«صبح جمعه با شما» هنوز جذاب و سرپاست

صبح‌های جمعه‌ای که با رادیو سپری می‌شود، بوم چند دهه حافظه مردمان ما را رنگ‌رنگی کرده است. گاهی که جای «صبح جمعه با شما» را «قند و نمک» و «جمعه ایرانی» گرفته هم، سازندگان‌شان آن‌قدر از سلیقه شنیداری شکل‌گرفته مخاطبان آگاه بوده‌اند که زمینه‌ای چیده‌اند تا قاطبه شنوندگان وفادار رادیو، کلیت «طنز»، «صمیمیت» و «نقد» را مایه پیوند با رادیو در صبح‌های آدینه کنند. خوب که نگاه کنیم، «صبح جمعه با شما» مشهورترین برنامه رادیو هم نباشد، در ردیف مشهورترین‌ها جایگاهی بالا دارد؛ برنامه‌ای که با نام هنرمندانی، چون منوچهر نوذری، فرهنگ مهرپرور، منوچهر آذری، عزت‌ا... مقبلی، اصغر سمسارزاده، علیرضا جاویدنیا و دیگر هنرمندان استخوان‌دار و وزنه‌های رادیو گره خورده است و حکم شناسنامه طنز رادیو را دارد.

نقد با چاشنی طنز یا طنز با چاشنی نقد؟

واقعیت این است که صبح جمعه با شمای نقاد بدون لهجه طنز، همان‌قدر بی‌هویت است که صبح جمعه با شمای طناز بدون رویکرد نقد. نقد اجتماعی و طنز، دو عنصر ثابت و هم‌سنگ ماهیت این برنامه‌اند و اولویت یکی بر دیگری وجهی ندارد. نقد اجتماعی در این برنامه به‌مدد شناخت خوب و روزآمدی عوامل سیاستگذار، حضور و لمس بی‌واسطه و پیوسته مشکلات عامه مردم، دوری از سانتی‌مالیسم‌های قشری محدود به دغدغه‌های طبقه متوسط و قلم توانمند نویسندگان برنامه، جامه‌ای متناسب از طنز می‌پوشد و با اجرای گوینده ـ بازیگران خوش‌ذوقش کامل می‌شود. گوینده ـ بازیگران صبح جمعه با شما، گذشته از قدیمی ترها، از نسل جوان هم که باشند، اغلب از هنرمندانی گزیده شده‌اند که سابقه حضور در صحنه تئاتر را دارند و طعم مواجهه رودررو و زنده با مخاطب را چشیده‌اند. از این‌رو، چه برنامه در استودیو با حضور تماشاگران اجرا و ضبط شود و چه به هردلیلی بدون حضور تماشاچی، جاندار و زنده اجرا می‌کنند و از پیشکسوت‌ها جا نمی‌مانند، که اگر جا می‌ماندند طنز جاری در متن، یا آنچنان که باید جا نمی‌افتاد، یا اجزای آن از‌هم گسیخته می‌شد و پیوستار نقد و طنز شکل نمی‌گرفت. در عین حال، نقد در صبح جمعه با شما تلنگر می‌زند، اما نمی‌گزد. سازندگان برنامه همیشه بر این باور بوده‌اند که صبح آخرین روز هفته و ساعاتی که اعضای خانواده در کنار هم رادیو گوش می‌کنند، مجالی برای طرح گزنده و آزارنده معضلات نیست. آن‌ها می‌دانند که باید «مفرح بودن» را به‌مثابه روغن روان‌ساز حرکت چرخ‌دنده‌های طنز به کار بگیرند و آنچنان با نقد ممزوج کنند که گردی از تلخی و کدورت بر خاطر شنوندگان ننشیند.

«آقای ملون»، «آمیرز عبدالطمع»، «کارمند کوچولو»، «زرگنده»، «جانعلی»، «نازیلا»، «شوکت» و «اصغر» و... همه شخصیت‌هایی که به صبح جمعه با شما آمده‌اند و مانده‌اند یا رفته‌اند، در خدمت محتوای برنامه بوده‌اند و بیشتر از شخصیت‌پردازی روی کاغذ، جذابیت و ماندگاری‌شان را از قریحه و قدرت بداهه‌پردازی عوامل برنامه وام گرفته‌اند. آن‌ها از همه جای ایران گرد‌هم آمده‌اند و با تنوع لهجه و خرده‌فرهنگ‌های جاری در متن آیتم‌ها و بده‌بستان‌های کلامی شیرین‌شان، خودشان را در دل مخاطب جا می‌کنند. پایتخت‌زدگی که از موانع پیوند گستره مخاطب ملی با محصولات فرهنگی است، در این برنامه جا ندارد. به همین دلیل بیشتر دنبال‌کنندگان این برنامه را از دیرباز، ساکنان شهر‌های دور و نزدیک از استان‌های مختلف و اقوام گوناگون کشور تشکیل داده‌اند و صبح جمعه با شما را به برنامه‌ای برای چهار فصل اقلیمی و فرهنگی ایران تبدیل کرده‌اند.