پرنده‌نگری؛ یک تفریح جذاب جهانی

به گزارش جام جم آنلاین از روابط عمومی شبکه چهار، در «میز طبیعت» برنامه‌ سه‌شنبه 15 مرداد، سیاوش یالپانیان به‌عنوان مجری-کارشناس «چرخ»، میزبان دکتر جمشید کریمی‌زاده، کارشناس پرنده‌نگری بود.

این گفت‌وگو با پاسخ کریمی‌زاده به این سوال که «پرنده‌نگری چیست؟» آغاز شد؛ «ابتدا باید دو کلیدواژه را تعریف کنیم؛ اکوتوریسم و پرنده‌شناسی. اکوتوریسم، سفری مسئولانه به طبیعت به منظور حفظ محیط زیست و کمک به معیشت جامعه‌ی محلی است. ما در اکوتوریسم باید اصولی را رعایت کنیم که به طبیعت آسیب نزنیم. کلیدواژه‌ دوم پرنده‌شناسی است. پرنده‌شناسی با پرنده‌نگری متفاوت است. پرنده‌شناس تحصیلات آکادمیک دارد اما پرنده‌نگر لزوما نیازی به تحصیلات آکادمیک ندارد. برای پرنده‌نگر شدن از سن‌ها و تحصیلات مختلف می‌توانید این کار را انجام بدهید. فقط کافی است آموزش ببینید. پرنده‌نگری یکی از مهم‌ترین، پرطرفدارترین و پردرآمدترین زیرشاخه‌های اکوتوریسم است. در پرنده‌نگری شما در طبیعت، پرندگان آزاد و وحشی را می‌بینید. یعنی اگر در باغ وحش یا باغ پرندگان پرنده ببینید، اسمش پرنده‌نگری نیست. لذتی که شما از دیدن پرندگان در طبیعت می‌برید، با هیچ لذت دیگری قابل مقایسه نیست. شما در طبیعت ایران پرندگانی مانند بلبل هزاردستان، عقاب طلایی و ... می‌بینید که فوق‌العاده لذت‌بخش است.»

کریمی‌زاده در ادامه‌ی صحبت‌هایش درباره‌ی پرنده‌نگری گفت: «پرند‌ه‌نگری یک تفریح و سرگرمی است اما به آموزش نیاز دارد. ما درباره‌ی طبیعت‌گردی به اصولی نیاز داریم که این کار درست انجام شود. درباره‌ی پرنده‌نگری این اصول سخت‌تر است. علاوه بر آن اصول طبیعت‌گردی، یک‌سری کدهای اخلاقی وجود دارد که ما باید آنها را در طول پرنده‌نگری رعایت کنیم. مثلا برای اینکه از دیدن پرنده لذت ببریم، نباید وارد زیستگاه‌های حساس یا زمان حساس زندگی پرندگان شویم. نباید به این پرندگان خیلی نزدیک شویم. نباید به لانه‌ی پرندگان دست بزنیم و خیلی از موارد دیگر. پس اگر کسی می‌خواهد این کار را انجام بدهد، باید دوره‌ی آموزشی‌اش را بگذراند.»

گفت‌وگوی یالپانیان با کریمی‌زاده با بحث درباره‌ی سودهای پرنده‌نگری ادامه پیدا کرد: «پرنده‌نگری علاوه بر اینکه فواید طبیعت‌گردی را دارد، چند حس را در شما تقویت می‌کند. مهم‌ترین حسی که پرنده‌نگری در شما تقویت می‌کند، آرامش است. شما برای پرنده‌نگری ساعت‌ها باید آرام باشید، راه بروید و ساکت باشید، چون با سکوت می‌توانید پرندگان را ببینید و صدای آنها را بشنوید. این آرامش کم‌کم در شما نهادینه می‌شود. پرنده‌نگری روحیه‌ی جست‌وجوگری را هم تقویت می‌کند. شما به محیط‌زیست می‌روید که پرنده‌ها را ببینید، شناسایی کنید و در لیست پرندگان‌تان اضافه کنید. نکته‌ی بعدی، به‌ویژه درباره‌ی افراد مسن، بحث سلامت است. شما وقتی پرنده‌نگری انجام می‌دهید مجبور هستید فعالیت فیزیکی انجام بدهید. به‌طور معنی‌داری در تحقیقات‌ انجام‌شده نشان داده شده که سلامت پرنده‌نگرها خیلی بهتر از افرادی است که پرنده‌نگری نمی‌کنند. لذت جمعی هم نکته‌ی بعدی این کار است. یکی از لذت‌های پایدار زندگی می‌تواند پرنده‌نگری باشد. بارها پیش آمده که بعد از تماشای یک پرنده‌ی جدید، برق در چشمان پرنده‌نگرها پیدا شده، برای آن اشک ریخته‌اند و حتی برای آن پرنده شعر گفته‌اند.»

آمارهای جهانی می‌گویند پرنده‌نگری در کشورهای دنیا طرفداران زیادی دارد. نکته‌ای که کریمی‌زاده هم با اشاره به آمارهای دو کشور آن را تایید می‌کنید؛ «تورهای پرنده‌نگری معمولا بین 8 تا 12 نفره انجام می‌شود. یعنی تعداد زیادی وارد یک محیط نمی‌شوند. در نتیجه با این تعداد کم به محیط‌زیست هم آسیب‌ نمی‌زنید. شما در جامعه‌ی محلی اقامت می‌کنید و این کار به آنها سود می‌رساند. چون همان جامعه‌ی محلی از پرندگان محیط‌زیست محافظت می‌کند. آمارها نشان می‌دهد در کشورهایی مانند انگلستان سالانه سه میلیون سفر پرنده‌نگری انجام می‌شود و 500 میلیون دلار برای آن هزینه می‌کنند. یا در آمریکا 41 میلیارد دلار خرج پرنده‌نگری می‌شود و سالانه 20 میلیون سفر پرنده‌نگری در آن انجام می‌شود. طبق آمار در آمریکا 60 میلیون نفر پرنده‌نگری انجام می‌دهند در حالی که در همین کشور 24 میلیون نفر تفریح دیگری مانند بسکتبال را انجام می‌دهند. آمارها نشان می‌دهد 55 درصد از این افراد بالای 45 سال سن دارند که پرنده‌نگری به سلامت فیزیکی و روانی آنها کمک می‌کند. پرنده‌نگری کمک می‌کند که انگیزه‌ای برای افراد مسن ایجاد کنیم.»

بخش پایانی صحبت‌های دکتر کریمی‌زاده به وضعیت پرنده‌ نگری در ایران اختصاص داشت: «پرنده‌نگری در ایران از سال 1381 در ایران آغاز شده است. آمارهای ما نشان می‌دهد در ایران حدود پنج هزار نفر برای این کار آموزش‌های لازم را دیده‌اند. الان در تهران و شهرهای مختلف باشگاه‌های پرنده‌نگری تشکیل شده است و ما در ایران 105 نقطه‌ی پرنده‌نگری داریم. علاوه بر اینکه شما در پارک‌های شهر و حتی حیاط خانه‌تان می‌توانید پرنده‌نگری کنید. ما در تهران 200 گونه پرنده داریم، در صورتی که اکثر افراد فکر می‌کنند همین چهار-پنج گونه‌ای است که در طول روز می‌بینند. به‌طور کلی ما در ایران 553 گونه پرنده و در دنیا حدود 10517 گونه پرنده داریم. ما در کشورمان گونه‌‌هایی مانند زاغ بور را داریم که خیلی از پرنده‌نگرها از نقاط مختلف دنیا برای تماشای آن به ایران می‌آیند. امیدوارم همه‌ی ایرانی‌ها به این تفریح لذت‌بخش توجه کنند. پرنده‌نگر شدن سخت نیست. کافی است یک دوربین دوچشمی، یک کتاب راهنمای پرنده‌نگری و یک دفترچه برای ثبت مشخصات پرندگان داشته باشید، آموزش ببینید و از همه مهم‌تر صبر و شکیبایی داشته باشید. موسسات طبیعت‌گردی پرنده‌نگری را به شما آموزش می‌دهند.»

«چرخ» به تهیه کنندگی الهه بهبودی روزهای یکشنبه، دوشنبه و سه‌شنبه، از ساعت 19 به‌صورت زنده از شبکه‌ی چهار پخش می‌شود.