دولت هیچ کمکی به ما نکرد!

بیایید از زمان و ایده شکل‌گیری گپ شروع کنیم، چطور به این فضا رسیدید؟
از سال 90 بود که پروژه گپ و تدارک زیرساخت‌های آن شروع شد، بعد هم در سال 93 تولید کلاینت‌ها و بخش‌های پیام‌رسان ادامه پیدا کرد و سال 95 فاز آزمایشی آن در اختیار متخصصان قرار گرفت و یک سال بعد هم دوره دوم تست را با جامعه بیشتری از مخاطبان انجام دادیم، در پایان همان سال هم به صورت رسمی از آن رونمایی کردیم و تا الان هم بیش از سه میلیون نفر کاربر فعال دارد که نزدیک به یک میلیون نفر آنها در خارج از کشور هستند.
علاوه بر گپ، همان‌طور که می‌دانید، پیام‌رسا‌ن‌های مختلفی وجود دارد که هر کدام مدعی مخاطبان و جایگاه خود هستند، در این بازار با توجه به رقابتی که شکل گرفته، شما برای حضور در آن چه برنامه‌ریزی و اقدامی کرده‌اید؟
ما از ابتدا مسیری را درنظر گرفته بودیم تا گپ در طول آن به بستری برای کسب و کار تبدیل شود؛ برای این امر لازم بود تا مجموعه‌ای از زنجیره‌های خدمات مختلف مثل انواع پرداخت‌های اینترنتی و بین‌المللی، زیرساخت‌های بلاکچین، رمز ارز و... را داشته باشیم. این موضوع در دنیا هم باب شده و بعضی دیگر از پیام‌رسا‌ن‌هایی که صرفا پیام‌رسان بودند مثل واتس‌آپ، وایبر، لاین و... به سمتی رفتند که پول مجازی داشته باشند و زیرساخت‌های کسب و کار فراهم کنند. در کل موضوع کسب و کارهای پلتفرم‌محور جزو مواردی است که در دنیا در حال رشد است. ما هم روی آن وقت زیادی گذاشتیم و در مقایسه با بقیه می‌توان گفت که چند برنامه هست که تنها روی بخش پیام‌رسانی کار می‌کنند و ما در این زمینه نگرانی چندانی نداریم و تلاشمان بیشتر ترویج همان حوزه کسب و کار است. در این زمینه سعی کردیم تا هم در داخل و هم در خارج از کشور تبلیغات داشته باشیم و همکاری‌ها و سرمایه‌گذاری‌های مشترکی را با مجموعه‌های بزرگی مثل ایرانسل و گروه‌ ای‌تی‌ام انجام دهیم. امروز گپ مشتری و مخاطبان خود را در کشورهای مختلف دارد و در حال تلاش است تا زنجیره کسب و کار را روی بستر یک‌پیام‌رسان به صورت کامل ارائه دهد.
این کسب و کارها در چه زمینه‌ای است؟
وقتی صحبت از کسب و کار به میان می‌آید، چند مساله و نیاز مطرح می‌شود؛ از ارتباط بین مشتری و فروشنده گرفته تا ابزارهای کسب و کاری مثل ابزارهای فروشگاه‌سازها، دسته‌بندی و عرضه محتوا، روش‌های متنوع پرداخت مثل داخلی، بین‌المللی، درون‌برنامه‌ای، پول مجازی و انواع پلتفرم‌هایی که یک کسب و کار نوپا به آن نیاز دارد. هر کسب و کار یک ایده است که توسط مجموعه‌ای از زیرساخت‌ها راه‌اندازی می‌شود. ما این مجموعه را کنار هم آوردیم و پیاده‌سازی کردیم و از ایده‌ها حمایت می‌کنیم. به عنوان مثال استارت‌آپی در حوزه ارائه خدمات به مشتری کار می‌کند، ایده‌اش هم این است که فضایی را ایجاد کند که مردم به او سفارش دهند، آنها این فرآیند را در بستر گپ انجام می‌دهند و این باعث می‌شود تا آنها با هزینه کمتر و سرعت بیشتر کسب و کارشان را راه بیندازند.
برنامه‌ها و بخش‌های موجود در گپ چطور؟ چه محتوایی دارند؟
در گپ مجموعه موارد مختلفی وجود دارد، کانال‌ها، بلاگ‌های تجاری، فروشگاه و موارد گوناگون دیگری که برای آشنا کردن مردم با آن، بهترین و پرمخاطب‌ترین‌هایش را هر روز در بخشی با عنوان دنیای گپ معرفی می‌کنیم.
به صورت کلی در یک سال گذشته که این خدمات را به کسب و کارها اختصاص دادیم، با توجه به آن که تبلیغات چندان گسترده‌ای هم در این حوزه نداشتیم، اما تا الان بیش از ده هزار ربات تجاری و خدماتی در قالب استارت‌آپ‌های مختلف روی گپ راه‌اندازی شده و می‌توان گفت، به لحاظ ایجاد اشتغال در کشور یک رکورد محسوب می‌شود. ما حدود 1800 فروشگاه اینترنتی در بستر گپ داریم همچنین در زمینه خدماتی هم کسب و کارهای زیادی راه افتادند که در حال فعالیت هستند. ما هم سعی می‌کنیم از آنها با برگزاری جریانی مثل گذاشتن مسابقات دوره‌ای و قدردانی از سرویس‌ها و.. حمایت کنیم. در حوزه بین‌المللی هم در تلاش هستیم تا به تجاری‌سازی کسب و کارهایی که زمینه آن را دارند تا محصولات و خدماتشان را در خارج از کشور ارائه دهند، کمک کنیم. اتفاقی که باعث شکل‌گیری مدرسه کسب و کار گپ شده است.
این مدرسه چه می‌کند؟
هدف مدرسه این است که الگوهای مختلفی از روش‌های پول درآوردن، کسب و کار و ایجاد شغل کامل در بستر گپ را به افراد توضیح دهد و آن را در بخش‌های گوناگون از کسب و کارهای داخلی تا آنهایی که هدف بین‌المللی دارند، پیش ببرد. برگزاری دوره مجازی و کارگاه‌های حضوری راه‌هایی‌ هستند که تیم گپ در آن به صورت رایگان به علاقه‌مندان کلیات را توضیح دادند. در ادامه کسانی که کسب و کارشان را در گپ شروع می‌کنند، اگر با کیفیت و موفقیت همراه باشند، بسته‌های کمکی پنج تا 50 میلیون تومانی اختصاص می‌دهد تا به تجاری‌سازی آنها کمک کند.
حضور در اپ‌استور چطور؟ با توجه به مشکلات و تحریم‌های پیش آمده بازهم کاربران این گوشی‌ها می‌توانند از گپ استفاده کنند؟
در حال حاضر که خیلی از اپ‌ها در این بازار نیستند و ما هم یک نسخه بین‌المللی از گپ داریم که با عنوان دیگری عرضه می‌شود و به‌زودی برای ایرانی‌ها هم در دسترس قرار می‌گیرد. با برگشت این اپ می‌توان گفت اولین نرم‌افزار رسمی که در اپ‌استور ارائه می‌شود خواهد بود. اما کاربرانی که‌ آی‌او‌اس دارند یا حتی به طور کل گوشی‌هایی دارند که سیستم عامل ندارند، می‌توانند از نسخه تحت وب گپ که برای تلفن‌های ایرانی بهینه‌شده استفاده کنند.
اما این که یک پیام‌رسان به سمت فضای کسب و کار برود و تمرکزش را روی توسعه آن بگذارد، روی عنوان پیام‌رسان بودن آن تأثیر نمی‌گذارد؟ آن را از این موضوع دور نمی‌کند؟
پیاده‌سازی بسترهای کسب و کاری و پیاده‌سازی خود پیام‌رسان به صورت همزمان توان و انرژی زیادی را از ما می‌گیرد. با این حال ما اعتقاد داریم کشور ما بیشتر از آن که به یک پیام‌رسان خیلی پرامکانات نیاز داشته باشد به زیرساخت کسب و کار قدرتمند نیازمند است به همین دلیل سعی ما این است تا توازنی را بین امکانات این دو حوزه ایجاد کنیم و تنها به دنبال پیام‌رسان بودن صرف نیستیم.
زمانی اخباری مبنی بر اختصاص بودجه برای پیام‌رسا‌ن‌های داخلی منتشر شد، این موضوع عملی شد؟
دولت که هیچ بودجه‌ای برای توسعه پیام‌رسا‌ن‌ها اختصاص نداده بود، فقط به یکسری از پیام‌رسا‌ن‌هایی که می‌خواستند از محل وام وجوه اداره شوند، وام اعطا کرد، وامی که هر شرکت نرم‌افزاری می‌تواند بگیرد و اتفاق خاصی نیست. با این حال ما که بخش خصوصی هستیم و به طور کل کمک دولتی نداریم و از سایر محصولات شرکتمان (توسعه سامان) که از سال 80 فعالیتش را شروع کرد، مثل بازی‌های اینترنتی یا خدماتی که در حوزه ثبت دامنه و... ارائه می‌دهیم، کسب درآمد می‌کنیم.
ماجرای امنیت به خصوص درباره اطلاعات کاربران در پیام‌رسا‌ن‌های داخلی و خود «گپ» به چه شکل است؟مثلأ امکان چک کردن اطلاعات اشخاص توسط نهادهای نظارتی مختلف وجود دارد؟
بحث امنیت کاربران در فضای مجازی و پلتفرم‌ها از آن مواردی است که بخش زیادی از آن ساخته و پرداخته کانال‌ها و افرادی است که صرفا با تخریب این موضوع به آن می‌پردازند، وگرنه همه ابزارها از پیامک گرفته تا برنامه‌های مختلف تحت پوشش قوانینی با نام بازرسی قانونی قرار دارد یعنی زمانی که جرمی واقع شود، به دستور قاضی ممکن است لازم باشد تا یکسری از اطلاعات مجازی و...
آن مجرم بررسی شود. اتفاقی که تنها در همین حد است و در همه دنیا و پلتفرم‌هایی که استفاده می‌کنید. خود این ماجرا امنیت را به وجود می‌آورد چون در غیر این صورت شبکه‌های تاریکی به وجود می‌آید که افراد در آن به راحتی می‌توانند مرتکب جرم شوند. ما از دانش متخصصان مختلفی برای امنیت هرچه بیشتر داده‌ها استفاده کردیم. این حفاظت هم در مقابل هکرها و سارقان است و هم در مقابل درخواست‌های غیرقانونی که از نهادی به سمتمان بیاید. در این زمینه ما با توجه به حکم رهبری که در سال گذشته دادند که ورود غیرقانونی به حریم خصوصی حرام شرعی است، دستمان باز است و می‌توانیم جلوی این درخواست‌ها را با توجه به همکاری وزارت ارتباطات بگیریم. مثل زمانی که از طرف نهاد خاصی از ما چنین تقاضایی شد و آن را رد کردیم.
تعدد پیام‌رسا‌ن‌ها هم از آن مواردی است که باعث شده تا هر کدام از پیام‌رسا‌ن‌ها به صورت پراکنده کاربران خود را داشته باشند، در این شرایط چرا چند مجموعه باهم ادغام نمی‌شوند تا یک پیام‌رسان اصلی و قدرتمند داشته باشیم؟
در این باره چند نکته وجود دارد، یکی آن که اگر امکان ادغام وجود داشته باشد؛ فضای رقابتی که باعث رشد خیلی از پیام‌رسا‌ن‌های ایرانی شده، از بین می‌رود، همچنین نکته مهم‌تر این است هر کدام از این پیام‌رسا‌ن‌ها با رویکردی وارد بازار شدند و به دلیل تفاوت زیرساخت‌هایی که وجود دارد، بحث یکی‌شدن را ناممکن می‌کنند. علاوه بر اینها برخی از مجموعه‌ها مالکان دولتی دارند و ادغام‌شان با بخش خصوصی از نظر حقوقی سخت است. با تمام اینها از نظر فنی هم با توجه به این که هر کدام از این پیام‌رسا‌ن‌ها همان‌طور که در دنیا هم می‌بینید دارای معماری خاصی هستند، ادغام‌شان چندان انجام‌شدنی نیست. از همه اینها مهم‌تر هم بحث امنیت ملی است که طبق آن چندان درست نیست که تمام ارتباطات یک کشور به یک شرکت وابسته باشد چون هر لحظه مشکلی پیش بیاید و خدمات آن شرکت قطع شود، انگار کل کشور تحت‌الشعاع آن قرار می‌گیرد، به همین دلیل است که در کشورهای اروپایی هم حدود پنج تا هفت شرکت را به صورت موازی حفظ می‌کنند و سعی‌شان این است تا مردم از همه آنها به صورت ترکیبی استفاده کنند، اتفاقی که نتیجه‌اش عدم وابستگی به یک زیرساخت خاص است.
با این حال وقتی من نوعی به عنوان یک کاربر نگاه می‌کنم، این که چندین پیام‌رسان را با هم داشته باشیم چندان جالب نیست و گاهی حتی آزاردهنده است...
این اتفاق در همه جا مرسوم است که از حداقل دو پیام‌رسان همزمان استفاده شود، در ثانی هر کس با گروهی که بیشتر مرتبط است، می‌تواند تصمیم بگیرد که کجا باشد. این حالتی که در ایران مدتی به واسطه محدودیت بقیه پیام‌رسا‌ن‌ها توسط دولت در سال 92 شکل گرفت، از نظر استراتژیک هم درست نبود، این که همه به سمت فضای تلگرام سوق داده شدند و بعد بقیه اتفاقات و ضررها پیش آمد. به همین دلیل وابستگی به یک زیرساخت امر خطرناکی است.
دو سه پیام‌رسان فعال، باهم شاید به سختی قابل تحمل باشد، اما الان خیلی بیشتر از این تعداد را داریم...
مرکز ملی در نامه رسمی که مدتی قبل به سازمان‌ها زد، پیام‌رسان سروش و گپ را به عنوان گزینه‌های نهایی این مرکز و پیام‌رسا‌ن‌های ملی ایران معرفی و به سازمان‌ها هم توصیه کرد که بیشتر خدماتشان را بر این دو متمرکز کنند.
فکر می‌کنید اگر تلگرام فیلتر نمی‌شد، بازهم این استقبال نسبی از پیام‌رسان‌های داخلی اتفاق می‌افتاد؟
اگر تلگرام فیلتر نمی‌شد شاید پیام‌رسا‌ن‌ها شرایط بهتری از الان داشتند چون تلگرام به دلیل جرایمی از سوی حاکمیت فیلتر شد اما این فیلتر شدن به پای پیام‌رسا‌ن‌های داخلی نوشته و بعد حس روانی منفی در جامعه ایجاد شد. پیام‌رسا‌ن‌های داخلی در هر کشوری می‌توانند امکاناتی مثل پرداخت‌های الکترونیک و... را ارائه دهند که در پیام‌رسا‌ن‌های بین المللی امکان پذیر نیست به همین دلیل چه در حضور تلگرام و چه بدون آن، می‌توانند جای خودشان را باز کنند. این موضوع جزو ضرورت هاست و حتی اتحادیه اروپا با وجود آن که با آمریکا مشکل ندارند به دلایل اقتصادی و امنیتی به شدت در حال رفتن به سمت پیام‌رسا‌ن‌های بومی هستند. بیانیه‌هایی که اتحادیه اروپا در این زمینه منتشر کرده هم نشان از اهمیت توجه به پیام‌رسا‌ن‌های بومی دارد.
با این حال میزان مخاطبان پیام‌رسا‌ن‌های داخلی هنوز چندان چنگی به دل نمی‌زند، مثلا برای گپ سه میلیون مخاطب کم نیست؟
با نگاهی به رشد پیام‌رسا‌ن‌ها و نرم‌افزارهای مختلف در دنیا، متوجه می‌شوید که اکثر آنها در سال اول‌شان توانستند کمتر از یک‌میلیون کاربر جذب کنند در صورتی که چند پیام‌رسان داخلی توانستند در سال اول تعداد قابل توجهی که گاهی به بیش از دو میلیون می‌رسد، جذب کنند. امروز ما پیام‌رسا‌ن‌های داخلی و تازه‌نفس را با تلگرامی که بیشتر از پنچ سال فعال است مقایسه می‌کنیم و بعد می‌گوییم این چه وضعی است، در صورتی که اگر به سال اولی که تلگرام در ایران فعال شده نگاه کنیم متوجه می‌شویم که تلگرام هم در سال اول بیشتر از این مخاطب نداشته، تازه زمانی که تلگرام کارش را شروع کرد، بنا به توافقاتی تمام پیام‌رسا‌ن‌های دیگر توسط دولت فیلتر و یا محدود شدند به همین دلیل ایران در آن زمان امتیاز بزرگی را به تلگرام داد. حال امروز علاوه بر تلگرام، شبکه‌های دیگری وجود دارد که در کنار پیام‌رسا‌ن‌های داخلی فعال هستند. این باعث می‌شود به طور مثال اگر ده میلیون کاربر قرار بوده جذب شود بین این تعداد پیام‌رسان تقسیم شده و به همین دلیل با برآورد کلی می‌توان گفت که سیر صعودی را درحوزه جذب مخاطب داشته‌اند.
اتفاق تازه‌ای در «گپ» خواهیم داشت؟
ما در حال تلاش هستیم تا با رویکردی که داریم، در سال جدید هم مخاطبان گپ را افزایش دهیم و هم دامنه خدمات توسعه داده شود تا با قدرت بیشتری این مسیر را ادامه دهیم.

فاطمه شهدوست

فرهنگ و هنر