یک زندگی زهرایی

واقعیت این است که شخصیت حضرت زهرا(س) با یک دسته‌بندی کلی به دو صورت دیده می‌شود؛ یکی شخصیت دست‌نیافتنی ایشان که منظور از این شخصیت، همان مقامات نوری، جایگاهش در بهشت و... است و دیگری همین شخصیتی که در زندگی عادی و دنیوی داشته‌اند؛ شخصیتی که در حقیقت برای تربیت و الگودهی به انسان‌ها آمده است. این را حجت‌الاسلام محمدیوسف افروغی، محقق و کارشناس دینی می‌گوید که معتقد است این شخصیت، بهترین الگو برای انتخاب نوع زندگی و سبک زندگی همه انسان‌ها، به‌خصوص خانم‌هاست. در آستانه تولد حضرت زهرا(س) و روز زن، چگونگی دستیابی به این هدف ایده‌آل را بررسی کرده‌ایم.

چه بهتر از این‌که یک الگوی نمونه و تاییدشده روبه‌روی‌مان بگذاریم و بر طبق آن پیش برویم؟ الگویی برای هر زمانی و هر وقتی. آن‌قدر که حجت‌الاسلام افروغی از روزهای جنینی و کودکی شروع می‌کند؛ روزهایی که حضرت خدیجه، فاطمه زهرا(س) را باردار بودند: «مونس تنهایی‌های حضرت خدیجه در دوره بارداری، حضرت فاطمه بوده است؛ در دوره‌ای که کسی چنین آگاهی‌هایی نداشت، او با جنینش حرف می‌زد و ارتباط برقرار می‌کرد.» این همان ‌چیزی است که امروز، توصیه جدی روان‌شناسی مدرن شده است؛ این‌که در دوره‌ای که جنین در رحم مادر است، همه حرف‌ها و احساسات، استرس‌ها و حالات روحی مادر را می‌فهمد. برای همین است روان‌شناسان معتقدند که دوره تربیتی کودک از دوره جنینی او آغاز می‌شود. انگار که حتی از اولین روزها هم می‌توانیم فرزندمان را زهرایی بار بیاوریم.

تمام جامعه، تحت تاثیر زنان است

اما از دیگر جنبه‌های با اهمیت دوره کودکی حضرت زهرا(س)، احترام پیامبر به او و ارزش دانستن فرزند دختر بوده است: «در دوره‌ای که دختر داشتن ننگ بود و دختران را تحت عنوان کنیز با کالا خرید و فروش می‌کردند، پیغمبر اسلام(ص) در هر مجلسی با ورود حضرت زهرا(س) از جای خودشان بلند می‌شدند و روی او را می‌بوسیدند.» رفتاری که نشان از اهمیت ارزش زن و کرامت او داشته است. کرامتی که زمان و مکان ندارد و در هر دوره‌ای، قابل اجراست؛ « فراموش نکنیم که زنان تنها نیمی از جامعه نیستند، بلکه خودشان نیمی از جامعه هستند و نیم دیگر را هم آنها رشد و پرورش می‌دهند.» آن‌وقت است که اگر بگوییم تمام جامعه، تحت تاثیر زنان است، اصلا بیراه نگفته‌ایم.

تشکیل خانواده

حضرت زهرا(س)، خواستگاران زیادی داشتند؛ خواستگارانی که نه به خواست پیامبر، بلکه به انتخاب و تصمیم خود ایشان جواب منفی می‌گرفتند؛ این را حجت‌الاسلام افروغی می‌گوید و بر اهمیت آزادی و حق انتخاب برای زنان تاکید دارد: «جالب است بدانید که پیامبر هیچ‌وقت بدون مشورت با حضرت زهرا، به خواستگاری نه نمی‌گفت؛ گرچه پیغمبر بهتر از هر کس دیگری نسبت به آن فرد شناخت داشته‌اند. از طرف دیگر، زمانی که امیرالمومنین به خواستگاری آمدند، حضرت زهرا سکوت کردند و پیغمبر سکوت را علامت رضایت تعبیر کردند. همین رفتار نشان از حیا و آزادی حق انتخابی دارد که در آن دوره زمانی، کمتر دختری از آن بهره‌مند بود.»
اما مهریه کم و شروع زندگی در ساده‌ترین حالت ممکن هم از دیگر نکات قابل‌توجه برای الگو گرفتن در زمینه ازدواج است؛ چنان‌که همین امروز هم می‌بینیم که آمار پایداری ازدواج، در زوج‌هایی که مهریه کمی دارند، نسبت بالاتری دارد: «البته که مطلق نیست اما کارشناسان معتقدند که ارتباط معناداری بین مهریه پایین و کاهش طلاق وجود دارد.» اما حجت‌الاسلام افروغی از الگو قرار دادن ایشان برای آغاز زندگی مشترک می‌گوید: «حضرت زهرا مرضیه(س)، همه کالاهای لازم برای یک زندگی کامل را تهیه نکرد تا بعد سر خانه و زندگی‌اش برود. همین نشان می‌دهد که کسانی که پابه‌پای هم و با تلاش و سختی، برای بهتر شدن زندگی‌ و رفع نیازهای‌شان تلاش می‌کنند، احساس مسئولیت‌پذیری و تعهد بیشتری نسبت به یکدیگر دارند.» در این میان، نادیده نگیریم که شیوه فرزندآوری و تربیت فرزند از سوی حضرت فاطمه(س) هم الگوی نمونه‌ای برای خانواده‌هاست؛ آن‌قدر که دیگر همه می‌دانیم که تک‌فرزندی و تک‌جنسیتی، نه فقط هزینه مالی خانواده، بلکه هزینه تربیت را بالا می‌برد: «البته که در این میان، باید زیرساخت‌های مناسبی برای فرزندآوری وجود داشته باشد تا خانواده‌ها شوقی برای فرزندان متعدد داشته باشد؛ برای همین است که ما معتقدیم الگوبرداری با توجه به شرایط زمان و جامعه باید صورت بگیرد.» با این حال، کدام عقل سلیمی است که در شرایط ایده‌آل، حمایت‌های کافی و توان بالا، فرزندآوری را نپسندد؟

جایگاه اجتماعی

براساس تاریخ، فاصله بین رحلت پیامبر(ص) و حضرت زهرا(س)، ۹۵ روز است اما در این ۹۵روز، چه اتفاق‌ها که نیفتاد! این را فعالیت‌های اجتماعی، سیاسی حضرت‌زهرا(س) نشان می‌دهد. اگر کمی در تاریخ اسلام جست‌وجو کنیم، به نتیجه‌های بسیار مهم و جالبی می‌رسیم؛ مثلا این‌که چطور کاری که نه پیامبر(ص) انجام داد و نه حضرت علی(ع)، چطور زهرا(س) به‌عنوان یک زن در جامعه آن زمان به ثمر رساند؟: «پیغمبر(ص)، امیرالمومنین(ع) را جانشین خودش معرفی کرد اما بعد از رحلت، کودتایی به‌وجود آمد که حق علی(ع) ضایع شد اما چرا این اتفاق افتاد و چرا کسی مانعش نشد؟ بله، پیامبر می‌توانست در زمان حیاتش با این منافقان برخورد کند اما بنا به مصلت اسلام این کار را نکرد. حضرت علی هم نمی‌توانست با مخالفان بجنگد چرا که تصورشان بر این بود که علی به دنبال حکومت است نه ولایت معنوی اما حضرت زهرا(س)، این کار را کرد.» او بود که به‌عنوان یک زن، به در خانه انصار رفت و حرف پیامبر را یادآوری کرد. او بود که زنان جامعه را آگاه کرد و حقانیت امیرالمومنین را ترسیم کرد. او بود که با اشکی که حاصل عاطفه زنانه و بصیرتش بود، انسان‌ها را به سمت حق هدایت کرد؛ کسی که خطبه فدکیه را چنان خواند که انگار شمشیر ذوالفقار علی(ع) بیرون آمده و بر فرق دشمنان می‌زند: «در واقع شاید در ظاهر ماجرا به نظر بیاید که دشمن پیروز شده است اما چه کسی است که نداند انسان‌های زیادی در این مسیر تربیت شدند و همچنان هم می‌شوند؟» و این همان سبک زندگی اجتماعی ــ سیاسی است که باید الگوی زنان امروز جامعه ما باشد.

روزنامه جام جم