رسانه رسانا

انعکاس همه‌جانبه مطالبات مردم
شهرام خرازیها، نویسنده و منتقد
مردم دوست دارند که جعبه جادو انعکاس‌دهنده واقعیت‌های جامعه باشد و مثل یک آینه مشکلات آنها را به‌درستی و به دور از تحریف نشان دهد. این رسانه در طول دهه‌های گذشته توانسته به حدی از اعتمادسازی برسد و نگاه مخاطبان را به خود جلب کند اما به نظر می‌رسد که هنوز تا رسیدن به نقطه مطلوب فاصله دارد.
در این مدت هم در مورد وقایعی که در کشور رخ داد، می‌توان گفت که تلویزیون ورود به‌موقعی داشت و توانست با انعکاس این رویدادها، پرده از حقایق بردارد. جریانی که در آن نوع نگاه تلویزیون به رخدادهای سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و... در حال بازتر شدن است و واقع‌بینانه‌تر در سطح تولید برنامه‌ها به این رخدادها پرداخته می‌شود.
در آینده هم اگر قرار است برنامه‌ای ساخته شود باید مطابق با نیاز و رخدادهای روز باشد. در حال حاضر تلویزیون نیاز دارد که بیش از گذشته مشکلات اقتصادی مردم را منعکس کند. در این بین یکی از غفلت‌های آشکاری که دولت تدبیر و امید داشت، این است که می‌توانست برای آماده‌سازی جامعه از تلویزیون استفاده کند، اتفاقی که رخ نداد و خیلی ناگهانی این اعلام صورت گرفت. حال مساله روز مردم گرانی است، چرا که افزایش قیمت بنزین روی دیگر کالاها نیز تأثیر می‌گذارد و با وجود همه توضیحاتی که درباره کنترل قیمت‌ها مطرح می‌شود اما بار این گرانی روی دوش مردم سنگینی می‌کند و توقع می‌رود که تلویزیون هم به این موضوع مبسوط بپردازد.
در مورد شرایط سیاسی نیز به همین ترتیب توقع بر این است که پشت‌پرده اتفاقات و رخدادها و دست‌های پنهانی که در مسائل مختلف وجود دارد، رو شود. جریانی که البته در چند روز اخیر در برنامه‌های مختلف به آن پرداخته شده و جزو پرمخاطب‌ترین تولیدات محسوب می‌شود. این روشنگری‌ها کمک زیادی به آگاهی مردم و نگرش آنها به حکومت و دولت می‌کند. در این بین چند نکته وجود دارد؛ یکی آن‌که این رسانه باید مطالبات مردم را به‌درستی انعکاس دهد، ضمن آن‌که در تولید و ساخت برنامه‌های سیاسی روز باید به مواردی هم توجه کند، از جمله سلامت روانی مناسب، چرا که گاهی شاهد بودیم که بیش از اندازه روی بعضی موضوعات تلخ تمرکز می‌کردند و صحنه‌ها و موضوعات سوزناکی را نمایش می‌دادند.
در این بین کسی مخالف انعکاس واقعیت به آن شکل که بوده، نیست اما هر صحنه‌ای را نباید مدام پخش کرد، چرا که تلویزیون می‌تواند ابزار قدرتمندی برای ایجاد همدلی و وفاق ملی باشد و به سیاست اقتصاد مقاومتی تحقق ببخشد. با این حال به نظر می‌رسد که این ابزار مغفول مانده، غفلتی که هم از طرف دست‌اندرکاران این رسانه است که هنوز نتوانسته‌اند قدرت آن را کشف کنند و هم از سوی سیاست‌ورزان و دولتمردان کشور است.
رادیو هم ابزار بسیار قدرتمندی است که با وجود گسترش فضاهای مختلف مجازی و اینترنتی رادیو همچنان با مردم همراه است و خیلی از نیازهای آنها را منعکس می‌کند؛ من حتی در بعضی بخش‌ها رادیو را موفق‌تر می‌دانم چرا که خیلی وقت‌ها در ماشین‌ها و فضاهای مختلف که تلویزیون نیست، مردم به رادیو دسترسی دارند و به آن گوش می‌دهند.
این رسانه در زمان اتفاقات اخیر هم زنده و پویا عمل کرد و از آنجایی که تریبون بیشتری توسط تماس‌های مردمی به مخاطبانش می‌دهد، نسبت به تلویزیون در این فضاها هم تا حدی پیشروتر است و این امکان را بیشتر به مردم می‌دهد که مشکلات خودشان را مطرح کنند. به همین دلیل رادیو هم در نوع خودش می‌تواند در فصل جدید تولیدات متناسب با مشکلات و نیاز روز مردم در این حوزه پیش برود.

کنترل قیمت‌ها با برنامه‌سازی ویژه
محمد سلطانی‌فر، دکترای علوم ارتباطات اجتماعی و کارشناس رسانه
این روزها اتفاقات تلخی رخ داد که تعدادی در گیر و دار آن کشته شدند، کسانی که همه‌شان در یک گروه نمی‌گنجند و در چنین بحران‌هایی وظیفه رادیو تلویزیون برای کمک به مردم تولید برنامه‌های غیرجناحی و انعکاس واقعیت‌ها بدون نمک پاشیدن روی زخم‌های شکل گرفته است. به عنوان مثال در این رسانه نباید به چنین نگاهی که همه افرادی که در این گیرو دار حضور داشتند، جزو اغتشاشگران بوده‌اند دامن زده شود یا اصلا آن را مطرح کنند.
با این اوصاف پیشنهاد من این است که صدا و سیما باید با نگاه بیطرفانه و همه‌سو‌نگر آتش این معرکه را کمتر کند و دیدگاه اغلب جناح‌ها را مدنظر قرار دهد.
یکی دیگر از موضوعاتی که جا دارد به آن پرداخته شود در حوزه اقتصادی است. همه می‌دانند که وقتی یک کالای اساسی گران می‌شود، چندین درصد روی دیگر کالاها تأثیر می‌گذارد و مطرح کردن این صحبت که قیمت باقی کالاها ثابت می‌ماند، یک شوخی است اما این که همین افزایش چقدر باشد هم مساله‌ای است که به‌خصوص این روزها اهمیت زیادی دارد و باید به آن پرداخته شود.
صدا و سیما هم می‌تواند با تولید برنامه‌هایی این روند را که این روزها یک شوک اقتصادی به همه وارد کرده است تا حدی در حوزه افزایش قیمت‌ها کنترل کند. در این بین ناچاریم با آن شوک کنار بیاییم اما با افزایش عجیب و غریب اقلام نه.
خیلی از مردم در سراسر کشور هستند که این رسانه را نگاه می‌کنند و باید حواس‌مان باشد که همان‌طور که گفتم در این بین جناحی عمل نشود.

مشکلات از نگاه مردم در «ثریا»
برنامه تلویزیونی ثریا چهارشنبه‌شب هر هفته ساعت 23 و 30 دقیقه از شبکه یک سیما با شعار دیدبانی برای پیشرفت با بررسی چالش‌ها و مسائل روز کشور به روی آنتن می‌رود. محور اصلی این برنامه، پرداختن به مشکلات از نگاه مردم، استفاده از تحلیل‌های علمی و آمار موثق و بیان راهکارهای مفید و واقعی برای این مشکلات است. همچنین می‌توان گفت برنامه ثریا به‌واسطه استفاده از ظرفیت فکری نخبگان کشور، که تا حدی تنها پل ارتباطی مستقیم میان مردم، رسانه و نخبگان محسوب می‌شود.
محسن مقصودی، تهیه‌کننده و مجری این برنامه اغلب سعی دارد تا به مسائلی که وجود دارد از زاویه‌ای که باید نگاه کند، دیدگاهی که خیلی وقت‌ها انتقادی است مثل صحبت‌هایی که او در یکی از برنامه‌هایش عنوان کرد و گفت: خیلی اوقات برخی مسؤولان مردم را به ساده‌زیستی و مقاومت در برابر تحریم‌ها دعوت می‌کنند اما برخی دیگر حتی خودشان هم سبک زندگی‌ای که باید را رعایت نمی‌کنند و ویلاها و خانه‌های آنچنانی دارند و فرزندان‌شان در خارج هستند و ...

«پایش» اوضاع روز
برنامه پایش تهیه شده در گروه اقتصاد شبکه یک سیما و با رویکرد بررسی مسائل اقتصادی کشور کار خود را در این شبکه آغاز کرده است. پایش به علت بررسی مسائل اقتصادی به صورت قابل درک برای مخاطبان، به برنامه‌ای تاثیرگذار تبدیل شده است.
این برنامه عموما متناسب با شرایط روز به موضوعات مختلفی از جمله اشتغال، بیکاری، تورم، نقدینگی، کارآفرینی، قیمت‌گذاری خودرو، مسکن، نرخ ارز و بررسی جدیدترین اخبار روز با حضور فعالان اقتصادی کشور می‌پردازد. برنامه پایش یکشنبه‌شب‌ها و معمولا در دو بخش روی آنتن می‌رود. اجرای این برنامه را تاکنون چهره‌های مختلفی چون کیاداوود اسفندیاری، مرتضی حیدری، محمدرضا دلاوری و... به عهده داشته‌اند.
پایش توانسته است درلایه‌های مختلف اجتماع تاحدی تاثیر بگذارد چون برنامه‌ای مردمی است که از انتقادات و پیشنهادات بینندگان استقبال می‌کند.
علاوه بر اینها برنامه‌های متن حاشیه، سلام صبح‌بخیر، یه روز تازه، دستخط و... هم برخی دیگر از تولیداتی‌اند که در این مسیر در حال حرکتند و باید دید در ادامه با شرایطی که وجود دارد چه نگاهی را در پیش می‌گیرند.

یه روز تازه شبکه 5
برنامه صبحگاهی شبکه پنج «یه روز تازه» نام دارد و تلاش می‌کند علاوه بر داشتن ویژگی مجله‌های تصویری صبحگاهی که همان ریتم تند و سرحال بودن است به اقتضای حال و هوای روز به مسائل مختلف هم بپردازد.
محمدرضا باقری، سردبیر این برنامه است. جدیدترین ویدئویی که از صحبت‌های سردبیر و مجری «یه روز تازه» در شبکه‌های اجتماعی دست به دست می‌شود موضع‌گیری او در مورد بحث معافیت مالیاتی هنرمندان است. او گفت: دلیلی ندارد کسی با درآمد میلیاردی معاف از مالیات شود. تعداد قابل توجهی از هنرمندان درآمد میلیاردی دارند؛ گردش حساب، سفر‌های خارجی، ماشین، املاک و دیگر مخارجشان مشخص است. مردم هم این افراد را می‌بینند. اگر این افراد در فشار سیاسی از مالیات معاف شوند، مصداق بارز دست کردن در جیب مردم خواهد بود. بعید نیست دولت به جای این‌که بخواهد از هنرمندان مالیات بگیرد، بگوید صد تومان بنزین را گران‌تر می‌کنم. تا اینجا تحمل کردید. صد تومان گران‌تر بنزین بزنید. بگذارید نور چشمی‌های ما مالیات ندهند.

«فرمول یک» و انتقادهای ادامه دار
برنامه فرمول یک یکی دیگر از کارهایی است که با اجرای علی ضیا چند روز هفته را به موضوعات مختلف و تازه‌ای که وجود دارد، می‌پردازد. ضیا در این برنامه اغلب با نگاه نقادانه صحبت‌هایی مطرح می‌کند که خیلی از آنها بعد از برنامه هم در فضاهای مختلف منتشر می‌شوند. به عنوان مثال، مدتی پیش ضیا بعد از سهمیه بندی بنزین خطاب به دولت گفت: آقای رئیس‌جمهور چرا با مردم حرف نمی‌زند؟ اگر می‌خواهید بنزین را گران کنید چرا با مردم صادقانه حرف نمی‌زنید؟ شما رئیس‌جمهور همه این مردم هستید. رهبری حساسیت ماجرا را به گونه‌ای دیدند که با مردم حرف بزنند، اما رئیس‌جمهور اصلا با مردم حرف نمی‌زند.
انتقاد جدی او به فیلم بی احترامی به یک کودک خیابانی هم یکی دیگر از مواردی بودکه او به آن اشاره کرد، روندی که در این برنامه همچنان ادامه دارد.

مطالبه‌گری با دلاوری
برنامه زنده تهران 20 کاری از گروه اقتصاد و کسب و کار شبکه پنج سیماست که هر هفته یکی از موضوعات اجتماعی و شهروندی مرتبط با زندگی مردم را از زوایای مختلف در بخش‌های این برنامه مورد تحلیل و بررسی قرار می‌دهد.
انتخاب موضوعات در گروه فکر این برنامه انجام می‌شود و ترافیک، آلودگی هوا، حقوق شهروندی، حاشیه‌نشینی، آموزش و پرورش و... از جمله مواردی‌اند که تا الان در این برنامه به آنها پرداخته شده است.
محمد دلاوری که بخش گفت‌وگوی این برنامه را اجرا می‌کند، اغلب با پرداختن به موضوعات روز و حرف مردم، خیلی اوقات صحبت‌هایی را مطرح می‌کند که مورد توجه قرار می‌گیرد. به‌تازگی هم مواردی از جمله افزایش قیمت سوخت، گرانی بنزین، قطعی اینترنت و مشکلات مردم، موضوعاتی بودند که دلاوری بدون تعارف به سراغ آنها رفت.
لحن انتقادی این مجری باعث شده خیلی از ویدئوهایش دست به دست در فضای مجازی بچرخد، مثل زمانی که او یک بار در زمانی که گوشت و مرغ گران شده بود از پاسکاری بین دولت و مسؤولان انتقاد کرد و گفت: «ما باید چه کنیم، چه کسی باید این موضوع را به گردن بگیرد؟ اصلا می‌خواهید بگوییم خود ما مقصر هستیم!» یا در زمان افزایش ناگهانی قیمت پراید با اشاره به نوسانات عجیب و غریب آن گفت: «حتی وقتی دلار پایین آمد، پراید گران شد، چه خبر است؟ شاید بهتر است آن را کیلویی کنید!»
دلاوری در برنامه «مدیر مسؤول» هم از این قافله عقب نمانده است و در هر قسمت از این برنامه سراغ یکی از مسؤولان جریان‌ها و دستگاه‌های مختلف می‌رود و تلاش می‌کند پای آنان را به چالش‌های جدید و اتفاقات اجتماعی روز باز کند.
او در این دو برنامه در این روزها هم مشکلاتی که وجود داشت را بارها از زوایای مختلف مطرح و بررسی کرد.

علیرضا ملوندی

رسانه