انفعال مدیران میانی در هنرهای تجسمی

با وجود فشار‌ها و تهدید‌های مجازی این روزها هنرمندان علاقه خود را برای برپایی نمایشگاه اعلام کرده‌اند اما نبود سیاست‌گذاری مناسب در این زمینه مانع رونق این حوزه شده است.

اگرچه وزیر ارشاد به نظر به‌دنبال رونق‌بخشی به فضای فرهنگی است و تا حدودی در حوزه سینما با برپایی جشنواره‌ها، در تئاتر با آغاز اجراهای عمومی یا ارائه راهکارهایی برای برگزاری کنسرت‌ها مانند در اختیار گذاشتن سالن اجرا، در پی آن است اما در حوزه هنرهای تجسمی به نظر می‌رسد که راهکاری وجود ندارد و مدیرکل مرکز هنرهای تجسمی ارشاد هنوز در این خصوص اعلام برنامه نکرده است. حتی شنیده می‌شود که مدت‌هاست رئیس انجمن گالری‌داران نتوانسته نشستی را درباره مشکلات نگارخانه‌ها با عبدالرضا سهرابی داشته باشد.

توجه به اقتصاد هنری که هنوز محقق نشده

اگرچه هنرمندان تجسمی عموما در خلوت کار می‌کنند اما آنجا که نیاز به عرضه و امرارمعاش آنهاست، این روزها با شرایط پرمخاطره‌ای روبه‌رو شده است، این درحالی‌است که نیاز به نمایش آثار هنری همواره برای تلطیف فضای فرهنگی کشور لازم و ضروری است.

اگرچه در این اثنا هنوز راهکاری از سوی مرکز هنرهای تجسمی پیشنهاد نشده اما در نشستی که روز 23 آذرماه در خانه هنرمندان پیرامون تحلیل فضای فرهنگ‌وهنر برگزار شد، برخی از هنرمندان بر بازگشایی مجدد نگارخانه‌ها تاکید کردند.

در این نشست ایمان افسریان، هنرمند نقاش و منتقد هنری تاکید کرد: «الان شرایطی است که بخشی از اهالی هنرهای تجسمی ترجیح می‌دهند که قفل فضای هنری باز شود و گالری‌ها دوباره شروع به کار کنند.»

در حالی این سخن از سوی یکی از هنرمندان باسابقه تجسمی مطرح شده که هنوز در مورد بازگشایی فضای هنری از سوی مدیران وزارت ارشاد به‌خصوص مرکز هنرهای تجسمی در رسانه‌ها مطرح نشده است.

بازخوانی اقدام تا عمل

اگر یک سال گذشته را مرور کنیم در خواهیم یافت که مدیران بالادستی نسبت به هنر و اقتصاد هنر رویکردی بابرنامه داشتند اما هرچه این موضوع به مدیران میانه رسیده از اهمیت آن کاسته شده است.

بحث‌های معیشتی هنرمندان از روزهای استقرار دولت سیزدهم توسط هنرمندان با وزیر ارشاد مطرح شد. 31 شهریور 1400 در دیدار وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با اهالی هنرهای تجسمی عده‌ای از هنرمندان انتقادات صریحی به وزیر داشتند و برنامه‌های پیشنهادی او در حوزه هنرهای تجسمی را نقد کردند که در همان دیدار عمده تاکید وزیر بر حل‌وفصل‌هایی در حوزه اقتصاد هنر بود.

وی در این دیدار تاکید کرد: «ایران جزو کشورهای مطرح و دارای جایگاه بالا در تولید آثار هنری است، بنابراین در بخش اقتصاد هنر هم باید به این رتبه برسیم و تلاش ما بر این است که بازارهای جهانی را به‌دست‌بیاوریم. یکی از اولویت‌های اصلی ما کار در حوزه اقتصاد فرهنگ‌وهنر است، در اصل وظیفه ما در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تقویت اقتصاد هنر است.»

رئیس‌جمهور حرف هنرمندان را شنید مدیران میانی نه!

اما تنها وزیر ارشاد نبود که به اقتصاد هنر ورود کرد، بلکه در 20 بهمن 1400 رئیس‌جمهور نیز در اولین دیدار خود با هنرمندان پای سخنان هنرمندان هنرهای تجسمی نشست.

سیدابراهیم رئیسی در دیدار با جمعی از هنرمندان هنرهای تجسمی کشور در موزه هنرهای معاصر ایران، رونق‌بخشیدن به اقتصاد هنر را مسأله مهم دیگر برای بالندگی هنر در جامعه برشمرد و خاطرنشان کرد: «درست است که نمی‌شود روی آثار هنری قیمت گذاشت اما به‌هرحال هنرمند برای تداوم فعالیت‌های خود نیاز به حمایت و پشتیبانی دارد. یک هنرمند نمی‌تواند اثر هنری خود را در هرکجا و به هرشکلی عرضه کند و باید سازوکاری طراحی شود که آثار هنری آن‌گونه که شایسته هنر و هنرمند است عرضه شوند. شکل عرضه آثار هنری باید به گونه‌ای باشد که همه آحاد جامعه با آثار هنری آشنا شوند و امکان خرید آنها را داشته باشند. سفارتخانه‌های ایران در خارج از کشور، ادارات، سازمان‌ها، مراکز گردشگری و پارک‌ها و همه مراکزی که محل مراجعه عمومی مردم هستند می‌توانند مرکزی برای عرضه و به‌نمایش‌گذاشتن آثار هنری باشند تا هنر بیش از پیش در بطن جامعه حضور داشته باشد.»

رئیس‌جمهور از وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی خواست با بهره‌گیری از نظر خود هنرمندان سازوکارهای مناسب برای رونق یافتن اقتصاد هنر طراحی شود و افزود: «اگر از هنرمندان حمایت مناسبی صورت نگیرد و مورد بی‌مهری واقع شوند دانشجویان و هنرآموزان نیز از ادامه مسیر خود ناامید می‌شوند و این وظیفه دولت است که سازوکاری ایجاد کند تا با رونق‌یافتن اقتصاد هنر، هنرورزی و خلق آثار هنری نیز رونق پیدا کند.»

مدیران میانی وزارت ارشاد چه می‌کنند؟

اینها اتفاقات خوبی برای هنرهای تجسمی بود که قرار بود در 1401 ماحصل آن دیده شود و اقدامات عملی‌تری از سوی وزارتخانه صورت بگیرد. هرچند معافیت مالیاتی هنرمندان کلید خورد اما در سه ماه اخیر تمام تلاش وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی معطوف به آرام‌سازی فضای ملتهبی شده که از جامعه به هنرمندان نیز سرایت کرده است و به نظر می‌رسد همچنان هنرمندان تجسمی باید منتظر بمانند تا این اقتصاد چرخش بچرخد و رونق بگیرد. وزیر در همین مدت بارها اعلام کرده است که منکر بعضی از نارسایی‌ها نیست و اعتراض را حق همه ازجمله هنرمندان می‌داند. او حتی از هنرمندان درخواست کرد که به آرام‌شدن فضای ملتهب کمک کنند. «من از همه کسانی که محل مراجعه مردم هستند می‌خواهم که به ایجاد وحدت در جامعه کمک کنند و جلوی انشقاق را بگیرند و اجازه ندهند که دشمنان از این فضا سوءاستفاده کنند.»

اما واقعیت این است که در این روزها اگر هنرمندان تجسمی بخواهند در این راه کمک کنند، شرایط بازگشایی نگارخانه‌ها مخل این وضعیت است و مدیران میانی نیز در این خصوص راهکارهای حمایتی مانند عرصه موسیقی و تئاتر ندارند.

آن چیزی که این روزها از وضعیت گالری‌ها شاهد هستیم مانند کنسرت‌های موسیقی کاملا تعطیل هستند، با این تفاوت که دفتر موسیقی برای گشایش فضای موسیقی تلاش‌های پیدا و پنهان بسیار می‌کند و بازتاب رسانه‌ای هم دارد اما مرکز هنرهای تجسمی منفعل و بی‌خبر و بی‌صداست. باید دید با فروکش کردن این فضای پرتنش، نقشه راه وزیر ارشاد برای هنرهای تجسمی چیست و می‌تواند توسط چنین مدیرانی در معاونت هنری و مرکز هنرهای تجسمی آن را اجرا کند و شاید هم در انفعال مراکز زیر نظرش خودش باید برای همین روزها نسخه‌ای بیابد.