مجمع‌الجزایر الکامپ

الکامپِ اقتصادی
الکامپ امسال شاید شرایط خاصی نداشت، ولی شرایط سخت اقتصادی کشور آن‌قدر وزن دارد که هر رویدادی را تحت‌الشعاع خود قرار دهد. با این وجود، هم سازمان نظام صنفی رایانه‌ای به‌عنوان برگزارکننده این نمایشگاه و هم سازمان فناوری اطلاعات ایران بر این اعتقاد بودند که فشار اقتصادی نتوانسته رویداد پرطرفداری مثل الکامپ را از تک و تا بیندازد. «یکی از اصلی‌ترین موضوعات این است که وقتی ما رکود داریم، در بخش آی‌تی کمترین میزان رکود را خوشبختانه شاهد هستیم.» امیر ناظمی، رئیس سازمان فناوری اطلاعات با بیان این مطلب در گفت‌وگو با کلیک افزود: «موضوعی که در نمایشگاه امسال داریم، حضور پررنگ شرکت‌های نوپایی است که سال‌های قبل یک میز بودند و این میزها به غرفه‌های بزرگ و پر زرق و برق تبدیل شده‌اند.»
به‌عنوان یک بازدیدکننده می‌توانم بر این ادعا صحه بگذارم که شرایط سالن‌ها و غرفه‌ها در الکامپ امسال وضعیت بسیار خوبی داشت و به‌سختی می‌شد تأثیر شرایط اقتصادی را در نمایشگاه دید. طراحی‌ها و ساختارهای زیبایی را در غرفه‌های مختلف، چه برای شرکت‌های کوچک و چه شرکت‌های بزرگ شاهد بودم که بازدیدکنندگان را به خود جذب می‌کرد. خوشبختانه با وجود گرمای زیاد، وضعیت سرمایشی سالن‌ها هم وضعیت مطلوبی داشت تا بازدیدکنندگان به‌راحتی از غرفه‌های مختلف بازدید کنند و پای سخنرانی‌های الکامپ تاکز بنشینند.

خوشبختانه امسال بازه برگزاری برخلاف سال پیش به‌خوبی تنظیم شده بود تا دو روز آخر هفته در آن باشد که شرایط را برای حضور بیشتر بازدیدکنندگان فراهم می‌کرد، ولی به هر حال، گرمای هوا را نباید به‌عنوان یک عامل مهم در کاهش استقبال از نمایشگاه نادیده گرفت.

دولتی‌های متفاوت
سالن سازمان‌های دولتی، امسال هم میزبان غرفه‌های بزرگ و البته بازدیدکنندگان اندک بود که چندان جای تعجبی نداشت، اما اتفاق مثبت حضور متفاوت برخی سازمان‌ها بود که می‌تواند الگویی باشد برای ارتباطات قوی‌تر این بخش با شرکت‌های نوپا و حرکت سریع‌تر در مسیر پیشرفت فناوری. یکی از بهترین نمونه‌ها در نمایشگاه امسال سازمان فضایی ایران بود. این سازمان به جای آن‌که مانند سال‌های قبل، یک غرفه مختص به خود در میان دیگر سازمان‌ها داشته باشد، در سالن الکام استارز یک پاویون (مجموعه چند غرفه) را در اختیار استارت‌آپ‌های مرتبط با این زمینه گذاشته بود. این کار سبب شده بود کارکردها و کاربردهای مهم صنایع فضایی که کمتر در معرض دید عموم است، از طریق این شرکت‌های نوپا به بازدیدکنندگان شناسانده و عرضه شود. شهرداری که چند سال است از استارت‌آپ‌های حوزه شهر هوشمند استقبال و حمایت می‌کند دقیقا همین رویکرد را دنبال کرده بود و به جای حضور در سالن دولتی‌ها، حضور پررنگی در الکام‌استارز داشت.

در کنار این،‌ معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری هم با آسیب‌سنجی روند جذب سرمایه‌گذاری برای شرکت‌های نوپا در دو سال قبل، در نمایشگاه امسال «آوردگاه سرمایه» را با ساختاری متفاوت ادامه داد. سجاد جهانگرد، عضو کمیته اجرایی الکام‌استارز و مسؤول آوردگاه سرمایه در توضیح این تغییرات به کلیک می‌گوید: «یکی از بزرگ‌ترین مشکلاتی که داشتیم این بود که بعد از نمایشگاه نمی‌توانستیم رصد کنیم که مذاکرات شرکت نوپا و سرمایه‌گذار به کجا کشیده شد، نتیجه آن‌چه شد و کارایی‌اش چگونه بود؟ برای همین یکی از کارگزارهایی را که کارشان اداره کردن این موضوع، مستندسازی و بررسی مذاکرات شرکت‌های نوپا و سرمایه‌گذار است به‌عنوان کارگزار آوردگاه سرمایه اضافه کردیم.» همچنین برای تشویق به سرمایه‌گذاری خطرپذیر، این معاونت از طریق صندوق نوآوری اقدام به تأمین مالی معادل (Funding Match) کرده بود که جلسات و هماهنگی‌های مربوط به آن در فضای نمایشگاه انجام می‌شد.

از شیر ایده تا جان کسب‌ و کار!
الکام‌استارز یا همان بخش شرکت نوپا، از یک سالن کوچک در چهار سال پیش حالا به ستاره نمایشگاه با هفت سالن و ۲۲۸‌شرکت نوپا تبدیل شده است. این قسمت آن‌قدر هیجان و طرفدار دارد که بسیاری از بازدیدکنندگان در اصل به هدف دیدن آن به الکامپ می‌آیند.
نخستین چیزی که با گشت در میان این دنیای نو به چشم می‌آمد، تنوع کم‌نظیر ایده‌ها بود. عبارت مشهور «There’s an app for that!» را شنیده‌اید؟ در الکام‌استارز آن را می‌توان برای شرکت‌های نوپا به کار برد. اینجا تقریبا در هر زمینه‌ای که فکرش را بکنید می‌توانستید شرکت نوپا ببینید؛ از مدیریت هوشمند ناوگان حمل و نقل تا کیف پول دیجیتال و تبلیغات اینستاگرامی تا نوبت‌دهی پزشک و دکوراسیون داخلی. این شرکت‌های نوپا آن‌قدر متنوع و متعدد بودند که اگر می‌خواستید از هر کدام یک توضیح خیلی کوتاه هم بشنوید، احتمالا دیگر وقتی برای هیچ سالن دیگری نمی‌ماند.
اما با وجود رشد هیجان‌انگیز، دو نکته منفی هنوز گریبانگیر الکام‌استارز و شرکت‌هایش است. اول، توجه نکردن به نیازهای بازار و مشتریان که باعث بروز جمع زیادی از نوپاها می‌شود که با راه‌حل دنبال مشکل می‌گردند. دوم، بازگشت شرکت‌های نوپا برای چند سال پیاپی! باید پرسید چرا شرکتی بعد از دو یا سه سال هنوز در حد یک میز کوچک الکام‌استارز باقی مانده است و چرا فضا به شرکت‌های جدیدتر داده نمی‌شود؟
علاوه بر این جمع عظیم، امسال دو بخش ویژه در الکام‌استارز وجود دارد: اول، بخشی به نام «توان‌تک» برای فعالان حوزه توان‌بخشی. امیر ناظمی، رئیس سازمان فناوری اطلاعات مسائل این حوزه را فراتر از بحث معلولان می‌بیند: «توان‌تک یک بخش ویژه است، از این بابت که ما فکر نکنیم فقط مسأله معلولان و توان‌خواهان است. به احتمال ۷۰ درصد، من و شما روزی به نیازهای خاصی احتیاج پیدا می‌کنیم که آنها همان نیازهای حوزه معلولان است. به همین دلیل هم مسأله مهم است.» بر‌این اساس، توان‌تک با حضور حدود ۴۰‌شرکت نوپا در الکام‌استارز امسال راه‌اندازی شده بود. البته برخی نوپاهای این بخش، صرفا عملکردی در حد دسترسی‌پذیری (Accessibility) در خدماتشان داشتند، اما در هر حال توجه به این موضوع و تمرکز روی آن را باید امر مهم و قابل تقدیری دانست.
بخش دیگر قابل توجه،‌ «تینوتک» نام داشت که محصول برنامه‌های کارآفرینی در مدارس بود. سازمان فناوری اطلاعات با تمرکز بر مدارس دولتی، از سال قبل رویدادهای آموزش کارآفرینی با حضور ۸۰ تا 100 دانش‌آموز در هر رویداد برگزار کرده بود که از میانشان، ده تیم برای ارائه مدل کسب‌وکارشان به الکامپ آمده بودند. به عنوان یک بازدیدکننده که با تعدادی از این تیم‌ها صحبت کردم و ایده‌هایشان را شنیدم، باید بگویم این طرح در حالت کلی هنوز کمی خام است و نیاز به پردازش و پختگی بیشتری دارد، اما یکی دو تا از ایده‌ها آن‌قدر جالب و دارای ظرفیت بود که با خودم فکر کردم، چرا در میان این همه شرکت نوپا، کسی این فکر به ذهنش نرسیده است!

از داده‌های هوشمند تا زنجیره‌های بلوکی
الکامپ ۲۵ شاهد افزوده شدن بخش جدیدی به نام «الکام‌ترندز» یا زمینه‌های پیشرو بود. در نگاه اول شاید توجیه وجود این بخش در کنار الکام‌استارز و شرکت‌های نوپایی که در زمینه‌های پیشرو فعالیت می‌کنند، کمی مبهم به نظر برسد که ابهام درستی است. با بازدید از سالن الکام ترندز، این تفاوت کمی واضح می‌شود: اینجا زمینه فعالیت حرف اول را می‌زند و شرکت‌های حاضر هم از قواره‌های شرکت‌های نوپای کوچک استارز بزرگ‌تر و قوی‌ترند.
در ترندز دو زمینه حرف اول را می‌زد: هوش مصنوعی و بلاک‌چین. شرکت‌های متعددی در بحث هوش مصنوعی و هوشمندسازی وارد شده‌اند که به نظر می‌رسید هدف‌گیری اصلی‌شان هم کسب‌وکارها و داده‌های آنهاست (B2B). بلاک‌چین هم که در یکی دو سال اخیر عملا مُد شده و از دید شرکت‌ها تقریبا هر چیزی را می‌توان بر بستر بلاک‌چین هم پیاده کرد! حتی اگر دقیقا ایده‌ای نداشته باشید چگونه!
بلاک‌چین اغلب با موضوع رمزارزها (بیت‌کوین و‌...) همراه است که در نمایشگاه امسال هم شرکت‌های مختلفی با هدف ارائه کیف پول رمزارز یا سامانه معامله آن حضور یافته بودند. با صحبت با این شرکت‌ها، یک مسأله بسیار مهم خودش را نشان می‌داد:‌ در حال حاضر بستر فنی برای ورود رمزارزها به حیطه عمومی آماده‌ است،‌ اما هنوز قانونی برای آن تصویب نشده و مسائل قانونی جای بحث است. حالا باید دید آیا شرکت‌ها منتظر قانون می‌مانند یا مانند برخی، استارت خدماتشان را زودتر می‌زنند!

از ارائه تا بیزینس
الکام‌تاکز و الکام‌پیچ پارسال در بطن الکامپ استارز متولد شدند و امسال سال دومی بود که به‌عنوان جزئی از نمایشگاه به کارشان ادامه می‌دادند. الکام‌تاکز، چیزی شبیه سخنرانی‌های TED است که در چند سالن و در موضوعات مختلف برگزار می‌شد، به این صورت که در قسمتی از سالن، سن و صندلی‌ها آماده شده بود تا بازدیدکنندگان به شنیدن ایده‌ها و سخنرانی‌ها بنشینند.
الکام‌پیچ (Pitch) در ظاهرِ برگزاری شبیه همان تاکز بود، با این تفاوت که اینجا کارآفرینان یک مدل کسب‌وکار را به گروهی از داوران/سرمایه‌گذاران ارائه می‌کردند و آنها با بررسی و بحث روی آن تصمیم می‌گرفتند که آیا این ایده ارزش سرمایه‌گذاری و پیاده‌سازی دارد یا خیر.
الکام‌تاکز و پیچ با تمام مزایایشان، یک ایراد بزرگ داشتند؛ ایرادی که نه به محتوا، بلکه به نحوه برگزاری‌شان بازمی‌گشت. این رویدادها تقریبا هیچ‌گونه اطلاع‌رسانی‌ای نداشتند! نه برنامه‌ای برای مشخص کردن زمان‌بندی، نه فهرست ارائه‌کنندگان و موضوعات و نه حتی سالن‌های برگزاری! در مورد الکام‌پیچ که قضیه بدتر بود، زیرا فقط در یک سالن برگزار می‌شد و با ظاهر متفاوت، اما تحت نام الکام‌تاکز!‌ معلوم نبود بازدیدکنندگان از کجا باید متوجه برگزاری آن شوند یا اصلا پیچ دقیقا چیست و آیا برای یک بازدیدکننده معمولی مفید است یا خیر!

از آوردگاه بازی‌ها تا ویترین شغل‌ها
امسال بخش جدیدی با عنوان «الکام‌جابز» در مجموعه الکامپ برگزار شد که یک هدف اساسی را دنبال می‌کرد: اتصال و ارتباط نیروهای متخصص به شرکت‌های فناوری اطلاعات، یعنی عملا یک بستر اشتغال در داخل الکامپ.
این‌که چرا این بخش همراه بخش الکام‌گیمز، یعنی شرکت‌های فعال در زمینه بازی در یک سالن جای داده شده بودند، مشخص نبود، ولی به هر حال طبق بازخوردی که از مسؤولان غرفه‌های قسمت الکام‌جابز داشتم، به نظر می‌رسید الکامپ‌جابز به‌عنوان سال اول بازدهی قابل قبولی داشته است. مسؤول غرفه مپصا که در زمینه آموزش برنامه‌نویسان و کاریابی برای آنها فعال است در این‌باره گفت: «در نمایشگاه امسال افراد زیادی به غرفه ما مراجعه داشتند که اطلاعات کسب کنند و با دوره‌های ما آشنا شوند. در کل از شرایط امسال راضی هستیم.»
در الکام‌گیمز امسال، بازی‌های آنلاین و به‌خصوص استریم این بازی‌ها موضوع پررنگ و محبوبی بود و شرکت‌های حاضر هم در جذاب‌تر کردن غرفه‌هایشان سنگ‌تمام گذاشته بودند، ولی با وجود جذابیت بالای بازی‌های رایانه‌ای و ظرفیت آن برای جذب مخاطبان، عجیب است که این قسمت، یعنی الکام‌گیمز هنوز نتوانسته جایگاه محکمی در این نمایشگاه پیدا کند و بیشتر شبیه یک بخش جانبی است تا یکی از زیرمجموعه‌های مهم و اساسی. باید دید در ادامه آیا تغییراتی در نحوه برگزاری آن رخ خواهد داد یا با همین ساختار نه چندان موفق ادامه می‌یابد.

کوزه‌گران کوزه‌شکسته!
چرا خود الکامپ از فناوری شرکت‌های حاضر در آن استفاده نمی‌کند؟ چرا هنوز دم در این نمایشگاه باید بلیت کاغذی فروخته شود و بازدیدکنندگان در گرما معطل ورود دستی اطلاعاتشان بشوند؟ چرا الکامپ پس از این همه سال، هنوز یک اپ تلفن‌همراه مناسب برای راهنمایی بازدیدکنندگان به غرفه‌ها و ارائه اطلاعات ندارد؟ چرا هنوز بازدیدکنندگان باید پرسان پرسان به دنبال سالن و غرفه یک شرکت باشند؟ یا چرا برگزارکنندگان الکامپ با این مجمع‌الجزایر گسترده (از استارز تا جابز) هنوز نمی‌توانند حداقل تابلوهای متفاوت برای سالن‌ها طراحی کنند که قبل از ورود متوجه شوید این سالن مربوط به کدام بخش است؟ اینها و مشابه‌شان، سؤالاتی است که هر سال هنگام بازدید الکامپ در ذهنم شکل می‌گیرد و البته هنوز پاسخ درستی برای هیچ‌کدامشان پیدا نکرده‌ام!

محمود صادقی