حمله داعشی به سینما!

در سال‌های اخیر ساخت فیلم‌های تولید مشترک و استفاده از بازیگران خارجی در سینمای ایران رواج پیدا کرده و ظاهرا گیشه این قبیل فیلم‌ها هم خیلی پر و پیمان است که هر روز به تعداد این فیلم‌ها افزوده می‌شود.
همین چند ماه پیش بود که نورگل یشیلچای، چهره معروف ترکیه‌ای که در سریال‌هایی مانند «گوزل» و «عشق و جزا» بازی کرده، برای بازی در فیلم «جن زیبا» به کارگردانی بایرام فضلی‌‌نژاد و تهیه‌‌کنندگی مهرداد فرید راهی ایران شد و هرچند حضور او در فیلم «جن زیبا» با موافقت وزارت ارشاد انجام گرفته بود، اما حاشیه‌هایی به دنبال داشت که هنوز که هنوز است پایان نپذیرفته.
امروز اما، پیرو همان حاشیه‌ها و در شکل و شمایلی بسیار متفاوت‌تر و گسترده‌تر همین اتفاق برای فیلم «دختر شیطان» به کارگردانی و تهیه‌کنندگی قربان محمدپور که تولید مشترکی بین سینمای ایران و هند است، افتاده. موضوع از این قرار است که ظاهرا ایشا گوپتا، بازیگر زن این فیلم یک بازیگر تبلیغاتی یا مدل عکس‌های غیراخلاقی در سینمای هند است که نمونه‌هایی از آن را می‌توان در صفحه شخصی او در فضای مجازی دید.
حالا نکته اینجاست که در این میان دقیقا سازمان سینمایی وزارت ارشاد کجاست؟ و اگر واقعا نقشی کاربردی در سینمای ایران دارد چطور مجوز بازی یک مدل غیراخلاقی را در فیلمی نیمه‌ایرانی داده؟ آنچه امروز در مورد فیلم «دختر شیطان» و چندی پیش در مورد فیلم «رحمان 1400» دیدیم، خواه‌ناخواه این موضوع را در ذهن هر علاقه‌مند سینمایی متبادر می‌سازد که در سازمان سینمایی وزارت ارشاد دقیقا چه می‌گذرد؟ و نظارت بر ساز و کار و تولید و اکران فیلم‌های سینمایی از فیلتر چه کسانی رد می‌شود که وقتی فیلمی روی پرده می‌رود تازه متوجه عیب و ایرادهایش می‌شوند!
اولین خارجی‌ها در فیلم‌های ایران
مشکل البته صرفا حضور بازیگران خارجی در سینمای ایران نیست.
حضور بازیگرانی چون پیر داغر، بازیگر مطرح لبنانی و ناتالی متی، بازیگر فرانسوی در سریال «مدار صفر درجه» و دارین حمزه، بازیگر مطرح سینمای لبنان در فیلم‌های «کتاب قانون»، «سی وسه روز» و «فرشتگان قصاب» از مهم‌ترین این حضورهاست که برای چرایی حضور هر کدام از این بازیگران خارجی در سینمای ایرانی دلایل متعددی را می‌توان ذکر کرد. از جمله این که قصه فیلم چنین ضرورتی (به لحاظ پوشش و چهره بازیگر مانند فیلم «کتاب قانون») را ایجاب می‌کند یا این‌که بعضی فیلمسازان در تولید فیلم به بازاریابی بین‌المللی فیلم‌های‌شان فکر می‌کنند.
مسلما در چنین مواردی فیلم‌های ما به بازیگر خارجی نیاز دارد، اما نه هر بازیگری. کسانی باید برای ایفای نقش به کشور ما بیایند که در کشور خودشان صاحب اسم و رسم باشند و بر اعتبار جهانی سینمای ایران بیفزایند، نه یک مدل غیراخلاقی که معلوم نیست چه دستاوردی می‌تواند برای سینمای ایران به دنبال داشته باشد!
به هر حال در روزهای اخیر حجم بالای انتقادات از فیلم «دختر شیطان» و بازیگر آن (ایشا گوپتا) به قدری بالا رفت که ابراهیم داروغه‌زاده، معاون ارزشیابی و نظارت سازمان سینمایی در این باره به فارس گفت: در موضوع بازیگران خارجی در سینمای ایران، تاکنون ملاحظه ما عدم حضور آنها در فیلم‌های مستهجن و غیراخلاقی و عدم شهرت آنها به مفاسد اخلاقی بوده است.
او درباره حضور بازیگران خارجی در فیلم‌های ایرانی با بیان این‌که عکس‌های صفحات شخصی هیچ‌کدام از بازیگران زن خارجی بی‌مسأله نبوده است، اظهار کرد: حتی بازیگران لبنانی هم از این قاعده مستثنا نبودند که نمونه‌های آن را در فیلم‌های «سی و سه روز»، «کتاب قانون» و «به وقت شام» شاهد بوده‌ایم و باید در این زمینه دقت بیشتری داشته باشیم.
معاون نظارت و ارزشیابی سازمان سینمایی ادامه داد: باید به این نکته توجه داشته باشیم که به عنوان مثال آنتونی کویین، بازیگر بزرگ هالیوود در فیلم ماندگار محمد رسول‌ا...(ص) در نقش حمزه سیدالشهدا ظاهر شده بود که حتماً این بازیگر عکس‌ها و سبک متفاوتی از نقشش داشته است.
داروغه‌زاده در پایان تاکید کرد: البته در نظام‌نامه تولیدات مشترک که در حال آماده شدن است، ضوابط استفاده از بازیگران خارجی دیده شده که پیش‌نویس آن حتما برای استفاده از نظرات اهالی سینما و رسانه منتشر خواهد شد.
اول ضابطه را تعریف کنید
غلامرضا آزادی، کارگردان و تهیه کننده پیشکسوت سینمای ایران با ابراز تاسف از وضعیت کنونی سینمای ایران در گفت‌وگو با جام‌جم توضیح داد: سینمای هر کشوری نماینده فرهنگ و هنر آن کشور است. ما به‌عنوان داعیه‌دار سینمای ایران باید فیلمی بسازیم که نمایانگر ارزش‌ها و فرهنگ کشورمان باشد. سینما در کشور ما چندین سال است که دیگر هنر نیست و تبدیل به یک کالای تجارتی شده که صرفا با آن کسب درآمد می‌کنند. درست که اقتصاد رکن مهمی در هنر-صنعت سینما دارد ولی آیا تمام آن است؟ آیا باید برای کسب درآمد، در حوزه سینما فرهنگ‌زدایی کرد؟ این پول‌های کلان که تمام مناسبات سینما را به‌هم ریخته از کجا آمده و قرار است کی جلوی آن گرفته شود؟ لطفا اسم این تجارت را سینما نگذارید که ما استخوان‌خرد کرده‌های این راه از خجالت آب می‌شویم.
تهیه‌کننده «خانه ابری» و «دره شاپرک‌ها» ادامه داد: فیلمسازی مانند هر حرفه‌ای تعریف مشخصی دارد. یک فیلمساز باید قدم به قدم بیاموزد تا در مقام یک فرهنگساز بتواند روی پرده سینما برای یک جامعه فرهنگسازی کند. حالا قبل از هر بحثی راجع به ضابطه‌مندی حضور بازیگران خارجی در سینمای ایران سوال من اینجاست که بعضی فیلمسازانی که در سال‌های اخیر فیلم‌های سخیف به خورد مردم می‌دهند چه سابقه‌ای دارند؟ چقدر در این حوزه آموخته‌اند؟ چه هدفی در سینما دارند؟ فرهنگ را چطور می‌بینند؟ من بعضی از فیلم‌های فعلی را که امروز می‌بینم به واقع وحشت می‌کنم که ما به کجا رسیده ایم! چرا؟ واقعا چرا؟
او افزود: وقتی سیستم سینمای ایران خیلی از فیلمسازان کهنه کار و صاحب اندیشه را خانه‌نشین کرده باید امروز پاسخگوی فیلم‌های نازلی که روی پرده می‌رود باشد! وقتی عرصه را برای فیلمسازی هرکسی باز می‌گذارید باید هم شاهد چنین فجایعی باشید!
آزادی، ضابطه‌مندی حضور بازیگران خارجی در سینمای ایران را مبنی بر ارائه تعریف مشخصی از ضابطه در سینمای ایران دانست. او گفت: فیلم تولید مشترک در سینمای دنیا مرسوم است و هیچ مشکلی از این بابت وجود ندارد، اما در سینمای ایران اگر حرف از ضابطه‌مندی در استفاده از بازیگران خارجی زده می‌شود اول باید ضابطه را تعریف کرد. ضابطه‌مندی در تمام ارکان سینما بسیار صحیح و بجاست، اما در وهله اول باید دید آیا ضابطه مندی که مطابق با ارزش‌های کشور ماست قابلیت پیاده سازی در سینما را دارد یا خیر؟ آیا می‌توان از بازیگری خارجی در سینمای ایران استفاده کرد که پیشینه مطابق با ارزش‌های کشور ما داشته باشد! پیشنهاد من به مسؤولان سینمایی این است که قبل از هرگونه تئوری و بحثی راجع به این موضوع اول خود سینما را تعریف کنند و بعد برایش قاعده و ضابطه بگذارند. هر وقت به تعریف مشخصی از خود سینما رسیدند می‌توانند برایش ضابطه هم تعریف کنند. الان فیلمسازانی که برای فرهنگ و هنرشان تعریف قائل هستند، کنار رفته‌اند و فیلمسازانی بعضا روی کار آمده‌اند که تعریفی از چیزی ندارند که بخواهند طبق آن عمل کنند.
او در پایان تاکید کرد: سینمای امروز ما به هیچ وجه نماینده فرهنگ و ارزش‌های ما نیست و چند سال که سینما داعش‌وار تصاحب شده. من به دلیل علاقه به کشور و فرهنگم در اینجا ماندگار شدم، اما امیدی به بهبود این وضعیت ندارم.

باران حیدری

سینما