رونمایی از نقشه ملاقات

مناسبات فشرده فرانسه با ایران و آمریکا
از زمان آغاز کاهش تعهدات برجامی ایران در تاریخ 18 اردیبهشت امسال، اروپایی‌ها پس از یک‌سال تعلل، تلاش‌های خود را شدت بخشیده‌اند و طرح خود برای ایجاد ساز و کار اینستکس را در ظاهر با جدیت بیشتری دنبال می‌کنند اما با این‌حال تلاش‌های آنها هنوز به نتیجه‌ای برای ایران منجر نشده است.
در این میان فرانسوی‌ها از چند هفته قبل اقدامات جداگانه‌ای را در ارتباط با ایران و آمریکا در دستور کار قرار داده‌اند .رایزنی‌های فرانسه با ایران و آمریکا، بازار گمانه‌زنی درباره بسته‌های پیشنهادی را داغ کرده است که با توجه به مواضعی که به صورت رسمی از سوی امانوئل مکرون بیان شده و مطابقت آنها با جزئیات غیررسمی از بسته‌های پیشنهادی، محور همه آنها حول چند موضوع مشترک است: گشایش در بحث فروش نفت ایران و قانع کردن آمریکا به کاهش تحریم‌ها از یک سو و نشاندن ایران پای میز مذاکره درباره برجام، مسائل موشکی و مسائل منطقه‌ای.
سفر اول ظریف به فرانسه
در چنین فضایی، محمدجواد ظریف که هفته قبل در سفر اروپایی به حوزه اسکاندیناوی رفته بود در برنامه‌ای که از قبل اعلام نشده بود سفر به فرانسه را نیز در دستور کار قرار داد و روز جمعه به پاریس رفت. از همان ابتدا مشخص بود انجام این سفر برای گفت‌وگو درباره پیشنهاد جدید فرانسه است و همزمان با حضور ظریف، جزئیات غیر رسمی از پیشنهاد فرانسوی‌ها مطرح شد؛ جزئیاتی که شامل ایده کمک مالی فرانسه به تهران مشروط به فراهم شدن مقدمات گفت‌وگو پیرامون سه موضوع چالش‌برانگیز یعنی بند غروب برجام، گفت‌و‌گوهای موشکی و منطقه‌ای همچنین توقف کاهش تعهدات برجامی ایران بود.
همچنین براساس شنیده‌ها، پاریس گفته است که می‌کوشد از آمریکا تخفیف تحریمی برای فروش نفت ایران برای مدت مشخصی دریافت کند.
سفر دوم ظریف؛ این بار به بیاریتز
یک روز پس از سفر ظریف به پاریس، نشست گروه 7 در بیاریتز فرانسه آغاز شد و اخبار مختلفی از رایزنی‌های اعضای این گروه به‌ویژه آمریکا و فرانسه درباره ایران منتشر شد. پس از دیدار مکرون و ترامپ در نشست جی 7 که روز شنبه برگزار شد منابع دیپلماتیک فرانسوی خبر دادند مکرون در دیدار با همتای آمریکایی‌اش پیشنهادهای خود برای کاهش تنش با ایران را به او ارائه داده و دو طرف درباره ایران رایزنی کرده‌اند. به گفته منابع آگاه، این طرح شامل کاهش تحریم‌های ایران با هدف ترغیب این کشور به آمدن پای میز مذاکره است و همچنین مکرون به ترامپ پیشنهاد داده ایران اجازه یابد در صورت توقف غنی‌سازی به‌مدت محدود نفت خود را صادر کند.
همزمان با این اظهارنظرها، یکشنبه شب ناگهان اعلام شد محمدجواد ظریف دو روز پس از سفری که به پاریس داشته است به بیاریتز، محل برگزاری اجلاس گروه7 رفته است. ظریف که اکنون در چین به سر می‌برد درباره سفر چند ساعته‌اش به بیاریتز فرانسه این‌گونه گفته است: نیاز بود در یک دور دیگر، برخی نکاتی که لازم به توضیح و مذاکره بیش‌تر بود مورد بحث قرار گیرد، مخصوصا درباره مسایل بانکی و نفت که بین متخصصان ما بررسی شد و این کار در یک مذاکره فشرده انجام شد.
روحانی: از مذاکره دریغ نمی‌کنیم
یک روز پس از این سفر، موضع رئیس‌جمهور در برجسته‌سازی نتایج مذاکرات با حرف و حدیث‌هایی همراه بوده است.
دولت روحانی از ابتدای روی کار آمدن در سال‌92، برای حل مشکلات کشور، تمرکز خود را بر گفت‌وگو با غرب قرار داد و این گفت‌وگوها به توافق برجام در سال 94 رسید اما آمریکا با خروج خود از این توافق در سال 97، حداقل امیدهایی را که به کارایی این توافق وجود داشت از بین برد.
از آن زمان اروپایی‌ها نیز نشان دادند طرف مناسبی برای گفت‌وگو نیستند و استقلالی از خود در مقابل آمریکا ندارند. در چنین شرایطی اظهار نظر جدید روحانی درباره مذاکرات، بعضی گروه‌ها را که هنوز به حل مشکلات از طریق گفت‌وگو با آمریکا امیدوارند به گمانه‌زنی درباره احتمال در پیش بودن دور جدیدی از مذاکرات میان ایران و غرب واداشته است.
رئیس‌جمهور در سخنرانی دیروز خود با بیان اینکه دولت برای حل مشکلات از هیچ تلاشی دریغ نمی‌کند و برای توسعه و پیشرفت کشور، باید از هر ابزاری استفاده کرد تأکید کرد: اگر من بدانم در جلسه‌ای با کسی ملاقات کنم، باعث آبادانی کشور می‌شود، دریغ نخواهم کرد زیرا اصل، منافع ملی کشور است.
روحانی همچنین به سفر وزیر خارجه به فرانسه اشاره کرد و گفت: در زمینه هسته‌ای دو گام مهم (کاهش تعهدات) برداشته‌ایم، اما همزمان مذاکره هم می‌کنیم. وزیر خارجه کشورمان به پاریس می‌رود، برای مشورت بازگشته و دو مرتبه به پاریس باز می‌گردد و ما نیز با مسؤولان مربوط جلسه گذاشته و گفتگو می‌کنیم و معتقدیم باید هر گونه اقدامی را که لازم است انجام دهیم. حتی اگر احتمال موفقیت 20 یا 10 درصد باشد نیز باید تلاش کنیم و نباید فرصت را از دست بدهیم.
سفر روحانی به نیویورک
پس از این صحبت‌های روحانی و دو سفر ظریف به فرانسه، آنچه بیش از همه باعث امیدواری برخی جریان‌ها به انجام مذاکرات دوباره میان ایران و آمریکا شده، سفری است که از سوی رئیس‌جمهور کشورمان تا چند هفته دیگر برای حضور در مجمع عمومی سازمان ملل به نیویورک صورت می‌گیرد.
انجام این سفر در شرایطی صورت می‌گیرد که دونالد ترامپ سال آخر ریاست‌جمهوری خود را سپری می‌کند و تیرهایش برای مذاکره با ایران در این سال‌ها به سنگ خورده و قطعا هر چه در توان دارد به کار خواهد گرفت تا در آخرین فرصت، این مذاکره را برقرار کند و عکس‌های یادگاری را که برای انتخابات بعدی به آن نیاز دارد بگیرد. اظهارنظرهای مقامات آمریکایی در روزهای اخیر و تکرار این ادعا که حاضر به گفت‌وگوی بدون پیش شرط با ایران هستند در همین چارچوب قابل ارزیابی است.
اما از سوی ایران انجام چنین گفت‌وگویی، محال به نظر می‌رسد و با توجه به مواضعی که از سوی مسؤولان دولت از جمله رئیس‌جمهور و وزیر خارجه صورت گرفته است، حامیان مذاکره میان ایران و آمریکا می‌توانند مطمئن باشند چنین مذاکره‌ای صورت نخواهد گرفت.
چندی قبل بود که رئیس‌جمهور طی سخنانی با رد هرگونه مذاکره میان ایران و آمریکا گفت: برای مذاکره عادلانه، قانونی و عزتمندانه همواره آماده ایم؛ اما به اسم مذاکره کنار میز تسلیم نمی نشینیم‌.
رئیس‌جمهور همچنین در جلسه هیات دولت در اردیبهشت ماه گفته بود: قبول خواسته فرد چاقوکشی که به زور و به دروغ به دنبال مذاکره است، مطمئناً به جایی نخواهد رسید و ما با فرد چاقوکش و فرمول چاقوکشی مذاکره نمی‌کنیم و قبول چنین مذاکره‌ای به معنای ذلت و تسلیم است.
همچنین وزیر خارجه کشورمان زمانی‌که در نیویورک بود در مصاحبه ای با رادیو ملی آمریکا (NPR) در پاسخ به سؤال خبرنگار که می‌پرسد آیا شخص او بر اثر خروج آمریکا از توافق هسته‌ای اعتبارش را در داخل ایران از دست داده می‌گوید: «تعامل با غرب اعتبارش را در داخل کشور از دست داده است. مردم دیگر نگاه‌شان به تعامل با جامعه بین‌المللی نیست، نگاه‌شان به آمریکا نیست به دلیل اینکه به قولش عمل نکرد و به اروپایی‌ها هم نیست به خاطر این‌که آنها نتوانستند در برابر آمریکا ایستادگی کنند. بنابراین، بله، تعامل با غرب اعتبارش را از دست داده و بر همین اساس، من هم اعتبارم را از دست داده‌ام.

لطفا تکرار نکنید!

اظهارات دیروز رئیس‌جمهور را اگرچه می‌توان به منزله اهمیت راهبرد تعامل در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران تعبیر کرد و تاکیدی دوباره بر این نکته دانست که گفت‌وگو همواره راهکار اصلی جمهوری اسلامی ایران برای حل مشکلات است اما با این‌حال نمی‌توان منکر ابهاماتی شد که پس از سخنرانی دیروز روحانی ایجاد شده است.
یکی از این ابهامات درباره طرف گفت‌وگو‌ست و اینکه اگر طرف مقابل، دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا هم باشد آیا روحانی حاضر به این گفت‌وگو هست؟ اگرچه رئیس‌جمهور و وزیر خارجه کشورمان در مواضع اخیر خود چنین موضوعی را نفی کرده‌اند اما تحلیلگران معتقدند در چنین فضایی، رئیس‌جمهور باید با پرهیز از اتخاذ مواضع دوپهلو مانع سوءاستفاده برخی جریان‌ها از سخنان خود شود.
نکته دیگر در سخنرانی دیروز رئیس‌جمهور ذکر این جمله است که «اگر بدانم نتیجه ملاقات با کسی، آبادانی کشور است دریغ نمی‌کنم». این جمله این پرسش را ایجاد می‌کند که آیا اصولا مذاکره و ملاقات با یک فرد می‌تواند به آبادانی کشور منجر شود؟ این در حالی است که تجربه همین سال‌های اخیر، چنین موضوعی را نقض می‌کند. زیرا هنوز مدت زیادی از جلسات دوجانبه‌ای که میان وزیران خارجه ایران و آمریکا برگزار شد و همچنین گفت‌وگوی تلفنی که میان روسای جمهور ایران و آمریکا انجام شد نمی‌گذرد اما تقریبا هیچ اثری از نتایج آن گفت‌وگوها برجا نمانده است. طبیعی است هر گفت‌وگوی دیگری هم اگرچه شاید در کوتاه مدت نتایجی داشته باشد اما آبادانی کشور را نمی‌توان در چنین دیدارها و ملاقات‌هایی جست‌وجو کرد.
گذشته از اینها زمان طرح چنین موضعی از سوی رئیس‌جمهور است. تاکید دیروز رئیس‌جمهور بر ملاقات با هر فردی در حالی صورت می‌گیرد که ایران با کاهش تعهدات برجامی خود در موضعی بالا قرار گرفته و طرف مقابل را به انفعال واداشته است. به اعتقاد تحلیلگران طرح چنین مواضعی در شرایط فعلی می‌تواند پیام‌های ضد و نقیضی به طرف مقابل مخابره کند و این مساله در تصمیم‌گیری‌های آنها تاثیر خواهد گذاشت.
علاوه بر همه این مسائل باید به این نکته هم تاکید داشت که حتی فرانسوی‌ها نیز طرف مناسبی برای گفت‌وگوی ایران نیستند و حتی اگر در حسن نیت پاریس شک نداشته باشیم ( که البته با توجه به مواضع مکرون، قطعا چنین نیست) چگونه می‌توان به قول آنها اعتماد کرد. زیرا تمام وعده‌هایی که آنها به ایران می‌دهند در توافق با آمریکا حاصل شده و به هیچ وجه نمی‌توان اطمینان داشت که در میانه راه، ترامپ مجددا زیر میز نزند. بر همین اساس به اعتقاد کارشناسان و تحلیلگران در شرایط فعلی، بهترین راهکار جمهوری اسلامی ایران، مقاومت و ادامه مسیر کاهش تعهدات هسته‌ای است تا طرف مقابل حاضر شود گام‌های بزرگ‌تری برای عملی کردن تعهدات خود بردارد.
ترامپ و مکرون درباره ایران چه گفتند؟
نشست گروه هفت کشور صنعتی در فرانسه، عصر دوشنبه با کنفرانس خبری مشترک روسای جمهور فرانسه و آمریکا به پایان رسید که بحث درباره مذاکرات هسته‌ای با ایران از جمله مهم‌ترین موضوعاتی بود که در این کنفرانس خبری مطرح شد.
با اینکه رئیس‌جمهور فرانسه چند بار به تلاشش برای برگزاری مذاکره میان روسای جمهور ایران و آمریکا اشاره کرد و از سخنان دیروز روحانی به عنوان چراغ سبز برگزاری این مذاکرات یاد کرد اما دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا موضع صریحی در این باره نگرفت و بیشتر ایران را به حمایت از تروریسم متهم و تهدید کرد که اگر ایران به رفتار خود ادامه دهد با پاسخ سختی مواجه خواهد شد! البته ترامپ در ادامه سخنانش توافق مدنظر آمریکا با ایران را مشخص کرد که شامل موشک‌های بالستیک و دائمی شدن محدودیت‌های هسته‌ای ایران هم می‌شود.
امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه در این نشست ضمن اعلام آمادگی برای میانجیگری در زمینه دیدار حسن روحانی با دونالد ترامپ، گفت:‌ با ترامپ به این توافق رسیدیم که ایران باید به برجام پایبند باشد.
مکرون به سخنان صبح دیروز روحانی اشاره کرد و گفت: امروز صبح روحانی اعلام کرد در راستای منافع کشورش آماده دیدار با هر رهبر سیاسی است و اگر رئیس‌جمهور ایران و ترامپ با یکدیگر دیدار کنند دستیابی به یک توافق ممکن است.
رئیس‌جمهور فرانسه در ادامه این کنفرانس خبری گفت که وی برای دیدار حسن روحانی و ترامپ طی هفته‌های آینده تلاش خواهد کرد.
با وجود اصرار مکرون بر میانجیگری میان ایران و آمریکا وی همچنین گفت که با رئیس‌جمهور آمریکا موافق است ایران هرگز نباید به سلاح هسته‌ای دست پیدا کند. وی اضافه کرد تحریم‌های آمریکا پیامدهای زیادی برای اقتصاد ایران به همراه داشته و همین موضوع باعث افزایش فشارها علیه این کشور شده است.
رئیس‌جمهور فرانسه گفت در جریان برگزاری نشست سران گروه 7 ، قصد خود برای دعوت از ظریف را به ترامپ اعلام کردم. این ایده فرانسه بود که ایران را برای مذاکره مجدد دعوت کند اما این اقدام به نمایندگی از آمریکا نبوده است.
ترامپ نیز در این کنفرانس خبری مدعی شد ایران حامی تروریسم در جهان است. وی گفت به‌دنبال تغییر رژیم در ایران نیستیم بلکه به دنبال دستیابی به تضمینی هستیم که ایران به سلاح هسته‌ای دست پیدا نکند و موشک‌های بالستیک نداشته باشد و توافق طولانی‌مدت‌تری با ایران داشته باشیم.
رئیس‌جمهور آمریکا اضافه کرد در صورتی که شرایط مناسب باشد با رئیس‌جمهور ایران دیدار خواهد کرد اما وی با این حال تهدید کرد در صورتی که ایران به دنبال سلاح هسته‌ای باشد، با قدرتی شدید مواجه خواهد شد و گزینه دیگری نخواهیم داشت.
ترامپ گفت ایران می‌تواند کشور فوق‌العاده‌ای باشد اما این موضوع بدون سلاح هسته‌ای ممکن خواهد بود.
رئیس‌جمهور آمریکا در ادامه با ادعای اینکه تهران طی دو سال گذشته تغییر کرده، ایران و کره شمالی را با یکدیگر مقایسه کرد و گفت که هر دو کشور ظرفیت‌های اقتصادی چشمگیری دارند.
ترامپ با اشاره به این موضوع که مردم ایران، مردم بزرگی هستند مدعی شد نمی‌خواهد شاهد سختی کشیدن آنها به دلیل تحریم‌ها باشد و از نظر موقعیت، ایران در منطقه پرتنشی قرار دارد اما این ظرفیت وجود دارد که به منطقه زیبایی تبدیل شود.
وی اضافه کرد با این موضوع موافق نیست که به ایران پولی پرداخت شود و آمریکا به آنها پرداختی انجام نخواهد داد. ترامپ گفت کشورهای متعددی به ایران یک خط اعتباری در مقابل فروش نفت خود، خواهند داد تا امور خود را اداره کند.
رئیس‌جمهور آمریکا گفت آقای روحانی را نمی‌شناسد ولی فکر می‌کند ایران بخواهد این وضعیت بهبود پیدا کند.
ترامپ اضافه کرد: وضعیت اقتصادی ایران بسیار بد بوده و تحریم‌ها کارساز بوده‌اند و شانس زیادی برای توافق با ایران وجود دارد.
وی در پاسخ به سؤال خبرنگار ای‌بی‌سی نیوز درباره احتمال دیدار با رئیس‌جمهور ایران گفت: فکر می‌کنم وی خواستار دیدار باشد. من فکر می‌کنم آنها خواستار آن هستند اوضاع هموار شود.