جهاد فناوری و کارآفرینی

31 طرح ملی فناورانه منتظر تخصیص بودجه

وقتی با فعالان حوزه پژوهش و فناوری گفت‌وگو می‌کنیم، یکی از نگرش‌های مشترک در بیشتر آنها این است که ماهیت تحریم‌های آمریکا از اساس نادرست و غیراخلاقی است، اما موجب شده تا صدای فناوران و تولیدکنندگان داخلی بیشتر از گذشته به گوش مسؤولان و حتی مردم برسد. دکتر محمدرضا پورعابدی درباره علت چنین استقبال ناخواسته‌ای از تحریم‌ها در برخی فناوران داخلی به جام‌جم می‌گوید: «شرایط ناخواسته‌ای که در حال حاضر بر فضای کشور حاکم شده است، فرصتی فراهم کرده تا مسؤولان و مدیران اجرایی کشور بیش از گذشته متوجه ظرفیت‌های موجود در کشور شوند. به همین منظور ما در جهاد دانشگاهی تصمیم گرفتیم برخی از دستاوردها و طرح‌هایی که مراحل پژوهشی را طی کرده‌اند و به مرحله توسعه و تجاری‌سازی رسیده بودند را به رهبر انقلاب، ریاست جمهوری و مجلس به عنوان نمادی از توانمندی بالقوه جهاد نشان دهیم تا با جذب کارفرما در جهت رفع نیازهای کنونی کشور مورد استفاده قرار گیرند.» وی در ادامه تصریح می‌کند: «به توصیه رهبر انقلاب فهرستی شامل 31 طرح از طرح‌های فناورانه جهاد ارائه شد و برای آنها از محل صندوق توسعه ملی بودجه‌ای در نظر گرفته شده است. امیدواریم در یک تا دو سال آینده با اجرایی شدن و بهره‌برداری از این طرح‌های فناورانه بخشی از نیازهای کشور در مسیر خودکفایی برطرف شود.»
از تولید جنین گاو تا درمان «فرد محور» سرطان
به گفته دکتر پورعابدی، طرح‌های فناورانه مصوب شده جهاد در سه حوزه فنی و مهندسی، پزشکی و کشاورزی دسته‌بندی می‌شوند. وی درخصوص شاخص‌ترین این طرح‌ها در حوزه کشاورزی و منابع طبیعی به جام‌جم می‌گوید: «تولید جنین منجمد برای اصلاح‌ نژاد گاوهای شیری و گوشتی و تولید اسپرم ممتاز برای دامداری‌ها برای تکثیر نسل‌های اصلاح شده با توان تولید گوشت و شیر بیشتر در پژوهشگاه ابن‌سینا در حال انجام است. همچنین دو طرح نیز در جهت دستیابی به اهداف برنامه ششم توسعه برای پرورش ماهی در قفس و صید ماهی داریم. یکی از این طرح‌ها مربوط به فناوری پیشرفته تولید تور مورد نیاز برای قفس‌های پرورش ماهی در دریا در جهاد دانشگاه علم و صنعت در حال انجام است. طرحی نیز برای به دست آوردن دانش فنی و تولید پنج میلیون بچه‌ماهی سی‌بس (Sea Bass) که ماهی مناسب برای پرورش در قفس است، در واحد دانشگاه تهران و بوشهر به صورت مشترک در دست اجرا قرار دارد.» معاون پژوهشی جهاد دانشگاهی در ادامه با اشاره به رتبه پنجم کشور در تولید سبزی و صیفی‌جات تصریح می‌کند: «متاسفانه در حال حاضر بذرهای هیبریدی مورد نیاز برای کشت سبزی و صیفی‌جات هنوز از خارج از کشور تأمین می‌شود. با توجه به احساس نیاز ویژه‌ای که در جهت تولید این نوع بذرها می‌شد، طرحی برای رفع این نیاز کشور ارائه شد و مرکز ملی ذخایر ژنتیکی مأموریت حل این مشکل را عهده‌دار شده است.»
با توجه به اهمیت تأمین نیازهای حوزه درمان و پزشکی کشور به‌ویژه در شرایط نامساعد کنونی، پژوهشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی وابسته به جهاد دانشگاهی در حال انجام طرح‌های ارزشمندی در این حوزه و تلاش برای رفع نیاز کشور به تجهیزات پزشکی و دارویی هستند. دکتر پورعابدی در این‌باره توضیح می‌دهد: «از شاخص‌ترین طرح‌های حوزه پزشکی می‌توان به تکمیل دانش‌فنی مورد نیاز برای تولید کیت تشخیص حساسیت سلول‌های سرطانی در پژوهشگاه معتمد جهاد دانشگاهی اشاره کرد. هدف از این طرح شخصی‌سازی درمان سرطان براساس ویژگی‌های ژنتیکی و شاخص‌های توموری افراد است. توسعه فناوری شخصی‌سازی درمان سرطان علاوه بر کاهش هزینه درمان، میزان اثربخشی درمان را افزایش داده و عوارض جانبی شیمی‌درمانی را تا حد ممکن کاهش خواهد داد.» وی در ادامه می‌افزاید: «یکی دیگر از پژوهش‌های گسترده جهاد دانشگاهی در جهت توسعه دانش‌ فنی و تولید زخم‌پوش‌های نسل جدید برای بهبود زخم‌های مزمن مانند زخم بستر و زخم پای دیابتی و همچنین زخم ناشی از عمل‌های جراحی گسترده است. این فناوری به صورت بین‌رشته‌ای بین گروه‌های فنی و مهندسی در واحد دانشگاه صنعتی امیرکبیر، یزد و مشهد با همکاری واحد دانشگاه علوم پزشکی تهران در حال انجام است. همچنین در پژوهشگاه رویان نیز محققان ما در حال توسعه دانش ‌فنی و تولید محلول شست‌وشوی اسپرم و کشت سلول هستند که در حال حاضر از جمله مواد مورد نیاز وارداتی بسیار پرکاربرد برای مراکز تحقیقاتی و ناباروری است.»
جهاد فناورانه برای رفع وابستگی‌های صنعتی
جهادگران جهاد دانشگاهی همچنین نگاه وسیعی به رفع نیازهای فناورانه صنعت کشور داشته‌اند که شاخص‌ترین آنها تولید تجهیزات مورد نیاز در حفاری چاه‌های نفت است. به گفته دکتر پورعابدی، توسعه دانش‌فنی تولید پمپ‌های درون‌چاهی برای چاه‌های نفت، سامانه الکترواستاتیک آب‌نمک‌زدایی از نفت پس از استخراج در مقیاس بالا و تبدیل آب به آب قابل استفاده در کشاورزی و همچنین تولید انواع مته‌های حفر چاه در واحدهای دانشگاه خواجه نصیرالدین طوسی، علم و صنعت، پژوهشکده محیط‌زیست گیلان و پژوهشکده تکنولوژی تولید خوزستان در جریان هستند.
معاون پژوهشی جهاد دانشگاهی با اشاره به فعالیت‌های چندساله جهاد در حوزه حمل‌ونقل ریلی می‌افزاید: «تولید سیستم رانش یک رام متروی شهری که قرارداد آن میان معاونت علمی و فناوری، شهرداری تهران، شرکت متروی تهران، جهاد دانشگاهی و برخی مجموعه‌های صنعتی و دانش‌بنیان حدود یک ماه پیش به امضا رسید، از دیگر مأموریت‌های جهاد دانشگاهی در حوزه فنی و مهندسی است.» پورعابدی در ادامه تصریح می‌کند: «جهاد دانشگاهی در جهت حل دو مشکل مهم صنعت خودروسازی کشور که تولید کاتالیست خودرو و بخش الکترونیک موتور خودرو (ECU) است نیز طرح‌هایی را در دستور کار خود قرار داده که در واحدهای استان یزد و دانشگاه صنعتی شریف در حال انجام هستند.»
وی همچنین از رونمایی از دستاوردهای جدید جهاد دانشگاهی به مناسبت هفته جهاد دانشگاهی خبر می‌دهد. این دستاوردها شامل تأسیس مرکز تحقیقات دیابت، چاقی و متابولیسم در پژوهشگاه رویان و تولید سازه نمونه‌گیری از بافت‌های سرطانی در پژوهشکده معتمد جهاد دانشگاهی که در مرحله اخذ مجوزهای لازم از وزارت بهداشت قرار دارد. همچنین طرح‌های ملی در حوزه علوم اجتماعی نیز دستاوردهایی است مانند پیمایش ملی خانواده برای ترسیم تصویر واقعی از وضعیت کنونی خانواده در کشور و پیمایش ملی ارزش‌ها، نگرش‌ها و رفتارشناسی گردشگری در هفته جهاد دانشگاهی رونمایی شدند.

آموزش همگام با توسعه فناوری

جهاد دانشگاهی علاوه بر فعالیت‌های فناورانه، مأموریتی برای آموزش و فرهنگ‌سازی را نیز در کشور در قالب آموزش‌های کوتاه‌مدت یا مهارتی، بلند مدت و مجازی دنبال می‌کند. در این راستا این نهاد جهادی در یک سال اخیر علاوه بر توسعه دوره‌های آموزشی و افزایش تعداد فراگیران که از نوجوانان تا کارکنان مشاغل گوناگون را شامل می‌شود، موفق به تأسیس دو مرکز مستقل در حوزه آموزشی نیز شده است. دکتر محمد صادق بیجندی، معاون آموزشی جهاد دانشگاهی و سرپرست سازمان تجاری‌سازی فناوری و اشتغال دانش‌آموختگان، در رابطه با این دو طرح به جام‌جم می‌گوید: «مرکز آزمون جهاد دانشگاهی پس از برنامه‌ریزی، پیگیری و آماده‌سازی زیرساخت‌های مورد نیاز از سوی سازمان امور اداری و استخدامی کشور از سال گذشته مجوز فعالیت دریافت و به‌عنوان اولین فعالیتش، ششمین دوره آزمون فراگیر استخدام کشور را در سال 97 برگزار کرد. این مرکز در کنار سایر مراکز برگزاری آزمون کشور مانند سازمان سنجش بر حسب مأموریت اعطایی از سوی سازمان امور اداری و استخدامی فعالیت خواهد داشت تا برگزاری آزمون‌ها انحصاری نباشد و فضای رقابتی ایجاد شود. از آنجا که جهاد دانشگاهی به‌دنبال تأسیس مرکز آزمون و صلاحیت حرفه‌ای در کشور است، به نوعی تأسیس مرکز آزمون مقدمه‌ای برای ایجاد هدف اصلی جهاد خواهد بود.»
دکتر بیجندی افزود: تأسیس کانون ارزیابی و توسعه شایستگی‌های مدیران نیز به عنوان یکی از 18 کانون ارزیابی سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی از دیگر دستاوردهای جهاد در حوزه آموزش در یک سال گذشته بوده است. از ابتدای سال 97 همه دستگاه‌ها موظف به ارتقای مدیران براساس نتایج این بررسی‌ها هستند. هم‌اکنون در حال همکاری با 9 سازمان برای اجرای این طرح هستیم.»
جهاد برای آموزش نیروهای متخصص
طرح سرباز ماهر از دیگر طرح‌هایی است که بنا به توصیه رهبر انقلاب برای ارتقای دانش و مهارت سربازان در دوره خدمت مقدس سربازی از دو سال پیش در بخش آموزش جهاد دانشگاهی پیاده‌سازی شده است. دکتر بیجندی در خصوص جزئیات این طرح به جام‌جم می‌گوید: در حال حاضر این آموزش‌ها به صورت 80 ساعت آموزش عملی و تئوری در مباحث گوناگون از مهارت‌های نرم تا مباحث تخصصی‌تر مانند آموزش‌های مورد نیاز برای کسب‌وکارهای جدید در دوران آموزشی صورت می‌گیرد. این دوره در 16 استان و برای 16هزار سرباز اجرایی شده و به زودی دوره‌های تکمیلی این آموزش‌ها نیز به صورت مجازی برای کل دوران سربازی پیاده‌سازی خواهد شد. این آموزش‌ها در دو رده برای سربازان با تحصیلات کمتر از دیپلم و بیشتر از دیپلم ارائه شده است.
معاون آموزش جهاد دانشگاهی با اشاره به دستاوردهای دیگر جهاد دانشگاهی در حوزه آموزش می‌افزاید: از دیگر فعالیت‌های جهاد دانشگاهی در کمک به حوزه اشتغال کشور، راه‌اندازی طرح ملی نظام جامع هدایت شغلی است که به صورت نمونه در دانشگاه علم و فرهنگ اعمال شده و با توجه به نتایج مثبتی که داشته، آماده پیاده‌سازی در تمام دانشگاه‌های کشور براساس نظر وزارت علوم، تحقیقات و فناوری خواهد بود. براساس این طرح برای هر دانشجو پس از ورود به دانشگاه پرونده هدایت شغلی مانند پرونده آموزشی تشکیل می‌شود. در این پرونده طبق آزمون‌ها، هر فرد شخصیت‌شناسی و توان‌سنجی شده و با شرکت در دوره‌های آموزش‌های مکمل، مهارت‌های لازم را برای تضمین آینده شغلی در رشته تحصیلی‌اش دریافت خواهد کرد. بر این اساس سطح کیفی آموزش دانشگاهی نیز در رشته‌های مختلف تحصیلی ارتقا خواهد یافت و فرد پس از پایان تحصیلش بر خلاف شرایط کنونی حاکم بر دانشگاه‌ها، آماده ورود به بازار کار خواهد شد.
وی در ادامه تأکید می‌کند: آموزش‌های سنتی در کشور باید به فراموشی سپرده شود و دانشگاه‌های ما نسلی را تربیت کنند که آینده‌ساز مشاغل بوده و برای مشاغل آینده کارآمدی داشته باشند، در حالی که نظام آموزشی کنونی براساس نیازهای گذشته برنامه‌ریزی شده و پاسخگوی نیازهای شغلی آینده بازار نیست و با این روند تا چند سال دیگر خلأ نیروی متخصص برای مشاغل آینده را خواهیم داشت.
طرح ملی توسعه مشاغل خانگی
به عقیده سرپرست سازمان تجاری‌سازی فناوری و اشتغال دانش‌آموختگان جهاد دانشگاهی، این نهاد به عنوان نهادی توسعه‌محور در صورت داشتن اختیارات کافی می‌تواند اقدامات خوبی در زمینه اشتغالزایی جوانان و دانش‌آموختگان داشته باشد. دکتر بیجندی در ادامه تصریح می‌کند: «در سال گذشته جهاد دانشگاهی با همکاری وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی به عنوان کارفرما، الگوی توسعه مشاغل خانگی را با موفقیت به صورت آزمایشی در 9 استان کشور پیاده‌سازی کرده است و به زودی در سراسر استان‌های کشور اجرا خواهد شد. این 9 استان به انتخاب وزارت تعاون از میان استان‌های شرق (خراسان‌های رضوی، شمالی و جنوبی) و غرب کشور (آذربایجان غربی، چهارمحال و بختیاری، لرستان، کردستان، کرمانشاه و ایلام) انتخاب شدند. 42 هزار نفر در این 9 استان برای این طرح ثبت‌نام کردند که از میان آنها 20هزار نفر براساس تعهد جهاد دانشگاهی برای این طرح انتخاب شدند. حدود 14هزار نفر از آنها به صورت کامل اشتغال یافته و به بازار متصل شده‌اند و 6000 نفر باقیمانده نیز در مرحله اتصال به بازار قرار دارند.»
به گفته دکتر بیجندی یکی از عمده‌ترین مشکلات مشاغل خانگی، انتخاب شغل بدون توجه به بازار و در نهایت متصل‌نشدن آنها به بازار است. برای رفع این مشکل پس از شناسایی ظرفیت‌های هر استان به صورت مجزا، از ظرفیت‌های تولیدکننده‌های پیشران و پشتیبان‌های ملی و استانی برای تضمین بازار محصولات تولید استفاده شده است. وی در ادامه می‌افزاید: «بسته‌های مشوقی برای این پشتیبان‌ها در نظر گرفتیم تا این تعامل به‌صورت دو سر برنده باشد و علاوه بر تضمین بازار مشاغل خانگی صنایع موجود نیز امکان توسعه پیدا کنند. در حال حاضر این طرح در پنج حوزه اصلی صنایع‌دستی، کشاورزی، دستبافته‌های داری (مانند قالیبافی)، فناوری‌های نوین و صنایع بسته‌بندی توسعه یافته است. این اتفاق علاوه بر اصلاح فرهنگ مشاغل خانگی موجب شد تا به این باور برسیم که صرفا با اعطای تسهیلات، کسب‌وکاری موفق نمی‌شود؛ بلکه با ایجاد شبکه، هم‌افزایی و اتصال بخش‌های مختلف به هم مشاغل پایدار شکل خواهد گرفت.»

عسل اخویان طهرانی

دانش