خدشه بر خاطرات

جلسه 14 خرداد 68 مجلس خبرگان، یکی از سرنوشت‌سازترین جلسات این نهاد در تاریخ جمهوری اسلامی است و با وجود گذشت سال‌ها از این رویداد، هر چند وقت یک بار مباحثی جدید درباره این جلسه که فردای رحلت بنیانگذار جمهوری اسلامی برگزار و به انتخاب حضرت آیت‌ا... خامنه‌ای منجر شد، مطرح می‌شود.
جدیدترین بحث‌ها در این زمینه پس از نامه اخیر سید یاسر جبرائیلی، نویسنده کتاب روایت رهبری به محسن هاشمی، فرزند مرحوم آیت‌ا... هاشمی‌رفسنجانی بوده است. جبرائیلی در این نامه خطاب به محسن هاشمی با عنوان «درخواست اصلاح خاطرات مرحوم هاشمی» تقاضا کرده در اولین فرصت روایت‌هایی که از نظر او مخدوش است از سوی محسن هاشمی در چاپ‌های بعدی کتاب خاطرات آیت‌ا... هاشمی‌رفسنجانی اصلاح شود. وی در این نامه به دو موضوع اشاره می‌کند؛ نکته اول در مورد رای‌گیری درباره آیت‌ا... گلپایگانی در مجلس خبرگان برای تعیین ایشان به عنوان رهبر آینده بود که براساس خاطرات آیت‌ا... هاشمی‌رفسنجانی در صفحه 150 کتاب خاطرات سال 68 با عنوان «بازسازی و سازندگی» به این مساله اشاره شده بود که ابتدا به پیشنهاد جامعه مدرسین که عضو مجلس خبرگان هم بودند نام آیت‌ا... گلپایگانی به عنوان رهبری فردی، مطرح و در این باره رای‌گیری شد و حدود 14 نفر به ایشان رای دادند.
چه کسانی، رای‌گیری درباره آیت‌ا... گلپایگانی را تایید کردند
درخصوص رای‌گیری درباره آیت‌ا... گلپایگانی البته هاشمی‌رفسنجانی تنها کسی نیست که این روایت را بیان کرده است، بلکه مجلس خبرگان رهبری در زمانی که انتشار فیلمی از جلسه رای‌گیری مجلس خبرگان رهبری در 14 خرداد68 در سایت‌های ضدانقلاب، جنجالی را علیه این نهاد قانونی به راه انداخته بود در 21 دی 1396 به توضیح بخش‌هایی از جلسه انتخاب رهبری اقدام کرد. در این گزارش با طرح این سوال که چرا رهبر از میان مراجع تقلید آن زمان انتخاب نشد؟ آمده است: «با این‌که لیست‌های مختلفی از حالت‌های مختلف رهبری شورایی نوشته شده بود ولی وقتی این گزینه در خبرگان رای نیاورد، تنها راه رای‌گیری برای رهبری افرادی بود که گمان می‌رفت صلاحیت این منصب را داشته باشند. قانونا انتخاب رهبر به دوسوم آرای نمایندگان خبرگان نیاز دارد. گزینه‌های مختلفی در مجلس خبرگان مطرح شد ولی اکثر اعضای مجلس خبرگان که همگی مجتهد هستند، هیچ‌کدام از آن بزرگواران را هرچند مرجع تقلید بودند، دارای صلاحیت رهبری نمی‌دانستند؛ حتی در مجلس خبرگان برای رهبری یکی از مراجع بزرگوار آن زمان، یعنی آیت‌ا... گلپایگانی رای‌گیری شد ولی ایشان تنها 14 رای موافق و 61 رای مخالف داشتند.»
همچنین آیت‌ا... سیدعلی‌اکبر قرشی که در جلسه انتخاب رهبری پس از رحلت امام خمینی حضور داشت در کتاب خاطرات خود که توسط مرکز اسناد انقلاب اسلامی چاپ و منتشر شده است، می‌گوید: بعد از قرائت وصیتنامه، آیت‌ا... خامنه‌ای نشستند و آیت‌ا... مشکینی رئیس مجلس خبرگان، رسمیت جلسه را اعلام کردند و گفت‌وگو برای انتخاب رهبر، آغاز و صحبت‌ها طولانی شد و نظرات مختلفی ابراز گردید. مثلا گفتند که مرحوم آیت‌ا... گلپایگانی رهبر و آیت‌ا... خامنه‌ای قائم‌مقام ایشان باشند. این نظر به جایی نرسید و رأی نیاورد. (سایت مرکز اسناد انقلاب اسلامی،‌ بخش تاریخ شفاهی، شش روایت از جلسه انتخاب آیت‌ا... خامنه‌ای به رهبری.)
این روایت هم به موضوع رای‌گیری درباره آیت‌ا... گلپایگانی اشاره می‌کند اما از تعداد رای‌دهندگان سخنی به میان نمی‌آورد. روایت بعدی هم از طرف آیت‌ا... امینی مطرح شده است. آیت‌ا... ابراهیم امینی که از اعضای هیات‌رئیسه اولین دوره مجلس خبرگان رهبری و همچنین شورای بازنگری قانون اساسی بود در کتاب خاطراتش که توسط مرکز اسناد انقلاب اسلامی منتشر شده درباره جزئیات جلسه تاریخی خبرگان در 14 خرداد 68 و چگونگی انتخاب آیت‌ا... ‌خامنه‌ای می‌گوید: طرفداران رهبری فردی نیز آیت‌ا... گلپایگانی را به عنوان بهترین فرد موجود معرفی می‌کردند و می‌گفتند اگر هم در اداره‌ امور مربوط به رهبری از توان کافی برخوردار نبود می‏‌تواند برای خودش قائم‌‌مقامی را انتخاب کند و برای قائم‌مقامی آقای خامنه‌‏ای را معرفی می‌کردند. (روایت آیت‌ا... ابراهیم امینی از انتخاب آیت‌ا... خامنه‌ای به رهبری در مجلس خبرگان رهبری، سایت مرکز اسناد انقلاب اسلامی)
نویسنده کتاب روایت رهبری چه می‌گوید
اما سید یاسر جبرائیلی، نویسنده کتاب روایت رهبری در گفت‌وگو با جام‌جم درباره این روایت‌ها و به‌ویژه روایت مربوط به دبیرخانه مجلس خبرگان، این روایت‌ها را زیر سوال می‌برد و می‌گوید: هنگام نگارش کتاب روایت رهبری و با توجه به اهمیت محتوای این اثر، بارها متن مذاکرات مجلس خبرگان در 14 خرداد و فیلم این جلسه را بازبینی کرده‌ام اما اساسا نه در متن و نه در فیلم هیچ اشاره و تصریحی به موضوع رای‌گیری درباره رهبری آیت‌ا... گلپایگانی وجود ندارد و از این رو نمی‌توان نقل قول آیت‌ا... هاشمی‌رفسنجانی را در کتاب خاطراتش و همچنین اظهارنظر دبیرخانه مجلس خبرگان را در این باره پذیرفت.
آنچه جبرائیلی به جام‌جم گفته و در نامه اخیر به محسن هاشمی نیز تصریح کرده از سوی برخی اعضای مجلس خبرگان رهبری که در آن جلسه حضور داشتند قابل تایید است. به عنوان مثال، آیت‌ا... محسن مجتهد شبستری، عضو مجمع تشخیص مصلحت و از اعضای خبرگان حاضر در جلسه مشهور روز 14 خرداد 68 در گفت‌وگو با جام‌جم درباره رای‌گیری رهبری فردی و پیشنهاد برخی نمایندگان درباره مرحوم آیت‌ا... گلپایگانی گفت: من به یاد ندارم که در این باره رای‌گیری شده باشد و فقط صحبت آن به میان آمد و ظاهرا آقای آذری‌قمی و بعضی دیگر از آقایان اسم ایشان را مطرح کردند ولی خبری از رای‌گیری نبود. بنابراین من روایت رای‌گیری درباره آیت‌ا... گلپایگانی را مخدوش می‌دانم.
آیا رهبر انقلاب درباره رهبری شورایی سخنرانی کردند
نکته دیگری که مورد انتقاد جبرائیلی قرار گرفته بود گفت‌وگوی مرحوم هاشمی با روزنامه شرق بود که به نقل وی آمده است: نظر آیت‌ا... خامنه‌ای روی شورا بود و سخنرانی خوبی هم کردند و توضیح دادند شورا لازم است اما وقتی رای گرفتیم، ‌این گونه شد.
همچنین در صفحه 150 کتاب بازسازی و سازندگی نیز در همین رابطه نقل قولی را به حضرت آیت‌ا... خامنه‌ای نسبت می‌دهند که ایشان گفته‌اند: من با رهبری شورایی مطابق قانون اساسی موافقم و با رهبری فردی مخالفم پس چگونه نامزد شوم؟
جبرائیلی در این زمینه هم می‌گوید براساس اسناد و فیلم جلسه خبرگان در 14 خرداد 68 به نظر می‌رسد رای حضرت آیت‌ا... خامنه‌ای و مرحوم آیت‌ا... هاشمی‌رفسنجانی، هر دو بر شورایی بودن رهبری بوده است که البته می‌توان این‌گونه برداشت کرد که دلیل حضرت آیت‌ا... خامنه‌ای این بوده که خودشان، گزینه رهبری فردی بوده‌اند و مایل به پذیرش این مسؤولیت نبودند.
نویسنده کتاب روایت رهبری می‌افزاید: با وجود چنین نظری، اما حضرت آیت‌ا... خامنه‌ای در جلسه مذکور درباره شورایی یا فردی بودن رهبری سخنرانی نکردند.

فتاح غلامی
سیاسی