی در سطح جامعه است.این یافته‌ها اهمیت سیاست‌های محیط‌زیستی، انرژی پاک و کنترل آلاینده‌ها را به‌وضوح نشان می‌دهند و یادآوری می‌کنند که سلامت مغز و طول عمر شناختی افراد، با کیفیت هوای تنفسی روزمره ارتباط مستقیم دارد.