تولد در خانه همسایه!

آیا لزوما زوجینی که آ ی وی اف در آنها تا سه نوبت با شکست مواجه شود گزینه استفاده از رحم جایگزین تلقی می‌شوند؟
خیر، شکست مکرر در درمان ناباروری لزوما به استفاده از رحم جایگزین منجر نمی‌شود. در مرکز ابن‌سینا، این‌گونه موارد در کلینیک سقط مکرر و شکست مکرر درمان بررسی می‌شود تا علت شکست مشخص شود. فاکتورهای ایمونولوژی، انعقادی یا ژنتیکی ممکن است عامل شکست آی وی اف باشند. بنابراین، ابتدا این عوامل بررسی و کنترل می‌شوند. در مواردی که علت شکست درمان، عوامل ایمنی یا عوامل انعقادی است، معمولا با درمان مناسب مشکل حل می‌شود. در مواردی نیز مشخص می‌شود که جنین دچار ناهنجاری‌های کروموزومی است که روش اهدای جنین پیشنهاد می‌شود.
بعد از این‌که زوجی گزینه مناسب برای رحم جایگزین تشخیص داده شدند، چه باید بکنند؟
زمانی که زوج نابارور، نامزد روش رحم جایگزین می‌شوند، پس از انجام مشاوره‌های لازم، باید مادر جایگزین را به مرکز معرفی کنند. خانمی که برای قبول این مسؤولیت داوطلب شده است، باید به لحاظ صلاحیت جسمی و روانی بررسی شود و پس از تأیید، قراردادی بین مرکز، زوج صاحب جنین و مادر جایگزین منعقد می‌شود. سپس، مراحل آی‌وی‌اف و انتقال جنین انجام می‌شود و در طول بارداری نیز وضعیت مادر جایگزین و جنین کنترل می‌شود و پس از تولد، نوزاد به والدینش تحویل داده می‌شود.
آیا لزوما باید از طریق پژوهشکده ابن سینا یا رویان برای استفاده از روش رحم جایگزین اقدام کرد؟
مراکزی مانند ابن‌سینا در این زمینه به‌عنوان مرکز مرجع شناخته می‌شوند. در واقع ما از پیشگامان ارائه این درمان بوده‌ایم و تلاش کردیم قانون مناسب برای این روش درمانی تدوین و تصویب شود. بنابراین، قطعا توصیه می‌کنیم که زوج‌های نابارور حتما برای استفاده از این روش به مراکز معتبر درمان ناباروری مراجعه کنند. زیرا در مراکز و کلینیک‌های متفرقه ممکن است نظارت کافی وجود نداشته باشد و مشکلات زیادی هم برای زوج‌های صاحب جنین و هم برای مادر جایگزین پیش بیاید. ضمن این‌که در اغلب کلینیک‌های متفرقه، این روش درمانی به فرصتی برای سودجویی دلالان تبدیل شده است که فقط به فکر منافع خود هستند و این روند ممکن است باعث آسیب‌های جدی به طرفین شود.
مادر جایگزین چه مشخصاتی باید داشته باشد؟ لزوما باید متاهل باشد؟
آنچه مهم است این است که مادر جایگزین سابقه بارداری موفق داشته باشد. یعنی بدانیم که قبلا توانسته باردار شود و دوران بارداری را طی کند و یک زایمان موفق داشته باشد. بنابراین، باید حتما سابقه تأهل داشته باشد، اما این‌که الان هنوز متأهل است یا جدا شده یا بیوه است، تفاوتی ایجاد نمی‌کند. البته، لازم است که به لحاظ سلامت جسمی و روانی هم در وضعیت مناسبی باشد، یعنی بیماری‌ای نداشته باشد که بارداری را برای خودش یا جنین خطرناک کند.
بهتر است این شخص آشنا باشد یا غریبه؟ و این که در چه سنی و از چه طبقه اجتماعی باشد؟
در مرکز ما، زوج‌های متقاضی باید خودشان مادر جایگزین را معرفی کنند. این‌که مادر جایگزین آشنا باشد و زوج نسبت به او و خانواده‌اش شناخت و اعتماد داشته باشند، روند درمان را آسان‌تر می‌کند. همچنین، بهتر است که مادر جایگزین در سنین ۲۵ تا ۳۴ سال باشد که سنین مناسب برای بارداری است. در خصوص طبقه اجتماعی مادر جایگزین نمی‌توان معیار خاصی را گفت، اما بدیهی است اگر شرایط زندگی‌اش نامناسب باشد، مثلا حاشیه‌نشین باشد، ممکن است در معرض آسیب‌ها و خطرات بیشتری باشد.
آیا مادر صاحب جنین و مادر جایگزین لازم است با هم دیداری داشته باشند؟
قطعا لازم است. این دو باید یکدیگر را ببینند و بشناسند. طی دوران بارداری نیز دو طرف باید در ارتباط باشند و زوج صاحب جنین هم بتوانند از وضعیت جنین خود مطلع شوند و هم شرایط مناسب برای مادر جایگزین را فراهم کنند.
چگونه باید از انجام مراقبت‌های ضروری دوران بارداری توسط شخص دارنده رحم مطمئن شد؟
همان‌طور که پیشتر گفته شد، دو طرف از ابتدای درمان تا انتهای آن، یعنی تولد نوزاد، با هم در ارتباط‌اند. برای مراقبت‌های بارداری می‌توانند توافق کنند که مثلا زوج صاحب جنین خودشان مادر جایگزین را برای انجام غربالگری‌های لازم ببرند یا فقط هزینه‌های آن را پرداخت کنند. ولی به هر حال هم زوج صاحب جنین موظفند که شرایط لازم را برای مادر جایگزین فراهم کنند، هم مادر جایگزین موظف است که تمام اقدامات مراقبتی را انجام دهد و آنها را از وضعیت خود و جنین آگاه کند.
به‌طور متوسط هزینه مراحل انجام این روش درمانی چقدر است؟
هزینه‌های درمانی و تشخیصی مطابق با تعرفه اعلامی وزارت بهداشت اخذ خواهد شد و هزینه‌های دیگر بستگی به میزان توافق طرفین دارد و میزان مشخصی وجود ندارد.
چه خطرات احتمالی جنین و مادر جایگزین را تهدید می‌کند؟
اگر مادر جایگزین به‌درستی انتخاب شود، یعنی خانمی باشد که مشکل یا بیماری خاصی نداشته باشد و شرایط زندگی‌اش نیز پرتنش و پرخطر نباشد، بارداری به این روش فرقی با بارداری طبیعی ندارد؛ یعنی بارداری پرخطر محسوب نمی‌شود و صرف استفاده از این روش، باعث ایجاد خطر یا آسیب خاصی نمی‌شود.
آیا بیماری‌های ژنتیکی دارنده رحم به جنین منتقل می‌شود؟
خیر، همان‌طور که می‌دانید ویژگی‌های وراثتی از طریق کروموزوم‌ها به ما منتقل می‌شوند، یعنی از طریق اسپرم و تخمکی که جنین را تشکیل می‌دهند؛ بنابراین هیچ ویژگی ژنتیکی از طریق مادر جایگزین به طفل منتقل نخواهد شد.
چه قدر وضعیت مادر جایگزین روی جنین تاثیر می‌گذارد؟
جنین به مدت 9 ماه در رحم مادر جایگزین رشد می‌کند. در این مدت شرایط جسمی، تغذیه‌ای و روانی مادر جایگزین روی رشد جنین تأثیر دارد؛ یعنی اقتضائات یک بارداری طبیعی اینجا هم باید رعایت شود تا جنین رشد خوبی داشته باشد. بنابراین مادر جایگزین باید تغذیه مناسبی داشته باشد، محیطش آرام و بدون استرس باشد و مراقبت‌های پزشکی لازم را دریافت کند تا هم خودش و هم جنین دوران بارداری را به سلامت طی کنند.
به محض به دنیا آمدن نوزاد، رابطه مادر جایگزین با نوزاد قطع می‌شود؟
بله، به محض تولد. طفل باید به پدر و مادر صاحب جنین تحویل داده شود. البته خوب است که شرایط روانی مادر جایگزین هم در نظر گرفته شود تا در صورت بروز افسردگی یا دیگر اختلالات پس از زایمان، بتواند کمک و حمایت عاطفی و روانی لازم را دریافت کند.
از نظر حقوقی مشکلاتی برای دریافت‌کنندگان رحم جایگزین پس از گرفتن نوزاد پیش نمی‌آید؟
قبلا مشکلاتی در زمینه صدور شناسنامه وجود داشت؛ زیرا گواهی زایمان به نام مادر جایگزین صادر می‌شد و ثبت‌احوال با استناد به آن، از صدور شناسنامه به نام پدر و مادر واقعی خودداری می‌کرد. این عدم همکاری مشکلات زیادی را در پی داشت. گاهی زوج مجبور می‌شدند مادر جایگزین را با شناسنامه مادر اصلی در بیمارستان بستری کنند و ممکن بود مشکلات زیادی پیش بیاید؛ مثلا به جای سوابق پزشکی مادر جایگزین، به سوابق پزشکی مادر واقعی مراجعه می‌شد و این می‌توانست در زمینه‌های مختلف خطرساز باشد. اما خوشبختانه اکنون با همکاری سازمان ثبت احوال، زوج صاحب جنین می‌توانند با معرفی‌نامه و گواهی مرکز، برای گرفتن شناسنامه مراجعه کنند و شناسنامه فرزندشان را به نام خودشان بگیرند.

پونه شیرازی

سلامت