دارو در تله مدیریتی

دارو هیچ‌گاه بازار بسامانی نداشته ولی در برخی برهه‌ها، این بازار چنان پریشان کرده که دارو به دغدغه تبدیل می‌شود؛ مثل هفته‌های اخیر که کمبودهای دارویی به شکل‌های مختلف توجیه و وعده رفع و رجوع آن در آینده‌ای نزدیک داده شد. اما کدام آینده؟ آیا هفته بعد یا ماه‌های بعد؟

هاله مبهمی که پاسخ این پرسش را در‌برگرفته، کار را به‌مطرح شدن کمبودها و گرانی دارو به نشست ستاد مرکزی پیگیری اجرای سیاست‌های اقتصاد مقاومتی در قوه قضاییه نیز کشانده؛ نشستی که روز گذشته مشکلات و چالش‌های حقوقی حوزه دارو را در دستور کار داشت و به‌دنبال جواب چند سؤال اساسی می‌گشت.

محمد مصدق، معاون اول قوه قضاییه که چراغ جلسه را روشن کرد، می‌پرسید که «چرا دارو در بازار سیاه وجود دارد اما در داروخانه نیست؟ و چرا وقتی بانک مرکزی، بانک‌ها را مکلف به تامین نقدینگی مورد نیاز دارو می‌کند، منبعی برای آن وجود ندارد و اگر دارد این منبع کجاست؟»

او پا را از این نیز فراتر گذاشت و با لحنی مطالبه‌گر عنوان کرد که «‌باید مشخص شود در هیأت‌مدیره‌های شرکت‌های خصوصی و سهامداران بخش‌های مربوط به دارو چند نفر از دولتمردان و نمایندگان مجلس که تخصصی در بخش دارو ندارند عضو هستند.»

محمد مصدق در واقع به‌دنبال شفاف شدن موضوعات پشت‌پرده بازار دارو بود؛ پشت‌پرده‌ای که مردم نیز مایل به روشن شدن آن هستند به‌ویژه تخصص نداشتن دست‌اندرکاران حوزه دارو که بی‌تدبیری‌ها و سوء‌مدیریت‌ها را سبب می‌شوند و تاوان آن را نیز کسی جز مردم، آن هم با جیب و جان‌شان نمی‌دهند.

حال بازار چطور است؟

از افزایش قیمت بسیاری از اقلام دارویی به‌عنوان حقیقت انکارناپذیر ماه‌های اخیر نمی‌توان به‌سادگی عبور کرد، آن هم در شرایطی که مدیرکل امور دارو در سازمان غذا و دارو اعلام می‌کند که «‌از ۸۵۰۰ قلم داروی موجود‌ در بازار در شش ماه اخیر حدود ۲۰۰۰ قلم افزایش قیمت داشته‌اند.»

در کنار این افزایش قیمت آشکار اما کمبود داروست که بیش از هر چیز بیماران و خانواده‌های آنها را آزار می‌دهد؛ همان کمبودی که وزیر بهداشت را به مجلس کشاند و کارت زرد به نشانه اخطار را به او نشان داد. البته بهرام عین‌اللهی همان روز (۱۵آذر) وعده رفع کمبودها در آینده‌ای نزدیک را داد؛ آینده‌ای که فقط می‌دانیم آینده است و تاریخ دقیقش بر ما معلوم نیست.

به همین علت روز گذشته با دکتر علی فاطمی، نایب‌رئیس انجمن داروسازان کشور تماس گرفتیم تا او که دیدی ملی در این حوزه دارد از اوضاع بازار دارو و رفع کمبودهایش در روزهای اخیر بگوید؛ مخصوصا در مورد سرم، آنتی‌بیوتیک‌ها و اسپری‌های تنفسی که هفته‌هاست در سرخط خبرها قرار دارند. فاطمی به ما گفت: «در ‌۲۰ سال اخیر کمبودهای دارویی همواره در کشورمان وجود داشته، همان‌گونه که این روزها در آمریکا، کانادا و اروپا نیز بعضا کمبود داروهای فصلی مشاهده می‌شود. کمبود داروهای بیماران خاص نیز به‌علت تولید کم آنها معمولا وجود دارد اما اکنون در مقایسه با تابستان وضعیت تامین سرم و در مقایسه با یک ماه پیش وضعیت تامین آنتی‌بیوتیک‌ها در کشورمان بهتر شده، هرچند که هنوز به وضعیت عادی نرسیده است.»

او می‌گوید: «تا دوسال پیش داروخانه‌ها بدون محدودیت می‌توانستند دارو سفارش دهند که اکنون این‌گونه نیست، ضمن آن‌که در حال حاضر داروهایی در کشورمان دچار کمبود است که مواد اولیه‌شان در داخل تولید می‌شود و هیچ‌گاه سابقه کمبود نداشته‌اند؛ بنابراین، این موضوع بی‌سابقه یا کم‌سابقه است که باید مورد بررسی قرار بگیرد.»

الگوی تجویز؛ آدرس درست یا غلط؟

در مورد دلایل کمبود دارو و گرانی اقلام دارویی حرف و حدیث و توضیح زیاد است از جمله این‌که همه چیز «‌زیر سر تحت پوشش قرار نگرفتن داروهای بدون نسخه، تامین نشدن منابع بیمه‌ای، احتکار برخی مواد اولیه دارویی و بهانه‌جویی داروخانه‌ها برای همکاری نکردن با بیمه‌ها» است. اما سیدحیدر محمدی، رئیس سازمان غذا و دارو معتقد است که اگر«اخیرا دچار کمبود دارو شده‌ایم به علت مغفول ماندن بخش فارماکواپیدمیولوژی (همه‌گیر‌شناسی دارویی) است، بنابراین الگوی تجویز و مصرف دارو در کشورمان باید تغییر کند.»
اما آیا اگر هر سال به‌صورت متناوب برخی از اقلام دارویی در کشورمان دچار کمبود و بیماران سرگردان می‌شوند فقط به علت الگوی تجویز دارو توسط پزشکان است؟ دکتر فاطمی، رئیس انجمن داروسازان کشور به این سؤال، هم پاسخ بله و هم پاسخ خیر می‌دهد و می‌گوید:«الگوی تجویز باعث می‌شود که ناگهان مصرف یک دارو بالا برود یا دارویی که به‌تازگی در فهرست مصرف قرار گرفته به‌وفور توسط پزشکان تجویز شود. این هم حقیقتی است که تجویز برخی از اقلام دارویی در کشورمان در مقایسه با برخی کشورها بالاتر است اما این که همه مشکلات دارویی را به الگوی تجویز ربط بدهیم قطعا درست نیست.»

فاطمی در واقع نگاهش به سمت «سوء‌مدیریت‌ها» است و مخصوصا کمبودهای اخیر را ناشی از مسائل مدیریتی می‌داند یعنی همان موضوعی که معاون اول قوه قضاییه نیز آن را در قالب «حضور افراد بی‌تخصص در بخش دارویی کشور» بیان کرد.

روزنامه جام جم