جهاد با شمشیر صلح

امام حسن مجتبی(ع) فرزند امام علی(ع) و حضرت فاطمه(س) و نوه پیامبر اسلام بود. شاید از او بیشتر از هر چیز ماجرای صلح با معاویه را بدانیم یا روایاتی از او در کنار برادرش امام حسین(ع) اما شخصیت، زندگی و خلافت امام حسن(ع) نکته‌های جالب توجه کم ندارد؛ مثلا این‌که پیامبر نام او را انتخاب کرده بود و بسیار دوستش می‌داشت. یا این‌که هفت سال همراه پیامبر بود و از اصحاب کساء یا همان اصحاب عباست که آیه تطهیر هم برایشان نازل شده است. حتما درباره صلح امام‌حسن(ع) و نیز مسموم شدنش اطلاع دارید اما نکات ریز و درشت درباره زندگی و خلافت این امام معصوم کم نیست.

3
این تعداد دفعاتی است که نیمی از اموالش را به نیازمندان داد اما این همه ماجرا نیست؛ امام حسن(ع) دوبار هم کل دارایی‌اش را در راه خدا بخشید. از این رو او را کریم اهل بیت می‌شناسند و چه کسی می‌تواند به این اندازه بخشنده و بزرگوار باشد؟

40000

این تعداد آدم‌هایی است که برای خلافت با امام حسن(ع) بیعت کردند. در 21 ماه رمضان سال ۴۰ هجری و پس از شهادت امام علی(ع)، امام حسن به امامت رسید ولی معاویه، خلافت او را نپذیرفت و با لشکری از شام به سوی عراق حرکت کرد.

همیشه پای کوفیان در میان است
امام حسن(ع) وقتی عصیانگری معاویه و اعزام سپاه او را به عراق دیده بود، دستور داد سپاهی به سمت معاویه برود و خودش به همراه یک گروه دیگر به ساباط رفت. معاویه تلاش کرد با طرح شایعاتی میان سپاهیان امام، زمینه را برای برقراری صلح فراهم کند. در این شرایط، امام حسن(ع) مورد سوءقصد یکی از خوارج قرار گرفت و زخمی شد و برای مداوا به مدائن انتقال یافت. همزمان، گروهی از سران کوفه به معاویه نامه نوشتند و قول دادند امام را به وی تسلیم کنند یا به قتل برسانند. معاویه نیز نامه‌های کوفیان را برای امام فرستاد و به او پیشنهاد صلح داد. اینجا بود که امام، صلح و واگذاری خلافت به معاویه را پذیرفت، اما برایش شرط‌های متعددی در نظر گرفت مثلا این‌که معاویه بر اساس کتاب خدا و سنت پیامبر(ص) عمل کند و برای خود جانشین تعیین نکند و نیز به این شرط که همه مردم از جمله شیعیان علی(ع) در امنیت باشند. او همچنین اعلام کرد که هرگز معاویه را امیرالمومنین خطاب نخواهد کرد اما چه فایده وقتی خیلی زود معاویه عهد شکست یا به عبارت دقیق‌تر حتی یکی از شروط امام را به جا نیاورد.
باز هم پای یک زن در میان است
امام حسن(ع) با خوراندن زهر به شهادت رسید؛ شیوه‌ای که همواره نتیجه دسیسه‌چینی و حیله‌گری اطرافیان بوده است. البته امام را چندبار مسموم کرده بودند، اما از مرگ نجات پیدا کرده بود. آخرین بار، معاویه وقتی تصمیم گرفت برای ولایتعهدی پسرش یزید بیعت بگیرد، صد هزار درهم برای جعده، دختر اشعث که همسر امام حسن(ع) بود، فرستاد و به او وعده داد در قبال مسموم کردن شوهرش، او را به ازدواج یزید درخواهد آورد. نام جعده به‌عنوان قاتل امام در منابع اهل سنت نیز آمده است اما روایات دیگری وجود دارند که هند یکی از همسران امام حسن یا یکی از خادمان او را عامل مسموم کردن امام دانسته‌اند. نقل شده است پس از درگذشت امام، شهر مدینه یکپارچه شیون و گریه شد. نیز گفته‌اند هنگام خاکسپاری، قبرستان بقیع پر از جمعیت شد و تا هفت روز بازارها تعطیل بود.
جلوگیری از دفن‌ شدن کنار پیامبر
داستان تلخ تنهاترین سردار، همین‌جا به پایان نرسید و از دفن شدن امام حسن(ع) در کنار قبر پیامبر(ص) نیز جلوگیری شد.
گویا امام به برادرش وصیت کرده بود که او را پس از درگذشت، کنار قبر جدش رسول خدا(ص) دفن کند. گویا این خواسته را با عایشه نیز در میان گذاشته و او نیز موافقت کرده بود اما براساس روایت کتاب «انساب الاشراف» وقتی مروان بن حکم از این وصیت با خبر شد، به معاویه گزارش داد و معاویه از او خواست، به‌شدت از این‌کار جلوگیری کند. البته در روایات دیگری آمده که امام وصیت کرده بود که تابوت او را برای تجدید عهد، نزد قبر پیامبر(ص) ببرند و سپس کنار قبر جده‌اش فاطمه بنت اسد دفن کنند. در این نقل‌ها آمده است که حسن بن علی سفارش کرد که هنگام تشییع و دفن او از هرگونه درگیری پرهیز شود تا مبادا خونی ریخته شود. در هر صورت وقتی بنی‌هاشم، تابوت امام را به طرف قبر پیامبر(ص) بردند، مروان همراه عده‌ای از بنی‌امیه، سلاح به‌دست گرفتند و راه را بستند تا از دفن شدن او کنار قبر پیامبر(ص) جلوگیری کنند. گویا عایشه بنی‌امیه را فراخواند تا مانع از این کار شوند و گفت: خانه من است و اجازه نمی‌دهم کسی در آن دفن شود.
نقل شده است که مروان هم گفته بود: نمی‌پذیریم که عثمان در آخر شهر دفن شده باشد ولی حسن(ع) را کنار پیامبر دفن کنید. نزدیک بود میان بنی‌هاشم و بنی‌امیه درگیری رخ دهد ولی امام حسین(ع) بنابر وصیت برادرش، از درگیری جلوگیری کرد. پیکر حسن بن علی را به بقیع بردند و کنار قبر فاطمه بنت اسد به خاک سپردند. در برخی روایات آمده که بنی‌امیه، به سمت جنازه امام حسن(ع) تیر پرتاب کردند و ۷۰ تیر از جنازه حسن بن علی(ع) بیرون کشیدند.

امام دوم به روایت کلمه
درباره امام حسن(ع) کتاب‌ها و مقالات بسیاری منتشر شده و در مقالاتی که با موضوع «کتاب‌شناسی امام مجتبی(ع)» نوشته شده‌ است، حدود ۱۳۰ کتاب چاپی و خطی به زبان‌های فارسی، عربی، ترکی و اردو نام برده شده است. همچنین مجموعه مقالات برگزیده در «کنگره سبط النبی» در سه جلد به امام دوم شیعیان اختصاص دارد. از تمامی کتاب‌های منتشر شده درباره این حضرت 2 نمونه را در ادامه معرفی کرده‌ایم:
صلح امام حسن
پرشکوه‌ترین نرمش قهرمانانه
نویسنده: شیخ راضی آل‌یاسین
مترجم: حضرت آیت‌ا... سیدعلی خامنه‌ای
ناشر: آسیا
موضوع:‌ در این کتاب جامع‌ترین و کامل‌ترین تحلیل تاریخی از واقعه صلح امام حسن(ع) صورت گرفته و ضمن تحلیل شرایط و موقعیت امام حسن(ع) صلح عاقلانه و مدبرانه حضرت با قرائن تاریخی روشن و ثابت شده تبیین شده است .
امام حسن (ع)پرچمدار صلح و آزادی
نویسنده: مهدی پیشوایی
ناشر: انتشارات توحید
موضوع: کتابی است که چند محور از زندگی امام حسن(ع)، مانند روزهای نخستین زندگی، همسران، علل صلح، پیمان صلح، همسر جنایتکار و چند روایت کوتاه از آن بزرگوار را ترجمه کرده است.