موسیقیدان‌های تاریخ‌ساز

مثل صدای برخورد قطرات باران یا برف، صدای پرندگان صبحگاهی، حتی صدای پیچش باد لا‌به‌لای شاخ و برگ‌ درختان. کم‌کم انسان‌هایی پیدا شدند که توانستند با این نواها ملودی بسازند، دستگاه‌هایی خلق کنند که از آن صداهای عجیب اما دلنشین خارج شود و موسیقی‌هایی بنوازند که انسان را شگفت‌زده کند و بتواند احساسات مختلفی را بر آدمی چیره کند. در تاریخ به کرات از این موسیقی‌ها و موسیقیدان‌هایی داریم که با هنرشان توانستند نوایی ماندگار خلق کنند امروز و اینجا قرار است سراغ قصه این آدم‌ها و صداها برویم.چون هر جا صدایی بلند است، زندگی همان‌جاست البته نه هر صدایی!

ننگ بر نیرنگ
گاهی موسیقی اعتراض، زبانه های آتشی است که می‌خواهد از مداخله یک کشور دیگر به میهنت جلوگیری کند. اوایل انقلاب از این دست موسیقی ها را زیاد به خودش دید.اسفندیار قره‌باغی که متولد ۱۳۲۰ در تبریز است، دارای مدرک معادل دکترای آواز کلاسیک از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است از جمله کسانی بود که در زمینه سرودهایی با مضمون جنگ فعال شد و در مدت جنگ تحمیلی بیش از ۸۰ سرود ساخت و در ایفای سلو و گروه کر نقش مهمی داشت. اما بی‌تردید اثری که بیش از هر کار دیگر او از صدا و سیما ایران پخش شده است، سرود «آمریکا، آمریکا، ننگ به نیرنگ تو» است که خشم یک ملت را از دست درازی‌ها و غارتگری‌ها و دخالت‌های آمریکا در خود نهفته دارد.  زبانه‌های آتش این اعتراض هنوز که هنوز است داغ داغ اند و هربار که با مداخله آمریکا و به ویژه ترورهای دانشمندان و تاثیرگذاران نظامی کشورمان مواجه می‌شویم یاد این ترانه می افتیم.

یار دبستانی من
۱۳آبان۱۳۵۷ روز مهمی در تاریخ سرزمین‌مان ایران است. دانش‌آموزان زیادی به نشانه اعتراض به حکومت پهلوی در صحن دانشگاه تهران جمع شده بودند و نیروهای حکومتی آنها را به رگبار بستند. شعر (یار دبستانی من) در این روز توسط جمشید جم خوانده شد. البته که چندی قبل این شعر توسط منصور تهرانی سروده شده اما علت اصلی اجرای این سرود و ماندگار شدنش، خون‌های پاک و به ناحق ریخته شده دانش‌آموزانی بود که آن صبح در دانشگاه تهران جویبار شد. البته که این شعر و آن حادثه بی ثمر نماند و ثمره آن جان‌های عزیز، این شد که روز ۱۲بهمن وقتی مستقبلین به استقبال امام خمینی می‌رفتند جمشید جم هم در جمع آنها بود و این سرود در آن روز خوش هم خوانده شد. اما این شعر هر سال در سال روز ۱۳ آبان باز تکرار می‌شود و حتی اول مهر هم زمزمه می‌شود و همه با هم تکرار می‌کنیم(کی میتونه جز من و تو درد مارو چاره کنه/ یار دبستانی من، با من و همراه منی) 

از دل شب
فریدون خشنود، موسیقیدان و آهنگساز این اثر شور‌انگیز انقلابی می‌گوید:(درسال ۱۳۵۷ که حکومت نظامی اتفاق افتاد و مردم اجازه خروج از خانه‌هایشان را نداشتند همگی ساعت ۹ شب به پشت بام‌ خانه‌ها می‌رفتند و فریاد (ا...‌اکبر) از جای جای شهر شنیده می‌شد. انگار که می‌گفتند اگر ما را محبوس کنید باز هم صدای ما را نمی‌توانید سرکوب کنید. این ا...اکبر‌ها که از دل مردم می‌آمد آن‌قدر زیبا و منظم و تاثیر‌گذار بود که انگار رهبر ارکستر سمفونیک آن را هدایت می‌کرد. این حس و حال و صدای عجیب مرا تحت تاثیر قرار داد و یکی از همان شب‌ها به خانه آمدم و پشت پیانو نشستم و سعی کردم با این نوا ملودی خلق کنم (ا... ا...، ا... ا...، ا... اکبر). من این ملودی را با کمک حسین سر‌افراز تبدیل به شعری منسجم کردم. او می‌گوید رضا رویگری بازیگر تلویزیون و سینما، خواننده این اثر بوده و از قبل می‌شناخته و رویگری کنار او در استودیو بوده، برای ضبط این آهنگ صدای او را چند بار تست کرده و گمان کرده که چون این شعر و ملودی از دل مردم آمده، با این صدا خوب خواهد شد. آنها یک استودیو را برای ضبط این اثر می‌گیرند و با کمترین امکانات ممکن و در ساعات حکومت نظامی مشغول ضبط این اثر می‌شوند. برای پخش آن خود آنها با سی‌دی این کار را در خانه تکثیر می‌کنند و به گوش مردم می‌رسانند‌. بعد از انقلاب این آهنگ در تلویزیون ملی پخش می‌شود و آهنگی که صفر تا صدش دلی و برای آن ا...‌اکبرها ساخته شده بود ماندگار و تا همیشه طنین‌انداز آن روزهای عزیز و سخت می‌شود.

عزیزانم
جولیا پطرس، خواننده مسیحی اهل لبنان که با آهنگ معروف(احبایی) درجنگ۳۳ روزه به شهرت رسید کار خودش را از۱۲سالگی آغاز کرد. جولیا به دلیل شهرتش با آهنگ‌های میهن‌پرستانه و مقاومت به (سیده‌المقاومه)‌ مشهور است. در سال‌های اخیر به دلیل ترجمه آثارش به فارسی طرفداران زیادی در ایران هم پیدا کرده. او در آهنگ‌هایش به مقاومت مردم فلسطین و لبنان و همین‌طور نابودی صهیون‌ها اشاره دارد. متن آهنگ احبایی یا همان عزیزانم از متن یکی از نامه‌های سید حسن نصرا...، دبیر کل حزب ا... لبنان است. بعد از انتشار این آهنگ بازخوردهای زیادی پخش شد که جولیا را طرفدار شیعیان می‌دانستند اما او خود گفت که در انحصار تفکر و حزب خاصی نیست و متعلق به همه است. یکی دیگر از آهنگ‌های پطرس که سر و صدا و جنجال زیادی به پا داشت، آهنگ ( این ملایین ) یا میلیون‌ها کجایند بود که متنی کاملا حماسی دارد و به اتحاد دولت‌‌های عرب برای مقاومت در برابر صهیون‌ها اشاره دارد‌. متن این آهنگ توسط افراد دیگری هم بازخوانی شد و برای مقاومت سرزمین زیتون از این آهنگ به خصوص در یک سال اخیر و بعد از (طوفان‌الاقصی) زیاد استفاده شد. 
احبائی ! احبائی !
استمعت الی رسالتکم
و فیها العز و الایمان
فانتم مثلما قلتم :
رجال الله فی المیدان
و وعد صادق انتم
و انتم نصرنا الآتی

آمریکای سفید
قصه موسیقی رپ که اصلا با عنوان موسیقی اعتراضی متولد شد از سیاه‌پوستان آمریکایی یا آمریکایی‌های لاتین آغاز شد. این سبک موسیقی نوعی سلاح برای جوانان سیاه آن زمان بود که بتوانند با استفاده از آن با تبعیض‌های نژادی وحشتناکی که علیه آنها می‌شد، مبارزه کنند. از سال ۲۰۰۰ و با ظهور اینترنت‌های گسترده و برنامه‌های موسیقی، این سبک موسیقی بسیار زیاد گسترش پیدا کرده و یکی از معروف‌ترین سبک‌های موسیقی شد. ولی همچنان سیاه‌پوستان و جنبش بلک‌متال را صاحب اصلی این سبک موسیقی می‌دانند. امینم که یکی از رپرهای معروف آمریکایی است که به محبوبیت دادن به موسیقی هیپ‌هاپ نقش داشته جزو اولین رپرهای سفیدپوست بود که تلاش می‌کرد در آهنگ‌هایش از تبعیض نژادی و خاستگاه رپ حرف بزند. آهنگ آمریکای سفید در آلبوم نمایش امینم دقیقا یکی از همان آهنگ‌هایی است که راجع به این موضوع حرف می‌زند و خیلی هم چالش‌برانگیز شد. در کل این آلبوم امینم که سال ۲۰۰۲ ‌منتشر شد چون یک سال بعد از ماجرای ۱۱سپتامبر و حمله به افغانستان و عراق بود، به دلیل اوج گرفتن نفرت عمومی از دولت جورج بوش و کاخ سفید، آهنگ‌های این آلبوم اغلب سیاسی و اعتراضی هستند.

آنها اهمیتی به ما نمی‌دهند
جکسون، ستاره قرن بیستم جهان است. یکی از معروف‌ترین و تاثیر‌گذار‌ترین انسان‌هایی که دنیا به خودش دیده. مایکل جکسون سبک خودش را داشت که برای مردم دوست‌داشتنی و سرگرمی‌ساز بود و خواننده‌های زیادی پس از آن از سبک او تقلید کردند. جکسون در سال ۱۹۹۶ تک آهنگی به نام (آنها اهمیتی به ما نمی‌دهند) منتشر کرد که بسیار بحث‌برانگیز و جنجالی بود. این آهنگ با صدای یک زن که از مردم درخواست شعار می‌کند آغاز می‌شود و بعد صدای کودکانی شنیده می‌شود که می‌گویند ( آنها به ما اهمیتی نمی‌دهند) . یهودیان همان زمان جنجال زیادی بر پا کردند که این‌ آهنگ ضد یهود است ولی مایکل در مصاحبه‌اش گفت که من در این آهنگ سعی در بازتاب مشکلات سیاسی و اجتماعی داشتم و اصلا قصدی برای آزار هیچ گروه و دسته‌ای ندارم. نماهنگ این آهنگ در شهر ریو و سالوادور در کشور برزیل فیلمبرداری شد، چون این کشور سال‌ ۲۰۱۶میزبان المپیک بود، مقامات آن نگران شدند که مردم واقعیت فقر و تنگدستی این شهرها را ببینند برای همین حدود۲۰ روز فیلمبرداری متوقف گردید اما باز از سر گرفته شد و ساکنان این منطقه خوشحال شدند که مشکلات‌شان توسط جمعیت گسترده‌ای قابل مشاهده خواهد بود. با این که دولت آمریکا خیلی این آهنگ به مذاقش خوش نیامده بود ولی این آهنگ جزو ده آهنگ برتراروپا شد ودررتبه ۳۰جدول صدآهنگ داغ بیلبورد آمریکا قرارگرفت‌. حتی در سال ۲۰۲۰ پس از مرگ جورج فلوید و حادثه‌هایی که برای آنها اتفاق افتاد، این آهنگ توسط گروه معترضین بارها خوانده شد. 

مردم متحد هرگز شکست نخواهند خورد
سرخیو اورتگا آهنگساز شیلیایی به همراه ویکتور خارا یکی از معروف‌ترین چهره‌های موسیقی و انقلابی شیلی با الهام از یک شعار خیابانی این آهنگ را ساختند. این سرود بارها توسط گروه موسیقی آنها یعنی کیلاپایون اجرا شد و تاثیرات انقلابی عمیقی روی مردمی گذاشت که از بی‌کفایتی حکومت به ستوه آمده بودند. پس ازمدتی حکومت، ویکتور خارا و ۵۰۰۰ مبارز دیگر را در استادیوم بزرگ سانتیاگو دستگیر کرد که قصه‌ای عجیب البته تاریخی دارد. جایی فرمانده نیروهای مسلح سرکوب، به ویکتورخارا نزدیک می‌شود و از او می‌پرسد آیا هنوز هم حاضری گیتار بزنی و آهنگ بخوانی؟پاسخ ویکتور خارا مثبت بود.گروهبان به سربازش می‌گوید گیتارش را بیاورید. اما او تبرمی‌آوردودستان خارا را می‌برد.بعدازآن گروهبان دوباره می‌پرسد حالا چطور؟ باز حاضری آهنگ بخوانی؟آنگاه ویکتورخارا با دستانی منقطع وخونی صدایش درمی‌آید وشروع به زمزمه این آهنگ می‌کند وازهم بندانش می‌خواهد او را همراهی کنند. کم‌کم صدای این آهنگ درکل استادیوم سانتیاگو طنین‌افکن می‌شود.بعد از آن تمام هم‌بندان کشته می‌شوند اما این صدا و آهنگ سرکوب شده تبدیل به سرود انقلابی شیلی می‌شود و شیلی همان سال کودتایش به سرانجام می‌رسد.

دلارهای خونین
این روزها موسیقی اعتراض در گوشه گوشه جهان، بیش ازهر سوژه ای، رنگ و بوی اتفاقات تلخ غزه را به خود گرفته است. اینکه برخی از شاعران و خوانندگان مسلمان سراغ این موضوع بروند خیلی طبیعی است. اما کار وقتی جذاب می شود که آمریکا، اسراییل و همراهانشان،معترضانی ازجنس خودشان پیدا می کنند.«بنجامین هاموندهگرتی» رپر سرشناس آمریکایی با نام هنری «مک‌کلمور» باخواندن شعری تحت‌عنوان«مردم بی‌گناه درغزه بادلارهای ماکشته‌می‌شوند»به انتقادازحمایت‌های آمریکا ازجنایات رژیم صهیونیستی علیه مردم غزه پرداخت وخواستارتوقف فوری جنگ علیه فلسطینیان شد.او دراین اثرکه مورداستقبال بالایی در رسانه‌های مجازی قرار گرفته است خطاب به باریدن می‌گوید:«بایدن، خون روی دستانت است، ما می‌توانیم همه چیز را ببینیم».