شفافیت با دسترسی محدود

شیوه نمره‌دهی به دستگاه‌ها
در سامانه شفافیت عملکرد دولت، برای هر دستگاه چند شاخص ارزیابی مدنظر قرار گرفته و بر اساس آن شاخص‌ها به دستگاه مربوط نمره داده شده است. این شاخص‌ها بر اساس وظایف دستگاه‌ها مطابق قوانین و مقررات، استخراج شده است.
مثلا برای ارزیابی عملکرد مرکز آمار، شاخص‌های رو به رو مورد بررسی قرار گرفته و به طور درصدی برای تحقق اهداف هر یک نمره داده شده است.
بخش مهم ارزیابی عملکرد دستگاه‌ها، مستندات مربوط به تحقق اهداف است. مثلا در مورد مرکز آمار برای شاخص نسبت طرح‌های آماری اجرا شده به کل طرح‌های آماری هدف‌گذاری شده در سال 1397(استانی و ملی)، نمره کامل (100 درصد) لحاظ شده اما در بخش مستندات، هیچ مستندی ارائه نشده که خواننده متوجه شود این ارزیابی صرفا یک ادعاست یا واقعا اهداف مدنظر محقق شده است.

نمره مثبت به دستگاه‌های جنجالی
سامانه شفافیت دولت درباره عملکرد سازمان خصوصی‌سازی که در یک سال اخیر انتقادات بسیاری به آن وارد شد و درنهایت به دستگیری رئیس آن انجامید، نتایج جالبی ارائه کرده است.
در این سامانه، عملکرد سازمان خصوصی‌سازی در چهار شاخص کاهش تصدیگری دولت از طریق واگذاری (فروش) برخی از بنگاه‌ها و تعیین تکلیف سایر بنگاه‌های مصوب، سهم بخش خصوصی واقعی از واگذاری‌ها، افزایش بهره‌وری بنگاه‌های واگذار شده از طریق اعمال سیاست‌های تشویقی و میزان نظارت بر شرکت‌های در حال واگذاری و واگذار شده ارزیابی و در هر چهار شاخص، عملکرد سازمان خصوصی‌سازی مثبت اعلام شده است.

سازمان‌های تمام محرمانه
در سامانه شفافیت دولت، اعلام شده سازمان سرمایه‌گذاری و کمک‌های اقتصادی و فنی ایران در قالب مکاتبه رسمی، برخی مستندات را محرمانه اعلام کرده است؛ اما در هر پنج شاخص ارزیابی عملکرد این سازمان، هیچ‌رقمی برای عملکرد درج نشده، اما عملکرد این سازمان تماما مثبت لحاظ و البته اعلام شده که همه مستندات، محرمانه است.
این در حالی است که آمار سرمایه‌گذاری خارجی کشور به طور سالانه توسط سازمان بین‌المللی آنکتاد منتشر می‌شود و مشخص نیست چرا آماری که در اینترنت وجود دارد، محرمانه قلمداد شده است.
این نحوه انتشار گزارش عملکرد، هیچ ارتباطی با شفافیت ندارد، چرا که نه آمار و ارقام عملکرد سازمان سرمایه‌گذاری ارائه شده و نه هیچ مستندی، صرفا عنوان شده عملکرد این سازمان در همه شاخص‌ها مثبت بوده است.
سازمان زندان‌ها و اقدامات تأمینی و تربیتی کشور هم اطلاعات برنامه و عملکرد تمامی شاخص‌های اختصاصی خود را در سال ۱۳۹۷ محرمانه اعلام کرده است.

سازمان‌هایی با نمره قبولی کامل

در گزارش عملکرد دولت برای اکثر دستگاه‌های زیرمجموعه نمره کامل درج شده یعنی برای همه شاخص‌ها نمره‌مثبت داده شده است.
این دستگاه‌ها عبارتند از:
1. شرکت ملی گاز ایران
2. شرکت ملی نفت ایران
3. شرکت مادر تخصصی مدیریت منابع آب ایران
4.وزارت نفت
5. وزارت ورزش و جوانان
6. سازمان دامپزشکی کشور
7. بنیاد مسکن انقلاب اسلامی
8. سازمان ملی بهره‌وری
9. ستاد سازمان اداری استخدامی
10. مرکز آموزش مدیریت دولتی ایران
11. سازمان نقشه‌برداری کشور
12. مرکز آمار ایران
13. سازمان پرورش فکری کودکان و نوجوانان
14. سازمان تبلیغات اسلامی
15. سازمان حفاظت محیط‌زیست
16. سازمان زندان‌ها
17. معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری
18. سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس کشور
19. پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات
20. وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات
21. شرکت پست ایران
22. شرکت خدمات هوایی پیام
23. سازمان بورس و اوراق بهادار
24. وزارت امور اقتصادی و دارایی
25. سازمان سرمایه‌گذاری و کمک‌های اقتصادی و فنی ایران
26. سازمان خصوصی‌سازی
27. وزارت امور خارجه
28. انستیتو پاستور ایران
29. سازمان بهزیستی
30. سازمان فنی و حرفه‌ای کشور
31. سازمان امور اراضی
32. سازمان امور عشایری
33. سازمان تحقیقات و آموزش و ترویج کشاورزی
34. سازمان چای
35. سازمان حفظ نباتات
36. سازمان دامپزشکی کشور
37. سازمان شیلات
38. سازمان مرکزی تعاون روستایی
39. وزارت دادگستری
40. آزمایشگاه فنی و مکانیک خاک
41. سازمان مجری تاسیسات دولتی و عمومی
42. سازمان ملی زمین و مسکن
43. سازمان هواشناسی
44. سازمان بازآفرینی شهری
45. سازمان توسعه تجارت ایران
46. سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران
47. سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان
48. سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی
49. سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی
50. سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران
51. سازمان سنجش آموزش کشور
52. سازمان اوقاف و امور خیریه
53. سازمان حج و زیارت
54. سازمان خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران
55. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
56. سازمان ثبت‌احوال کشور

گام رو به جلو
انتشار عمومی گزارش عملکرد دستگاه‌های اجرایی،‌قطعا یک گام جدی و رو به جلو در زمینه شفافیت‌ و اطلاع‌رسانی محسوب می‌شود. تا پیش از این، همه ساله در هفته دولت، دستگاه‌های اجرایی، مدیران و کارمندان نمونه کشوری معرفی شده و در مراسمی مورد تقدیر رئیس‌جمهور قرار می‌گرفتند اما هیچ‌گاه اعلام نمی‌شد که معیار انتخاب برگزیدگان چه چیزی بوده است. اما امسال با راه‌اندازی سامانه شفافیت عملکرد دولت، به راحتی می‌توان فهمید که چرا برخی دستگاه‌ها از نگاه دولت، عملکرد بهتری داشته و شایسته تقدیر بوده‌اند.
با رفع نواقص این سامانه که در گزارش جام جم به آنها اشاره شده، قطعا گام رو به جلوی شفافیت عملکرد دولت، کامل خواهد شد.

دستیابی به اطلاعات نادر
گزارش عملکرد برخی دستگاه‌های اجرایی حاوی اطلاعات ناب و نادری است که تا پیش از این هیچ‌گاه به طور رسمی منتشر نمی‌شد. مثلا در زمینه فرار مالیاتی، همواره آمار و ارقام تقریبی و شفاهی ذکر می‌شد، اما در گزارش سامانه شفافیت از عملکرد سازمان امور مالیاتی مشخص شده که وصول مطالبات مالیاتی از محل فرار مالیاتی در سال 1397 حدود 96 میلیارد تومان بوده است. این رقم از دلالان محصولات اولیه پتروشیمی و تراکنش‌های بانکی اخذ شده است، یعنی تا قبل از سا ل1397 این افراد مالیات نمی‌پرداختند اما سال گذشته دولت توانسته آنها را به تور مالیات بیاندازد.

محرمانگی در سامانه شفافیت
در گزارش عملکرد برخی دستگاه‌ها جلوی ستون مستندات، واژه «محرمانه» درج شده اما توضیح داده نشده چرا مستندات این بخش، محرمانه تلقی شده است.
مثلا درباره عملکرد سازمان خصوصی‌سازی از لحاظ دو شاخص افزایش بهره‌وری بنگاه‌های واگذار شده از طریق اعمال سیاست‌های تشویقی و میزان نظارت بر شرکت‌های در حال واگذاری و واگذار شده که مثبت اعلام شده، هیچ مستندی ارائه نشده چراکه مستندات، محرمانه تلقی شده است. مشخص نیست چرا باید مستندات مربوط به این دو شاخص، مهر محرمانه بخورد. ضمن آن که از چهار شاخصی که بر مبنای آنها عملکرد سازمان خصوصی‌سازی ارزیابی شده، مستندات دو شاخص، محرمانه اعلام شده، مستندات یک شاخص در دسترس نیست و فقط برای یک شاخص، مستندات ارائه شده است. طبیعی است با این نحوه اطلاع‌رسانی به‌راحتی نمی‌توان قضاوت مثبت درباره عملکرد خصوصی‌سازی را باور کرد.

نمره‌های بی‌سند
سامانه شفافیت در مورد عملکرد برخی دستگاه‌ها، هیچ سندی ارائه نکرده و جلوی ستون مستندات، واژه «فاقد مستندات» را ذکر کرده است.
مثلا درباره عملکرد بودجه‌ای سازمان برنامه و بودجه، صرفا نمره مثبت و منفی داده شده اما مستندات آن ارائه نشده است.

سازمان‌های نیمه‌محرمانه
سازمان‌هایی همچون گمرک تقریبا برای نصف عملکرد خود مستنداتی ارائه نکرده‌اند. در سامانه شفافیت اعلام شده که سازمان گمرک در قالب مکاتبه رسمی، برخی از مستندات را محرمانه اعلام کرده است. مثلا گمرک، درصد تحقق درآمدهای پیش‌بینی‌شده در قانون بودجه را محرمانه اعلام کرده است، در حالی که این آمار سال‌هاست به طور ماهانه توسط بانک مرکزی منتشر می‌شود.