این یک جدال ساده نیست

تحلیل منازعاتی که در شرق اوکراین (در مناطقی مانند دونتسک و لوهانسک) یا مرز این کشور و روسیه صورت می‌گیرد، باید در سایه استناد به مفهومی به نام گسترش ناتو به شرق مورد واکاوی قرار گیرد.

در اینجا لزوما ما با منازعه‌ای مرزی یا نظامی مواجه نیستیم، بلکه جنس منازعه عمیق و راهبردی است. مسکو معتقد است اگر در همین نقطه، مقابل گسترش ناتو به شرق نایستد، در آینده‌ای نه چندان دور از سوی متحدان غرب در اطراف خود محاصره خواهد شد. قیود و قواعدی که میان اعضای پیمان آتلانتیک شمالی وجود دارد، این محاصره را سخت‌تر خواهد کرد.

در این میان، روسیه هم قدرت بازدارندگی و هم قدرت اقدام خود را در برابر غرب تا حد زیادی از دست خواهد داد.

بی‌دلیل نیست که ولادیمیر پوتین و همراهانش خواستار ارائه تضمینی عینی و کامل از سوی غرب در خصوص عدم عضویت اوکراین در ناتو هستند.

تفسیر بحران اوکراین در قالب منازعه‌ای دوجانبه(میان روسیه و اوکراین) ساده‌ترین و ابتدایی‌ترین نگاه ممکن به این منازعه محسوب می‌شود.

از سوی دیگر، نارضایتی دولت زلانسکی در کی‌یف در خصوص اقدامات تنش‌ساز یا مواضع تحریک‌کننده کاخ‌سفید و لندن در قبال آنچه در اوکراین می‌گذرد، نشان می‌دهد دولت اوکراین در این معادله به جای آن‌که نقش یکی از طرف‌های منازعه را داشته باشد، نقش مهره بازی ناتو را ایفا می‌کند.

این بدترین و خطرناک‌ترین نوع ایفای نقش در یک منازعه خطرناک محسوب می‌شود، زیرا یک مهره بازی به‌راحتی می‌تواند قربانی گردانندگان آن شود.

آمریکا و برخی اعضای اروپایی ناتو معتقدند باید هزینه‌های راهبردی و نظامی گسترش ناتو به شرق از سوی همه اعضای پیمان آتلانتیک شمالی پرداخت شود؛ این در حالی است که برخی اعضای دیگر معتقدند اصرار چشم بسته روی این استراتژی می‌تواند برای همه بازیگران و اعضای پیمان ناتو دردسرساز باشد.

در این میان، بازیگرانی که به لحاظ جغرافیایی در محدوده اروپا قرار دارند، دچار ریسک‌پذیری بسیار بالایی خواهند شد.

بدون شک، نتیجه این منازعه هر چه باشد، به سود اوکراین نخواهد بود. هزینه بازی در زمین غرب (خصوصا پس از وقایع سال ۲۰۱۴میلادی و سقوط دولت یانوکویچ )، به مراتب از آنچه اوکراینی‌ها تصور می‌کردند سنگین‌تر است.

امروز اوکراین نه تنها به عضویت ناتو و اتحادیه اروپا در نیامده، بلکه به یک زمین بازی خطرناک در نظام بین‌الملل مبدل شده است.

دکتر هادی آجیلی - عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی (ره) / روزنامه جام جم