بازی آمریکا با متحد قدیمی

روزجمعه دونالد ترامپ،‌ رئیس‌جمهور آمریکا در جدیدترین اقدام خود علیه ترکیه در بیانیه‌ای اعلام کرد تجارت ترجیحی با ترکیه را لغو می‌کند. وی گفت: من تصمیم گرفتم بر اساس سطح توسعه اقتصادی ترکیه، وضعیت این کشور به عنوان یک کشور در حال توسعه دریافت کننده از 17 می (دیروز) متوقف شود. توافقی که به ترکیه اجازه می‌داد تا در برخی حوزه‌ها بدون پرداخت تعرفه گمرکی به بازار آمریکا دسترسی پیدا کند. این اقدام نشان داد آمریکا همچنان در ارتباط با ترکیه راهبرد تحریم و فشار اقتصادی را دنبال می‌کند. سیاستی که پیش از این نیز واشنگتن استفاده کرده بود و نتیجه جدال اقتصادی آمریکا با ترکیه خود را در التهابات بورس و افت ارزش واحد پول ملی این کشور نشان داد. چنان‌که در مرداد سال گذشته ارزش لیر در برابر دلار 20 درصد افت کرد. آمریکا همچنین تعرفه واردات فولاد و آلومینیوم از ترکیه را دو برابر کرده است. ناظران می‌گویند پیام آتشین رئیس‌جمهور آمریکا به ترکیه و تهدید اقتصادی این کشور را می‌توان متاثر از تحریکات چهره‌های تندرو کابینه ترامپ به‌ویژه مایک پمپئو، وزیر خارجه و بولتون دانست.
اختلاف اس 400
یکی از موارد مهم اختلاف بین دو کشور را مساله خرید موشک‌های اس 400 تشکیل می‌دهد. هرچند در خبرها آمده بود که آمریکا به ترکیه پیشنهاد داده خرید موشک‌های یاد شده را برای چند ماه دیگر به تعویق بیندازد، اما برخی مقامات ترکیه می‌گویند به محض حاضر شدن این موشک‌ها وارد خاک ترکیه خواهند شد. برای مثال چاوش اوغلو، وزیر خارجه ترکیه روز جمعه گذشته گفت هر زمان روسیه آماده تحویل سامانه اس 400 باشد، آنکارا هم آمادگی دارد که این سامانه را از مسکو تحویل بگیرد. وی این سخن را در پاسخ به پرسش خبرنگاران مبنی بر این‌که آیا نخستین مرحله تحویل در ماه جولای صورت خواهد گرفت، گفت. همزمان فخرالدین آلتون، مدیر ارتباطات ریاست‌جمهوری ترکیه گزارش روزنامه بیلد آلمان درباره این‌که ترکیه از خرید سامانه موشکی اس۴۰۰ صرف‌نظر کرده است، را رد کرد. آمریکا معتقد است چنین اقدامی در چارچوب ساختار دفاعی غرب همخوانی ندارد و تهدید برای جنگنده‌های اف-35 خواهد بود. ترکیه قصد دارد این نوع از جنگنده را از آمریکا خریداری کند. هراس آمریکا و سایر کشورهای عضو ناتو این است که ره‌گیری جت‌های اف‌ـ۳۵ در رادارهای سیستم دفاع موشکی اس۴۰۰ وارد شده و توانایی این جنگ‌افزار در مقابله با روسیه را کاهش دهد. ترکیه پس از این‌که در خرید سامانه دفاع موشکی از آمریکا ناکام ماند، در سال ۲۰۱۷ تصمیم گرفت از روسیه سامانه اس۴۰۰ خریداری کند. روسیه می‌گوید روند تحویل سامانه دفاع موشکی به ترکیه را از تیرماه آغاز خواهد کرد.
سایر اختلافات
دامنه جدال دیپلماتیک و سیاسی اقتصادی ترکیه و آمریکا به اینها محدود نمی‌شود. حمایت آمریکا از گروه‌های مسلح کرد در سوریه از دیگر اختلافات جدی طرفین است. پس از آغاز بحران سوریه کشورهای آمریکا و ترکیه هریک تلاش کردند با دمیدن در آتش این بحران، از این جنگ خانمان‌سوز سهمی برده باشند. هرچند که نگاه ترکیه بیشتر امنیتی و نگاه آمریکا بیشتر سلطه‌گرایانه بود. تلاش ترکیه برای منکوب کردن یگان‌های مدافع خلق که آنکارا آنها را تروریستی می‌خواند، سبب شده تا دو طرف با اختلافاتی جدی مواجه شوند. پاسخ منفی آمریکا به درخواست استرداد گولن که دولت ترکیه او را اصلی‌ترین متهم هدایت کودتا 2016 (کودتا علیه اردوغان در سال 1395) می‌خواند، یکی دیگر از موارد اختلاف دو کشور است که همچنان لاینحل باقی مانده است. دیگر مساله، دستگیری یک بازرگان ایرانی - ترکیه‌ای در آمریکا به اتهام نقض قوانین تحریمی علیه ایران بود که در جریان محاکمه رضا ضراب سخن از نقش اردوغان در دور زدن تحریم‌های آمریکایی به میان آمد. دستگیری یک کشیش آمریکایی در ترکیه در تابستان گذشته یک بار دیگر اختلاف دو کشور را به اوج رساند و سرانجام به دنبال آزادی او کمی از تنش‌ها کاسته شد. همه اینها شاهد آن است که طی دوسال گذشته روابط ترکیه و آمریکا پیوسته متشنج بوده و روز به روز نیز این تنش‌ها روبه فزونی گذاشته است.
بازنگری استراتژیک
قدیر اوستون، استاد دانشگاه و مسؤول هماهنگی مرکز پژوهش‌های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی ستا در شهر واشنگتن، طی سخنانی در پنل «روابط ترکیه - آمریکا؛ بازنگری در اتحاد استراتژیک» در آنکارا می‌گوید: رویکرد آمریکا نسبت به ترکیه پیوسته در حال تغییر است. به گزارش خبرگزاری آناتولی وی در ادامه می‌افزاید: مناسبات ترکیه و ایالات متحده آمریکا از سال 2000 تاکنون دچار تحولات اساسی شده است. امروزه روابط میان ترکیه و آمریکا دچار سردرگمی شده و نیازمند تعریف مجدد است. قلیچ بورا، پژوهشگر مرکز پژوهش‌های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی ستا هم در این پنل گفته است: مشکلات در همکاری استراتژیک بین آمریکا و ترکیه وجود دارد. این کشور استراتژی مشخصی ندارد. مشکلات اصلی بین ترکیه و آمریکا ناشی از فقدان سیاستی مشخص از طرف آمریکاست.
نقش صهیونیست‌ها
در این میان برخی تحلیلگران از نقش صهیونیست‌ها در ترغیب آمریکا به فشار علیه ترکیه سخن می‌گویند و مدعی‌اند، آنکارا در فرآیند همکاری با روسیه و ایران در سوریه و همچنین پرونده کردها و نیز قتل جمال خاشقچی، روزنامه‌نگار سعودی خشم سعودی‌ها و صهیونیست‌ها را به وجود آورده است. آنکارا در جریان افشای اطلاعات مربوط به دست داشتن هیات حاکمه عربستان به‌خصوص محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی در قتل خاشقچی خشم سعودی‌ها را هم به جان خرید. این تحلیلگران نوع بازی ترکیه در پرونده خاشقچی را در راستای استرداد گولن ارزیابی می‌کنند و می‌گویند این بازی به نهایت نرسید و در عوض اختلافات بین آنکارا و واشنگتن را عمیق‌تر از پیش کرد‌. ترکیه در برابر تحریم‌های یکجانبه آمریکا علیه جمهوری اسلامی ایران نیز علنا اعلام داشته از این تحریم‌ها تبعیت نخواهد کرد. همه اینها موجب شده تا سیاستمداران واشنگتن نگاهی خصمانه‌تر از گذشته نسبت به ترکیه داشته باشند.

خودزنی به سبک ترامپ

روزجمعه دونالد ترامپ،‌ رئیس‌جمهور آمریکا در جدیدترین اقدام خود علیه ترکیه در بیانیه‌ای اعلام کرد تجارت ترجیحی با ترکیه را لغو می‌کند. این توافق به ترکیه اجازه می‌داد در برخی حوزه‌ها بدون پرداخت تعرفه گمرکی به بازار آمریکا دسترسی پیدا کند. در این کاریکاتور نشان داده می‌شود که تصمیمات ترامپ علیه ترکیه بر ضد خود او خواهد بود.

رحیم محمدی

بین‌الملل