مثلث رژیم، ورزش و مکمل

انرژی و توان بیشتر و نهایتا اندام‌های تنومند و چند تکه‌ که ورزشکاران تازه‌کار برای رسیدن به چنین اندامی، قدم برمی‌دارند. اما واقعا این مکمل‌ها، سراسر خوبی  است؟ البته که نه همیشه! 
بر کسی پوشیده نیست که یکی از کاربردهای مهم و اساسی مکمل‌های بدنسازی، افزایش وزن و حجم عضلات است که بسیار مورد استقبال ورزشکاران قرار‌می‌گیرد؛ مکمل‌هایی که طبق بررسی‌ها و تجارب گذشته، در بسیاری از موارد، عملکرد ورزشکاران را بهبود بخشیده است! اما آنچه در این میان اهمیت دارد، در‌نظر گرفتن همه موارد و شرایط برای دوری از خطرات ناشی از این مکمل‌هاست. یعنی چه؟ یعنی آنها را موادی سراسر فایده و حسن نبینید که هر مقدار و هر زمانی و هر شرایطی، مصرفش را مجاز بدانید، چرا که اتفاقا بر‌خلاف تصور، مصرف اصولی و برنامه‌ریزی شده این مکمل‌هاست که می‌تواند بدن شما را برای ادامه ورزش آماده کند که اگر غیر از این باشد و از مکمل‌های ناشناخته، به مقدار زیاد و بدون تجویز متخصص ورزشی و تغذیه(که اندام شما و ویژگی‌های منحصر به‌فرد بدن‌تان را بررسی کرده است) مصرف شود، چیزی جز افت بدن و بر‌هم خوردن نظم ورزشی‌تان نخواهد داشت. 

مکملی به نام رژیم غذایی

شاید بهتر است از همین اول راه، ماجرا برای‌تان روشن باشد که اگر عادات غذایی بدی دارید و پرخوراک و کم‌خوراکی‌هستید، مکمل‌های ورزشی، کمکی برای رسیدن شما به هدف‌تان(افزایش حجم، استقامت و‌...) نمی‌کند؛ چرا که تجربه و آمار نشان داده تنها کسانی در این مسیر موفق بوده‌اند که بر یک رژیم غذایی سالم و استراحت کافی تمرکز داشته‌اند و در کنارش، به میزان مورد نیاز، مکمل‌ هم مصرف کرده‌اند. واقعیت این است که مصرف مکمل به تنهایی نمی‌تواند شما را از ورزش به سلامتی برساند؛ البته اگر هدف‌تان از ورزش کردن واقعا سلامتی باشد نه چیز دیگر! پس بهتر است که اولین قدم‌های محکم‌تان را در اصلاح سبک تغذیه و رژیم غذایی‌تان بردارید و بعد به سراغ مکمل‌ها بروید. 

همه‌‌چیز روی اصول

این‌طور که ورزشکاران حرفه‌ای می‌گویند، اگر در مصرف مکمل‌ها، همه‌چیز بر پایه اصول و دانش باشد، مشکلی فرد مصرف‌کننده را تهدید نمی‌کند اما مشکل اساسی زمانی آغاز می‌شود که فرد بدون توجه به شرایط بدنی خود و بر پایه هیچ اصول و دانشی، استفاده از مکمل بدنسازی را آغاز می‌کند:«مصرف غیراصولی و بیش از اندازه مکمل‌های ورزشی، می‌تواند سلامت شما را به خطر بیندازد.» این را الن کولمن، متخصص تغذیه ورزشی و فیزیولوژیست ورزشی می‌گوید که معتقد است مصرف مکمل‌های ورزشی، حد و مرزی مشخص و مصرف مجاز و غیرمجازی دارند که البته بسیاری از ورزشکاران، خیلی به آن پایبند نیستند و این خط‌قرمزها را جدی نمی‌گیرند اما این اصول و خطوط چه است؟ مثلا این‌که ورزشکاری که ۹۰کیلو وزن دارد، تنها به مقدار مشخصی پروتئین در روز(مثلا ۱۵۰گرم) نیاز دارد نه بیشتر! ضمن این‌که حواس‌تان جمع باشد که مکمل‌ها واقعا همان باشند که اظهار می‌کنند؛ چرا که اضافه داشتن هر مواد اضافی یا هورمونی یا حتی مصرف دوز نامناسبی از این مکمل‌ها، می‌تواند عوارض جبران‌ناپذیری برای بدن‌تان داشته باشد. نوسانات خلقی، کمبود آب، سردرد، آلرژی و ناراحتی‌های گوارشی از‌جمله عوارض مکمل‌هایی است که بر پایه هیچ دانش و اصولی مصرف می‌شوند. 

این شرایط خاص

با همه این اما و اگرها، مکمل‌ها در شرایطی که بدن واقعا به آنها نیاز دارد مصرف نشود، نه این‌که تبدیل به یک مصرف روتین و روزمره شود:« مثلا برخی ورزشکارها دوره مسابقاتی سختی را پشت سر گذاشته‌اند و همچنان لازم است که به تمرینات خودشان ادامه بدهند؛ در چنین شرایطی، بدن لازم دارد که انرژی از دست رفته خودش را برای داشتن توان ادامه مسیر، از راه این مکمل‌ها به‌دست بیاورد و جبران کند.» این را مریم عمادی، مشاور تغذیه می‌گوید که قریب به اتفاق مکمل‌ها در موقعیت‌های خاص و با توجه به ویژگی‌های شخصی هر ورزشکار باید مصرف شود نه این‌که چندین مدل از مکمل‌ها، به خوراک همیشگی ورزشکار تبدیل شود؛ ورزشکاری که گاهی به آن مواد هیچ احتیاجی ندارد. 

هدف‌گذاری

پروتئین، کافئین، آمینواسید، گلوتامین، کراتین و... ازجمله مکمل‌های شناخته‌شده دنیای ورزش هستند؛ مکمل‌هایی که هرکدام، برای هدفی مشخص و برای گروهی خاص از افراد با ویژگی‌های خاص کاربرد دارد. دانستن این تقسیم‌بندی‌ها از آن نظر اهمیت دارد که بدانید هرکدام از مکمل‌های ورزشی برای چه کسانی و به چه دلیلی توصیه می‌شود. بالابردن انرژی، افزایش حجم و... نتایج هرکدام از این مکمل‌هاست که باید براساس نیاز مصرف شود. یعنی مصرف‌کنندگان این مکمل‌ها باید به‌طور دقیق بدانند که مکمل مورد نظرشان چه کار می‌کند و چگونه به بدن‌شان برای ادامه مسیر ورزشی‌شان کمک خواهد کرد؟ موضوعی که البته آگاهی به آن به‌تنهایی ممکن نیست و نیاز به مشورت جدی متخصصان ورزشی و مشاوران تغذیه دارد.