یک گام تا خط پایان

گام سوم، منافاتی با ادامه مذاکرات ندارد
بهروز نعمتی/ عضو هیات رئیسه مجلس
پس از خروج آمریکا از برجام، انتظار داشتیم بر اساس تعهداتی که اروپایی‌ها دادند ‌تحریم‌ها به‌طور کامل برداشته شده و اعتباراتی نیز برای کشور فراهم شود اما اروپا نتوانست به وعده‌هایی که در این خصوص داده بود عمل کند. به همین دلیل جمهوری اسلامی ایران اقدام به کاهش تعهدات برجامی خود کرد و دو گام قبلی کشورمان در این راستا مثبت بود. بنابراین در شرایط فعلی نیز به‌رغم این‌که مذاکرات ایران با طرف مقابل در جریان است می‌بایست گام سوم ایران برداشته شود.
قطعا یکی از بحث‌هایی که در گام سوم اجرا خواهد شد افزایش سطح غنی‌سازی خواهد بود و طبیعتا دیگر میزان غنی‌سازی ما 5 درصد نخواهد بود.

افزایش سطح غنی‌سازی و به‌کارگیری سانتریفیوژهای جدید
نوذر شفیعی/ استاد دانشگاه
طرح کاستن از تعهدات از سوی ایران اقدامی است که هیچ عقل سلیمی در عرصه بین‌الملل نمی‌تواند به آن خرده بگیرد، بنابراین در فرآیند کاهش تعهدات دو جنبه مهم حقانیت و جدیت ایران نمود دارد.اروپا به خوبی می‌داند که اگر در فرصت باقیمانده تعهداتش را اجرایی نکند ایران قطعا گام سوم را عملیاتی می‌کند.
ایران حسن‌نیت مجددی صورت داده و وقت دیگری به اروپا در جهت عمل به تعهداتش داده و اگر در فرصت باقی‌مانده علائم مثبتی از سوی اروپا مشاهده شود ممکن است ایران به لحاظ زمانی فرصت دیگری به اروپا بدهد و اگر چشم‌انداز مثبت نباشد قطعا گام سوم را اجرایی می‌کند.
در این ارتباط افزایش درصد غنی‌سازی و به‌کارگیری سانتریفیوژهای پیشرفته از جمله اقدامات ایران مطابق گام سوم خواهد بود. این‌گونه اقدامات ایران در ادبیات هسته‌ای گام‌های مهمی قلمداد می‌شود.
مقاومت ایران در مقابل تحریم‌های آمریکا و متعاقب آن ورود کشورمان به درگیری با آمریکا تا آستانه جنگ نشان داد تحریم‌ها جمهوری اسلامی را تضعیف نکرده است. چرا که دو گام قبلی ایران با قاطعیت برداشته شد و نشان داد کشورمان تحت تاثیر تحریم‌ها قرار نمی‌گیرد، بنابراین اگر مقاومت ایران در برابر تحریم‌ها و کاهش تعهدات برجامی نبود تحرکی نیز از سوی اروپاییان ایجاد نمی‌شد.

گام سوم یک الزام است نه یک انتخاب
حسین شمسیان / کارشناس مسائل سیاسی
بعد از خروج آمریکا از برجام اروپاییان برای ماندن ایران در این توافق رویه‌ای را شروع کردند و مرتب وعده دادند که می‌خواهند منافع ما را تامین کنند؛ اما مشخص بود که این موضوع اساسا صورت اجرایی به خود نخواهد گرفت و فرانسه و انگلیس کشورهایی نیستند که بخواهند مخالف آمریکا اقدامی کنند. اما مساله اینجا بود که برخی از مسؤولان به این حرف‌ها و وعده‌ها دلخوش کرده بودند. در همین حین اتفاق دیگری افتاد و فرانسه تلاش کرد که نقش یک میانجی بزرگ را ایفا کند و برای راضی کردن کشورمان وعده‌هایی می‌دهد که برخی از آنها پوچ و برخی دیگر توهین به ملت ایران است. با توجه به تجربه سابق می‌توان فهمید هدف فرانسه و دیگر کشورهای اروپایی، راضی کردن ایران به توقف گام سوم و بازگشت دوباره به همان تعهدات برجامی است. از سوی دیگر اروپایی‌ها دوست دارند ایران را در شرایط سخت قرار دهند با این نیت که در صورت مذاکره با ایران در موقعیت ضعف، محدودیت‌های برجامی را که طی دو سه سال آینده برداشته خواهد شد، تمدید کنند. موضوع برقراری خط اعتباری 15 میلیارد دلاری که از سوی اروپا مطرح می‌شود در رابطه با کالاهای غیرتحریمی است و هیچ خروجی برای ما ندارد و حتی کف تعهدات آنها نیست. بنابراین گام سوم یک الزام است نه یک انتخاب. در عین حال باید توجه داشت این موضوع منافاتی با مذاکره با اروپا ندارد اما این نکته هم حائز اهمیت است که گفت‌وگو به هیچ عنوان نباید شامل مسائل غیر هسته‌ای و منطقه‌ای شود. همچنین به نظر می‌رسد مناسب‌ترین اقدام برای گام سوم، توسعه و افزایش سطح غنی‌سازی است.

غنی‌سازی بیشتر و کاهش نظارت‌ها
منصور حقیقت‌پور/کارشناس مسائل بین‌الملل
در صورتی که در فرصت باقیمانده طرف مقابل خواسته‌ها و انتظارات ایران را در جهت تامین منافعش تامین نکند، جمهوری اسلامی به موازات مذاکراتی که با طرف اروپایی انجام می‌دهد گام سوم را نیز به‌صورت محکم و قاطعانه برخواهد داشت. در عین حال به نظر می‌رسد که دیگر طرف مقابل فرصتی برای عمل به تعهداتش ندارد، لذا باید گام سوم را محکم برداریم تا به این ترتیب احقاق حق صورت گرفته و اروپا منافع ما را از برجام تامین و خساراتمان را جبران کند.
تلاش برای غنی‌سازی بیشتر و کاهش نظارت بر فعالیت‌های هسته‌ای کشورمان می‌تواند از جمله اقدامات ایران در راستای گام سوم باشد. قطعا هیات نظارت بر برجام در چارچوب این توافق، مراحل کاهش تعهدات را مشخص و وزارت خارجه و سازمان انرژی اتمی آن را اجرا خواهند کرد.

گام سوم باید تعلیق برجام باشد
قدیری ابیانه / کارشناس مسائل سیاست خارجی
در شرایط کنونی به هیچ عنوان نباید وعده‌ها و ادعاهای اروپاییان را قبول کرد و از این‌رو باید گام سوم را با قدرت بیشتر برداشت. معتقدم که حتی در برداشت گام‌های کاهش تعهدات نیز فرصت‌های زیادی را از دست دادیم و وقت خود را تلف کردیم. غربی‌ها باید بدانند که نمی‌توانند برای ایران تعیین تکلیف کنند. اگر آنها قصد عمل به تعهداتشان را داشتند، نیاز به این همه فرصت سوزی نبود. از سویی دیگر برداشتن گام سوم به معنای نفی مذاکره نیست. با کشورهای اروپایی می‌توان مذاکره کرد با این شرط که بعد از تعلیق برجام حرف‌های آنها را بشنویم و به این اطمینان برسیم که آنها به تعهدات خود عمل کردند. در آن صورت می‌توان بر سر بازگشت دوباره ایران به برجام بحث و گفت‌وگو کرد. اروپا می‌خواهد با وقت‌کشی شرایط اقتصادی ایران را در حالت بلاتکلیفی قرار دهد. حتی بحث اینستکس هم اجرایی نخواهد شد چون اروپاییان نه می‌خواهند و نه می‌توانند در مقابل آمریکا بایستند. بنابراین معتقدم مهم‌ترین اقدام برای برداشتن گام سوم باید تعلیق برجام باشد.

تقویت موضع ایران با گام سوم
پرویز سروری / نماینده پیشین مجلس
همان‌طور که از قبل پیش‌بینی می‌شد، اروپا در پی انجام اقدامی نیابتی از سوی آمریکاست. هدف غرب این است که با بازی مذاکره و گفت‌وگو و طرح وعده‌های توخالی ضمن طولانی کردن روند برجام، شرایط انقباض اقتصادی ایران را تشدید کنند. آنها می‌خواهند ایران را به امید دست یافتن به وعده‌های توخالی در وضعیت فریز شدن اقتصادی قرار دهند و تولیدات داخلی ایران را منهدم و شرایط سخت کشور را تداوم بخشند. بنابراین برداشتن گام سوم حتما ضرورت دارد و به مثابه تقویت موضع ایران در برابر اروپاییان است. مناسب‌ترین اقدام این است که فرآیند کاهش تعهدات تسریع شود و اقتصاد ایران به یک باور قطعی درباره بی‌حاصلی وعده‌های اروپایی برسد و خود را با شرایط جدید تطبیق دهد و جامعه از تردید بیرون بیاید. به نظر می‌رسد بهترین اقدام برای گام سوم، دست گذاشتن روی نقاط حساس غربی‌هاست. در حال حاضر بحث فردو و عملیاتی کردن فعالیت غنی‌سازی در این مجموعه و بازگشت فعالیت آن به قبل از برجام را می‌توان به‌عنوان مهم‌ترین اقدام در کاهش گام سوم دانست.