دهه هشتادی‌ها پشت دوربین

کاتینو به منظور جذب و تربیت کارگاهی نیروهای فیلمساز جوان که عموما متولد اواخر دهه ۷۰ و اوایل دهه ۸۰ هستند برگزار شده، قرار است خلأ تربیت آکادمیک فیلمساز را مرتفع کند و با پیوست کردن کارگردانی یک فیلم کوتاه توسط هنرجویان در انتهای دوره آموزشی، به نوعی یک دوره کامل آموزشی- عملی باشد که در انتهای آن تعداد محدود هنرجویان با کمک مربیان خود (که جزو نویسندگان و کارگردانان جوان تلویزیون و سینمای ایران هستند) نخستین حضور نیمه‌ حرفه‌ای‌شان را پشت دوربین تجربه کنند. آنچه در ادامه می‌خوانید گفت‌ و گوی ما با محمد جواد موحد، مدیر باشگاه فیلم سوره درباره جزئیات این دوره آموزشی است.

باشگاه فیلم سوره به عنوان یکی از مراکز تربیت فیلمساز شناخته شده اما برگزاری یک دوره آموزشی به این شکل اتفاقی است که برای نخستین بار می‌افتد، چه شد که به فکر برگزاری کاتینو افتادید؟
یکی از اولین برنامه‌های ما بعد از تغییر مدیریت باشگاه، بازشناسی نقاط قوت و ضعف هر واحد بود و طبیعتاً این بررسی جزئی در گروه کات هم اتفاق افتاد. یکی از نقاط ضعف کات روش ورود فیلم‌سازان به کات بود و شرایط جوری بود که عموم کسانی که به‌ طور جدی در آن نقش‌آفرینی می‌کردند ۲۷سال به بالا بودند و این موضوع مزایا و معایبی داشت. یکی از آسیب‌های این موضوع این بود که جنبه تربیتی کات ضربه می‌خورد، چرا که خمیر مایه افراد در آن سن و سال تقریبا شکل‌ گرفته و سنین پایین‌تر برای تربیت مستعدتر است و شرایط بهتری دارد. برای همین هم به این نتیجه رسیدیم که در دوره جدید باشگاه میانگین سنی ورودی‌های کات را پایین بیاوریم. درواقع هدف اصلی طرح کاتینو پایین آوردن سن ورودی‌های کات برای بالا بردن ظرفیت تربیتی آن بود. راهکارهای پیشنهادی این موضوع هم چند طرح بود که در میان آنها با پیشنهاد آقای خواجه درگی و بررسی‌هایی که شد، به پروژه کاتینو رسیدیم تا راه ورود رده سنی ۱۷ تا ۲۳ سال به باشگاه هموارتر شود.

اعتماد به نسل جوان و حتی نوجوان ریسک بسیار بالایی دارد، از این که در این طرح سراغ نوجوانان و جوانان رفتید، هراس نداشتید؟
در واقع نه، اگر می‌خواهیم کار تربیتی بکنیم باید تمرکزمان را روی کسانی بگذاریم که سنین پایین‌تری دارند. طبعا کار تربیتی در سنین پایین‌تر مفیدتر و مؤثرتر است. در واقع مهم‌ترین دلیل ایجاد کاتینو تربیت نسل فیلم‌ساز متعهد برای سال‌های آینده است که این فرآیند در سنین پایین‌تر آغاز شده و آنها برای ورود به عرصه فیلمسازی مهیا شوند.

وضعیت کرونا این دوره‌ها را دچار مشکل نکرد؟
طبیعتا ما هم مثل تمام اتفاقات دیگر اسیر چالش‌های کرونایی بودیم. طرح باید در زمان ۱۳۹۹ شروع و تمام می‌شد یعنی قرار بود در شهریور این طرح شروع شود و در آذر یا دی‌ به پایان برسد اما چون مبنای این طرح حضور هنرجوها بود شیوع بیماری کرونا وضع را تغییر داد. مهر سال گذشته انتشار فراخوان و جمع‌آوری اطلاعات و بررسی آثار متقاضیان شروع شد اما به‌ واسطه پیک دوم کرونا طرح کاتینو با کمی تأخیر در آبان آغاز به کار کرد و در پیک سوم هم تعطیلی دو هفته‌ای کلاس‌ها را تجربه کردیم و به این دلیل کلاس‌های نظری دوره به‌جای دی‌ در اسفند به پایان رسید. در حال حاضر بچه‌ها در مرحله‌ای هستند که پروژه‌های تولیدی خود را آغاز کنند.

یعنی همان بچه‌ها پشت دوربین قرار می‌گیرند؟
بله. تفاوت این دوره با کلاس‌های آموزشی معمول، این است که پیوست عملی دارد. یعنی بچه‌ها بعد از دوره‌های نظری، طرح فیلمنامه کوتاه می‌نویسند و بعد از آن که این طرح‌ها با حضور مربی‌های دوره (که از فیلمسازان جوان باشگاه هستند) تقویت شد و سر و شکل استاندارد پیدا کرد، تولید می‌شوند. در حال حاضر نزدیک به شش نفر از بچه‌های کاتینو به طرح فیلمنامه مصوب رسیده اند و تا چند روز دیگر هم تولید کار‌های کوتاه خود را آغاز می‌کنند.  

بازخوردهایی که از سوی هنرجویان کاتینو دریافت کرده‌اید چطور بوده؟
البته در این بخش استادان کاتینو که دائم با بچه‌ها همراه بوده‌اند بهتر از من می‌توانند به واکنش‌های هنرجویان اشاره کنند، ولی تا آنجا که من در یکی دو جلسه‌ای که با بچه‌ها داشتم دیده‌ام، هم خوشحال هستند که دارند در باشگاه چنین دوره‌ای را می‌گذرانند و هم به نظرم حس می‌کنند در این مجموعه به هدف‌شان نزدیک‌ترند و برای رسیدن به هدف‌های بزرگ‌شان با اطمینان بیشتری قدم برمی‌دارند. از طرفی هم سعی کرده‌ایم آموزش‌ها در یک فضای دوستانه پیش برود تا این دوره با کلاس‌های مدرسه تفاوت‌های معناداری برای هنرجویان داشته باشد. ممکن است بعضی مواقع بچه‌ها با هم بازی کنند یا دورهمی داشته باشند و اتفاقاتی از این ‌دست. به‌گمانم در این دو حوزه موفقیت لازم را به دست آورده‌ایم اما این‌که آموزش‌ها چقدر توانسته به انتقال تجربه و آموزش مهارت‌های کیفی منجر شود را باید زمان مشخص کند.

شما در دوره کاتینو با بچه‌های دهه هشتادی همراه بوده‌اید. به نظرتان آینده این نسل در فیلمسازی چطور خواهد بود؟
برنامه‌‌ریزی ما در کاتینو این بود که فرآیند تربیتی بچه‌ها به فیلمسازهای سال ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ منجر شود. ولی واقعیت این است که بچه‌های دهه ۸۰ بسیار پرانرژی هستند و نسبت به نسل‌های قبل باشگاه انگیزه بیشتری دارند، فرم را بیشتر می‌شناسند و نسبت به بسیاری از بچه‌های قدیمی‌تر باشگاه توانمندتر هستند، چرا که بیشتر فیلم دیده‌اند، با سینمای دنیا آشنا هستند و به دلیل فضای مجازی با تجهیزات روز سینمای دنیا هم آشناترند. فضای تربیتی و رشد دوستان دهه ۵۰ و ۶۰ کاملا با این بچه‌ها متفاوت است اما من فکر می‌کنم دوره اول کاتینو در سال ۱۴۰۲ به ثمر می‌رسد و خیلی امیدوارم با بچه‌های این دوره بتوانیم در سال‌های بعد ۳-۲ فیلم سینمایی تولید کنیم.

برنامه‌ای هم برای ادامه کاتینو دارید؟
بله، استقبال از کاتینو بسیار زیاد بود و ما تنها توانستیم پذیرای بخشی از متقاضیان باشیم. برنامه‌ریزی‌هایی هم برای ادامه این فضای تربیتی داریم و ان‌شاءا... این دوره ادامه خواهد داشت. این مسیر آینده باشگاه خواهد بود و فیلمسازهای نسل ۳ و ۴ باشگاه از بین همین بچه‌ها خواهند بود و ان‌شاءا... بعضی از این بچه‌ها را در سال‌های ۱۴۰۲ و ۱۴۰۳ به‌عنوان کارگردان در جشنواره فیلم فجر می‌توانیم ببینیم.

بازخورد اهالی رسانه نسبت به این طرح چگونه بود؟
برادران من در حوزه هنری به‌خصوص مدیران مجموعه از ابتدا نگاه ویژه‌ای به این موضوع داشتند و دائم پیگیر آن بودند. حتی مدیرانی که در حوزه فیلمسازی نبودند هم کنجکاو بودند درباره کم‌ و کیف دوره بدانند و این مسیر جدید خیلی برایشان جذاب بود اما مدیران خارج از حوزه هنری که در فضای رسانه‌ای با این دوره آشنا شده بودند هم دائم از ما پیگیر هستند و می‌پرسند طرح شما به کجا رسید که این نشان می‌دهد کاتینو از منظر بیرونی خیلی جذابیت ایجاد کرده است.

به‌ طور کلی این طرح‌ها چقدر در آینده‌ سینمای ایران تأثیر می‌گذارد؟
آینده سینما در اختیار این نسل است. باشگاه فیلم سوره مبنایش تربیت نیرو است و این موضوع در شعار ما یعنی «ساختن آدم‌ها از ساختن فیلم‌ها مهم‌تر است» بروز یافته است. در واقع سینمای ما به بن‌بست رسیده و اصلا هدف باشگاه این بود که یک نسل جدید را به بدنه سینما اضافه کند و کاتینو هم بر این مبنا شکل گرفت. فکر می‌کنم با توجه به سن و انگیزه بچه‌ها و جسارت‌شان به نظر می‌رسد اگر بتوانیم مسیر را ادامه دهیم در یک پروسه ۱۰‌ ساله، سینمای ایران از رهگذر این روند تربیتی صاحب چندین فیلمساز متعهد و متخصص خواهد شد.