به بهانه هوای پاک

چند بار با خود گفته اید کاش تهران پاک بود ، پاک پاک؛ چند بار از خود پرسیده اید چرا فرزندم محکوم است به تنفس در هوای مملو از ذرات معلق؛ چند بار با خود گفته اید کاش چشم انداز پنجره ام کوههایی بدون غبار بود؛

کد خبر: ۱۲۳۱۳۱

هفته پیش هفته هوای پاک بود و فردا روز هوای پاک ؛ ایامی که باید تهران را بدون دود ببینیم. اما آیا تغییری در وضعیت آلودگی مشاهده کردید؛ آیا خود شما سعی کردید نقشی در هر چه کمتر شدن آلودگی شهرتان داشته باشید؛
آلودگی هم استاندارد دارد ، البته به گفته مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران این استاندارد هم 2 نوع است: یکی برای هوای آزاد یعنی وضعیت از نظر بهداشتی طوری باشد که سلامت را به خطر نیندازد و دیگری برای منابع آلاینده مثل کارخانه ها و خودروها. بر همین اساس هم روزهای سال را نامگذاری می کنند ، یعنی با مقایسه وضعیت آلودگی با استانداردهای بهداشتی به هر روز لقبهایی مثلا پاک ، سالم ، ناسالم ، اضطرار و بحران می دهند ؛ البته دکتر یوسف رشیدی خاطرنشان می کند که در امسال تا همین امروز شهروندان تهرانی 66 روز از ایام سال را در وضعیت ناسالم گذراندند و گرچه شرایط در حد بحرانی یا اضطراری نبوده است ، اما باید گفت ناسالم هم تاثیرات بسیار بدی بر سلامت افراد خواهد گذاشت.

قصه ای به نام طرح جامع

در سالهای 76 - 74 در شهرداری تهران 2 مطالعه انجام شد که در واقع مبنایی برای طرح جامع کاهش آلودگی هوای تهران بود. اولین طرح به وسیله یک گروه ژاپنی انجام شد که طرح کاهش آلودگی هوا نام داشت و دیگری که از سوی صندوق تسهیلات بانک جهانی اجرا شد طرح کاهش انتشار ناشی از سیستم حمل و نقل نام گرفته بود. پس از این دو طرح شهرداری تهران ، وزارت صنایع ، سازمان محیطزیست و وزارت نفت یک طرح 10 ساله را با نام طرح کاهش آلودگی هوا نوشتند که سال 1378 تصویب شد و 3 سال دیگر باید به اتمام برسد.
دکتر رشیدی این طرح را شامل 10 محور ذکر می کند که شامل تامین منابع مالی لازم برای گازسوز کردن اتوبوس های شرکت واحد اتوبوسرانی تهران ، نصب تعداد کافی پارکومتر به منظور کاستن از تردد خودروها و جلوگیری از توقف طولانی مدت آنها در محدوده مرکزی تهران و دیگر نقاط ، نصب چراغهای هوشمند همراه با سیستم کنترل مرکزی ، تامین حداقل 70 درصد سوخت مورد نیاز تهران با بنزین بدون سرب و نیز نفت و گاز مورد نیاز شرکت واحد اتوبوسرانی با حداقل گوگرد و میزان آلایندگی و نیز توزیع سراسری بنزین بدون سرب در کشور است.
وی همچنین خاطرنشان کرد که تقریبا بیشتر محورهای این طرح انجام شده اند.

حذف کربن سیاه و آزبست

مدیرعامل شرکت واحد اتوبوسرانی ، مهندس محمد احمدی بافنده ، از آغاز طرحی خبر می دهد که شاید بتواند نقش مهمی درکاهش آلودگی هوای تهران داشته باشد. به گفته او این طرح شامل حذف کربن سیاه از خروجی اگزوز اتوبوس های شرکت واحد است که با همکاری شرکت کنترل کیفیت هوا اجرا خواهد شد. گرچه او می افزاید به رغم آلودگی اندک این اتوبوس ها نسبت به مجموع آلودگی هوای تهران ، به حداقل رساندن همین مقدار ناچیز هم در دستور کار شرکت واحد قرار دارد که در هفته هوای پاک اجرا می شود. وی از شروع طرح دیگری هم خبر می دهد که حذف آزبست از لنت ترمز کلیه اتوبوس های این شرکت در هفته هوای پاک است. هر چرخ اتوبوس یک جفت لنت ترمز دارد که استفاده از لنتهای بدون آزبست برای اتوبوس های این شرکت در کاهش نسبی این ماده سمی در هوای تهران موثر است.

CNG یک سوخت پاک

دکتر رشیدی می گوید: در ایران تنها سوخت جایگزین «سی ان جی» است یعنی گاز طبیعی فشرده شده که متولی آن هم سازمان بهینه سازی مصرف سوخت است. استفاده از کاتالیزور هم در خودروها روش دیگری برای کاهش آلودگی هوای شهرهاست. این کاتالیزورها را در اگزوز می گذارند تا گازهای آلاینده را به گازهای بی اثر تبدیل کنند. در واقع استانداردهای یورو 2 و یورو 3 به این معنی است که خودروسازان مجبورند در خودروها کاتالیزور استفاده کنند چون در غیر این صورت آلایندگی آنها به حد قابل قبولی نمی رسد. اصلاح کیفیت سوخت هم بحثی است که مربوط به وزارت نفت است و هدف آن سرب زدایی از بنزین و بهبود خواص فرآورده های نفتی است.
ماشین های دوگانه سوز هم روشی دیگر برای کاهش آلودگی هوای تهران است. البته به شرطی که طراحی موتور درست باشد. به گفته دکتر رشیدی ، چون موتور خودرو برای بنزین طراحی شده است با تبدیل به گازسوز مقداری افت توان پیدا می کند ؛ اما اگر طراحی درست باشد هیچ فرقی بین راندمان ماشین گازسوز با بنزینی مشاهده نخواهد شد. چون هر دو از نظر ترمودینامیکی از یک سیکل تبعیت می کنند ، اما اگر دیزل را به گازسوز تبدیل کنند ، به خاطر این که سیکل ترمودینامیکی آن عوض می شود در حجم موتورهای مساوی یک مقداری افت توان رخ می دهد.

ناشناخته ای وجود ندارد

نکته مهم و اساسی در زمینه کاهش آلودگی هوای تهران و سایر شهرها توسعه ناوگان حمل ونقل عمومی است. تا زمانی که ناوگان کارایی نداشته باشیم ، هر طرحی با شکست مواجه خواهد شد.
دکتر رشیدی خاطرنشان می کند قیمت سوخت در ایران نرمال نیست. یعنی یک لیتر بنزین از یک لیتر آب خیلی ارزان تر است که در نوع خود یک فاجعه است و باعث هدر رفتن سرمایه ملی می شود. بنابراین به اعتقاد مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران برای این که قیمت بنزین افزایش یابد مجبوریم برای خودروهای شخصی جایگزین مناسبی پیدا کنیم که همان ناوگان عمومی است. براساس و به پشتوانه همین سامانه توسعه یافته است که می توان بسیاری از راهکارها را اجرا کرد. وی همچنین عنوان می کند که ما دیگر ناشناخته ای در زمینه کاهش آلودگی هوا نداریم و حالا دیگر نوبت دستگاه های اجرایی است. در واقع اگر همان طرحهایی را که داریم بخوبی اجرا کنیم ، قطعا موفق خواهیم بود.
بسطامی همچنین خاطرنشان کرد سال 84 هوای شهر تهران 200 روز بالاتر از حد مجاز دارای آلودگی بوده است ، در حالی که استانداردها حاکی از این هستند که تنها یک روز در سال مجازید از حد استاندارد آلودگی هوا فراتر روید.