سودای خام اردوغان

روز پنجشنبه، وزارت خارجه سوریه با صدور بیانیه‌ای ضمن رد قاطعانه توافق ترکیه و آمریکا در‌خصوص ایجاد منطقه امن در شمال سوریه تاکید کرد: این توافق، نقض آشکار قوانین بین‌المللی و منشور سازمان ملل است. به گزارش خبرگزاری رسمی سوریه (سانا): این توافق به‌خوبی نشان داد که آمریکا و ترکیه از ابتدا در تجاوز به سوریه با یکدیگر شراکت داشتند و در نهایت، این همکاری به مصلحت رژیم صهیونیستی و امیال توسعه‌طلبانه ترکیه منتهی می‌شود. این نهاد سوری در پایان یادآور شده است: برخی از هموطنان کرد، متاسفانه بصیرت خود را از دست داده و در جهت منافع آمریکا و ترکیه فعالیت می‌کنند. آنان در این برهه تاریخی مسؤولیت مهمی دارند و باید با بازگشت به آغوش وطن و دولت سوریه، زمینه وحدت ملی را فراهم کنند.
سوریه پیش از این نیز از جامعه بین‌الملل خواسته بود در برابر خطرات امیال نظام ترکیه و تجاوزهای آمریکا به سوریه سکوت نکند و اجازه ندهد این دو کشور متجاوز به سوریه تنش و بی‌ثباتی را در منطقه افزایش دهند. ترکیه می‌گوید قصد دارد منطقه‌ای حائل را به مساحت 32 کیلومتر مربع در شرق فرات ایجاد کند تا به این وسیله بتواند بخشی از آوارگان سوری را به آنجا انتقال دهد.
توافق مجهول
هفته گذشته وزارت دفاع ترکیه اعلام کرد: آنکارا و واشنگتن درباره ادامه تلاش‌های مشترک برای ایجاد منطقه‌ای حائل در شرق فرات در سوریه به توافق رسیدند. در بیانیه وزارت دفاع ترکیه آمده بود: پس از مذاکرات خلوصی آکار، وزیر دفاع این کشور با هیاتی آمریکایی به ریاست جیمز جفری، فرستاده ویژه آمریکا به سوریه دو طرف درباره ایجاد منطقه‌ای حائل در شرق رودخانه فرات و نیز حوادث اخیر در سوریه گفت‌وگو کردند و دو هیات نظامی ترکیه و آمریکا درباره ادامه اقدامات مشترک برای ایجاد منطقه حائل به توافق رسیدند. به گفته این منبع، همچنین دو طرف درباره ایجاد شرایط لازم برای بازگشت پناهجویان سوری به کشورشان توافق کردند. خبر توافق ترکیه و واشنگتن برای ایجاد منطقه امن در شمال سوریه در حالی اعلام شد که هامی آکسوی، سخنگوی وزارت خارجه ترکیه در یک نشست مطبوعاتی اعلام کرده بود گفت‌وگوی نمایندگان ترکیه با هیات فرماندهان نظامی آمریکا درباره سوریه روز دوشنبه آینده ادامه خواهد یافت.
هرچند در این خبر وانمود می‌شود که طرفین بر سر همه موضوعات با یکدیگر گفت‌وگو کرده و به توافق رسیده‌اند، اما بلافاصله در همین خبر ذکر شده است که: آنکارا در این مذاکرات نسبت به گفت‌وگوهای آمریکا با نمایندگان حزب کارگران کردستان (پ.ک.ک) و یگان‌های مدافع خلق کرد ابراز نگرانی کرده است. همزمان با این تحولات چاووش اوغلو، وزیر خارجه ترکیه نیز با مایک پمپئو، همتای آمریکایی خود دیدار داشت و به گفته خودشان در‌باره مساله سوریه به‌ویژه ایجاد منطقه حائل گفت‌وگو کردند. گفته می‌شود همزمان آنکارا در حال برنامه‌ریزی برای میزبانی از نشست سه‌جانبه ایران، روسیه و ترکیه و پس از آن نشست چهارجانبه روسیه، فرانسه، آلمان و ترکیه در این باره است. کشورهای ایران و روسیه تاکنون مخالفت خود را با ایجاد یک منطقه حائل در شرق فرات اعلام کرده‌اند .
خلوصی آکار، وزیر دفاع ملی ترکیه روز چهارشنبه ۱۶ مرداد گفته بود: «ما خواستار همکاری با متحدان آمریکایی خود هستیم. البته بارها اعلام کرده‌ایم که اگر این امر میسر نشود آنچه را لازم است انجام خواهیم داد.» ترکیه تاکنون بارها تهدید کرده است که اگر آمریکا در ایجاد یک منطقه حائل با ترکیه همکاری نکند این کشور به مواضع کردهای مورد حمایت آمریکا در خاک سوریه حمله خواهد کرد. ترکیه پیشنهاد داده است ‌یک منطقه امن در خاک سوریه ایجاد شود تا این کشور بتواند ضمن انتقال بخشی از پناهجویان سوری، تحرکات حزب اتحاد دموکراتیک کردستان سوریه و شاخه نظامی آن، ی.‌پ.‌گ (یگان‌های مدافع خلق) را کنترل کند. ترکیه این حزب را مانند پ‌.ک‌.ک یک سازمان «تروریستی» می‌داند.
هدف آمریکا
یکی از اهداف آمریکایی‌ها از طرح ایجاد یک منطقه حائل، نگرانی بی‌حدوحصر آنها از آغاز قریب‌الوقوع عملیات آزادسازی استان ادلب در شمال سوریه از لوث وجود تروریست‌های تکفیری جبهه‌النصره است. هدف دیگر آمریکا استمرار حضور خود در سوریه است. گرچه اواخر آذر سال گذشته دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا فرمان خروج نظامیان این کشور از خاک سوریه را امضا کرد، اما چند روز بعد، وزارت دفاع آمریکا اعلام کرد باید بخشی از نیروهای آمریکا در خاک سوریه باقی بمانند. بعدها روشن شد آمریکایی‌ها هرگز قصد پایان دادن کامل و نهایی به حضور نظامی خود در سوریه را ندارند. حتی به گفته بعضی کارشناسان، آمریکا به دنبال حضور محدود، اما تاثیرگذار در خاک سوریه بوده و برای این کار با عربستان سعودی نیز همکاری و هماهنگی کرده است.
درست به همین دلیل است که اخیرا پنتاگون نسبت به ایجاد یک منطقه حائل یا منطقه امن در شمال سوریه ابراز تمایل کرده و آمریکا به‌رغم همه اختلافاتی که با ترکیه بخصوص بعد از خرید سامانه‌های اس ـ 400 پیدا کرده بود حاضر به همکاری دوباره با آنکارا شده است. در همین راستا، جیمز جفری، نماینده ویژه وزارت خارجه آمریکا در امور سوریه طی سخنانی در کنفرانس امنیتی مونیخ گفته بود: «ما نمی‌خواهیم بشار اسد کنترل مناطق شمالی و شمال شرقی سوریه را در دست گیرد». حرف‌هایی که به‌شدت مورد اعتراض سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه قرار گرفت و گفت: «حضور برخی طرف‌ها ازجمله آمریکایی‌ها در سوریه غیرقانونی است و بدون شک همه طرح‌های آنها در سوریه نیز فاقد صلاحیت قانونی است و هیچ کمکی به برون‌رفت از بحران این کشور نمی‌کند .»
دراین میان نقش کردهای سوریه حائز اهمیت بوده و آنها می‌توانند تاثیری تعیین‌کننده در ایجاد یا عدم ایجاد این منطقه حائل داشته باشند. کردهای سوریه در صورتی که به وحدت و یکپارچگی دولت سوریه اعتقاد داشته باشند و در صدد همکاری با دولت مرکزی در آیند یک بار دیگر رویای ایجاد منطقه حائل به تاریخ خواهد پیوست. در غیر این صورت ایجاد چنین منطقه‌ای می‌تواند سرآغاز دور جدیدی از بحران و درگیر در شمال سوریه بوده و افراد بیشتری را قربانی اهداف توسعه طلبانه کشورهای خارجی از جمله ترکیه و آمریکا کند.

رحیم محمدی

بین‌الملل