جهان بدون تبعیض

نام کامل کتاب «جهان معلول‌ساز؛ درباره اخلاق معلولیت» است و نعیمه پورمحمدی، استاد فلسفه دانشگاه ادیان و مذاهب قم، آن را نگاشته است. کتاب را انتشارات توانمندان وابسته به دفتر فرهنگ معلولان منتشر کرده است. مجموع کسانی که در انتشار این کتاب همکاری کرده‌اند، از نگاه من، نشان‌دهنده مقدمه‌ای برای خواندن کتابی است که از امری بسیار محسوس و ملموس و شایسته توجه سخن خواهد گفت؛ از آن‌رو که انتشارات کتاب با موضوع بیگانه نیست و نویسنده نیز مادری است که سال‌ها با امر معلولیت(!) فرزندش دست به گریبان است.
عنوان کتاب و انتخاب ترکیب کلمات، به خوبی محتوای کتاب را می‌رساند. جهان معلول‌ساز از جهانی سخن می‌گویدکه در آن معلولیت امری فرهنگی و نه واقعی است؛ در این جهان که معلولیت، ناتوانی‌ها و کم‌توانی‌های جسمی و ذهنی بیش از آن‌که در کسانی بروز و ظهور یافته باشند در ذهنیت جمعی جوامع وجود دارند. نویسنده در آغاز سخن با بیان اهمیتِ دانستن و نزدیک دانستن امر معلولیت به همه ما، به‌خوبی خواننده را برای ادامه مطالعه کتاب برمی‌انگیزاند: «حتی اگر نه معلول باشیم و نه فرزند یا خویشاوند/ دوست/ همکار معلول داشته باشیم، باز لازم است در ارتباط با معلولیت آگاهی پیدا کنیم. نه فقط برای این‌که با معلولان در یک اجتماع زندگی می‌کنیم و این مواجهه به درک و شناخت نیاز دارد، بلکه به این خاطر که درک و آگاهی ما از ذهن و بدن خودمان عموما فقط شامل تجربه‌های «سلامتی، توانایی، خوشی و لذت» است. حال آن‌که لازم است آگاهی و بینشی از «ضعف ذهن و بدن» هم به دست آوریم... یک چیز هست که ناگزیر در زندگی همه ما پیش می‌آید و آن «سالخوردگی» است...»
با این مقدمه نویسنده می‌توانیم به جهانی نظر کنیم که پیرامون ماست، پرتعداد و پرتکرار و بالقوه است و ما عموما آن را نادیده می‌گیریم یا حتی بیگانه و غیر می‌پنداریم و این بیگانه‌پنداری یا به تعبیر نویسنده سالم‌سالاری در واقع همان جهان معلول‌ساز را رقم می‌زند که افرادی را طرد می‌کند، نادیده می‌انگارد، زندگی و حضور در جامعه را برایشان ناخوشایند یا ناممکن می‌کند و ضمنا به دامنه تعریفاتش از سلامتی می‌افزاید و دایره‌ای تنگ از موجودات سالم، هوشمند و توانمند برمی‌سازد و مدام این دایره را غربال می‌کند تا مبادا کسی با تفاوت‌های نامطلوب(!) وارد این دایره شود و همچون سایرین از مواهب جهانی بهره‌مند شود که به صورت پیش‌فرض چنین خط‌کشی‌هایی ندارد یا می‌تواند نداشته باشد. چنین جهانی از ما می‌خواهد همیشه سالم، کارا، باهوش و توانا باشیم و اگر به‌هر دلیلی دچار کاستی‌هایی در این امور هستیم یا شدیم باید از چرخه خارج شویم تا مرگ فرابرسد و جهان را از بار ما سبک کند؛ آنگونه که با بی رحمی درباره سالمندان و کسانی با توانایی‌های متفاوت برخورد می‌کند و آنان را پس می‌زند.
این کتاب ما را با زمینه‌های فکری، فرهنگی و اجتماعی چنین جهانی - که ما ساخته‌ایم - آشنا می‌کند و در نهایت منظر تازه‌ای می‌گشاید با عنوان اخلاق معلولیت که می‌کوشد جهان را جایی برای همه و بدون دسته‌بندی‌های تبعیض‌آمیز معرفی کند و به مخاطبش زیستی را بیاموزد که شاید در ساختن چنین جهانی یاری‌دهنده باشد.
«تصویر روی جلد تصویر امیرعلی است که پیش از تولد از بیماری‌اش مطلع شدم و امروز خوشحالم که حق زندگی را از او نگرفتم... با خوشبختی زندگی کند اگر جهان سالم‌سالار و معلول‌سازی که ما ساخته‌ایم بگذارد».

زینب آزاد

روزنامه‌نگار