بحران در سبد فرهنگ

هر خانواده طبیعتا نیازهایی دارد و بر اساس درآمد خانواده ممکن است چیزی به سبد نیازهای خانواده اضافه یا کم شود. اما چند وقتی است دیگر عادی شده محتویات این سبد هر سال و ماه و حتی هر دقیقه گران و گران‌تر شود. قیمت خودرو و فرش و سایر لوازم و وسایل منزل هر سال و هر ماه و اخیرا هر روز اضافه می‌شود.

 

نتیجه‌اش هم البته سخت‌تر شدن زندگی مردم است و کوچک شدن سفره‌ آنها. البته در نهایت ضروریات و لوازم مورد نیاز در سبد خانوار می‌مانند ولو به قیمت بالاتر و هر طور شده، خریده می‌شوند و چرخ زندگی ولو لنگ لنگان می‌چرخد. اما بعضی چیزها هستند که وقتی از سبد زندگی مردم حذف شوند، دیگر امید چندانی به برگشتن آنها نیست. برای مثال پنج کیلو گوشت را قبلا ممکن بود با پس‌انداز کردن بخشی از حقوق یک ماهتان بخرید، اما حالا که باید برای خرید همین مقدار گوشت، سه‌ماه همان مقدار حقوق‌تان را پس‌انداز کنید، گوشت را از سبد خانوار حذف نمی‌کنید. ممکن است میزان آن را کمتر کنید اما تا جای ممکن حذفش نمی‌کنید، چون در بدترین حالت احتمالا سالی، ماهی یک مهمان در خانه هر کسی را می‌زند که به جبر حفظ آبرو، گوشت به سفره بیاید.

 

اما در این سفره‌های کوچک شونده، اقلامی هست که اگر حذف شوند دیگر بازنخواهند گشت. محصولات فرهنگی شاید شکننده‌ترین محتوای این سبد باشند که به زحمت و با کلی ایده و خلاقیت، تولید می‌شوند اما به‌سادگی آماده خارج شدن از این سبد هستند.

 

تئاتر و هنرهای تجسمی برای خانواده‌ها اقلام لوکس و غیرضروری محسوب می‌شوند و هرگز جای درستی در سبد فرهنگ نداشته‌اند. کتاب با تبلیغات گسترده و انواع طرح‌های فروش فصلی و تمهیدات فرهنگی و رسانه‌ای در سبد دسته‌ای از خانواده‌ها مانده است.

 

سهم هر خانواده معمولی از موسیقی، یکی دو کنسرت در سال است اگر بتوانند کمی پس‌انداز کنند و در نهایت به همان فایل‌های موسیقایی گروه‌های مجازی و پلی‌لیست‌های شخصی بسنده می‌کنند و در نهایت سینما به عنوان یکی از پراقبال‌ترین شاخه‌های فرهنگ، هنوز که هنوز است به سبد همه خانوارها وارد نشده و با کلی کار و هدف‌گذاری و برنامه‌ریزی، تا دو سه سال پیش صرفا به عنوان بخشی از سبد نیاز  ۱۰درصد از خانواده‌ها تثبیت شد. حالا بیش از یک‌سال است به واسطه کرونا همان ۱۰درصد هم، سینما را از فهرست هزینه‌های خود حذف کرده‌اند. سینمایی که خیلی‌ها خیال می‌کنند بود و نبودش فرقی نمی‌کند و مثلا می‌شود شبکه نمایش خانگی را جایگزینش کرد.

 

این‌که محصولات فرهنگی از سبد خانواده‌ها حذف می‌شود، یک بخش ماجراست و این‌که بعد از روزگار کرونا و به شرط سامان یافتن اوضاع، چطور می‌توان دوباره این اقلام را به سبد خانواده‌ها بازگرداند، بخش دیگر و تاریک‌تر ماجراست. تجربه نشان داده وقتی مردم عادت به استفاده از یک محصول را ترک می‌کنند دیگر به‌سختی سراغش را می‌گیرند. مدیریت این بخش‌تاریک‌تر ماجرای فرهنگ، به برنامه‌ریزی و تلاشی سخت، دشوار و هوشمندانه‌تر نیاز دارد و از همین امروز باید برایش چاره‌ای اندیشید.

 

کیوان امجدیان دبیر گروه فرهنگ‌وهنر / روزنامه جام جم