موج انفجار فجیره

تاییدی مبهم و بدون جزئیات
اماراتی‌ها و حتی مقامات عربستان اگرچه وقوع چنین انفجارهایی را تایید کردند، اما ویژگی مشترک آنها این بود که در واقع چندان به جزئیات این حادثه اشاره‌ای نشده بود. انور قرقاش وزیر مشاور در امورخارجه امارات در توئیتی در واکنش به هدف قرار گرفتن نفتکش‌ها در بندر فجیره تنها به یک جمله بسنده کرد. قرقاش در حساب شخصی خود در پایگاه اجتماعی توییتر نیز به نقل از وزارت خارجه امارات نوشت چهار کشتی تجاری در نزدیکی آب‌های منطقه‌ای کشور امارات هدف عملیات «خرابکارانه» قرار گرفتند اما این عملیات خسارت‌های جانی در پی نداشت. آنطور که وزارت خارجه امارات گزارش داده، این حادثه در منطقه سوخت‌گیری تانکرهای نفتکش در نزدیکی قلمرو امارات در دریای عمان و در نزدیکی تنگه هرمز رخ داده است؛ منطقه‌ای که یک گذرگاه اصلی برای صادرات این کشورهای سرشار از نفت است. بیشتر رسانه‌های اماراتی تعداد نفتکش‌ها را چهار فروند اعلام کردند.
صبح دیروز نیز خالد الفالح، وزیر انرژی پادشاهی سعودی ضمن تایید این اخبار اعلام کرد که از چهار نفتکش حادثه‌دیده، دو نفتکش متعلق به این کشور بوده است. او نیز ضمن خرابکارانه خواندن این عملیات اعلام کرد که یکی از این دو نفتکش در مسیر حرکت برای بارگیری نفت سعودی از بندر «راس تنوره» و سپس حرکت به سمت ایالات متحده جهت تأمین نفت مشتریان شرکت سعودی آرامکو بود. الفالح افزود: این عملیات خرابکارانه به وقوع هیچ‌گونه تلفات جانی یا نشت سوخت منجر نشد، ولی در نتیجه آن خسارت‌های گسترده‌ای به بدنه هر دو نفتکش وارد شده است. او در پایان ضمن محکومیت چنین اقداماتی ادعا کرد چنین حملاتی تأثیری مستقیم بر بازار سوخت و اقتصاد جهانی دارد.
در همین حال، منابع خبری سعودی از ورود تیم تحقیقات بین‌المللی به بندر فجیره به منظور بررسی این حادثه خبر دادند. از سوی دیگر، اگرچه مقامات اماراتی و عربستانی تاکید کردند که این حادثه اختلالی در این منطقه به وجود نیاورده است، اما نقشه‌های گوگل در روز گذشته نشان می‌داد که فرودگاه فجیره بسته و قسمت‌هایی از این بندر نیز مسدود شده است.
از محکومیت ایران تا هشدار آمریکا
در واکنش به این اتفاق، سید عباس موسوی سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران حوادث روز یکشنبه در دریای عمان را نگران‌کننده و تأسف‌بار دانست و خواهان روشن شدن ابعاد دقیق این حادثه شد. وی با اشاره به تأثیر منفی این حوادث بر سلامت کشتیرانی و امنیت عبور و مرور دریایی نسبت به هرگونه دسیسه از سوی بدخواهان جهت برهم زدن ثبات و امنیت در منطقه هشدار داد و خواهان هوشیاری کشورهای منطقه نسبت به هرگونه ماجراجویی از سوی عوامل خارجی شد.
شورای همکاری خلیج‌فارس و تعدادی از کشور‌های عربی با صدور بیانیه‌های جداگانه، حادثه برای چند کشتی در بندر الفجیره امارات را محکوم کردند. عبداللطیف الزیانی، دبیرکل شورای همکاری خلیج‌فارس با انتشار بیانیه‌ای تأکید کرد چنین رفتار‌های غیرمسؤولانه می‌تواند به افزایش تنش و درگیری در منطقه بینجامد و منافع ملت‌ها را با خطر بزرگی مواجه سازد. وزارت خارجه اردن و مصر نیز ضمن محکومیت این حادثه، با امارات ابراز همدردی کردند. وزارت خارجه بحرین نیز این حادثه را اقدامی جنایتکارانه خواند.
در همین حال، اداره امور دریایی آمریکا هم در واکنش به این مساله به کشتیران‌ها هشدارداد در زمان عبور از بندر فجیره در شرق امارات احتیاط کنند.
مشخصاتی از نفتکش‌ها
در حالی که مقامات اماراتی و عربستانی مشخصاتی مبهم و کلی در این زمینه ارائه کردند، اما برخی رسانه‌ها جزئیات بیشتری در این زمینه منتشر کردند. یکی از این منابع سایت معتبر Marinetraffic است که عبور و مرور کشتی‌ها و نفتکش‌ها در سراسر دنیا را رصد کرده و هر لحظه گزارش می‌دهد. بنا بر اطلاعات منتشر شده از سوی این سایت، این حادثه پنج نفتکش در بندر الفجیره را هدف قرار داده است. دو نفتکش مربوط به امارات، دو نفت‌کش مربوط به عربستان سعودی و نفتکش آخر هم با پرچم دومینیکن بوده است.
بنابر اطلاعات این منبع، دو نفتکش متعلق به عربستان در مقایسه با سه نفتکش دیگر، هم بزرگ‌تر بوده و هم حجم بیشتری را جا به جا می‌کنند.
به عنوان مثال، نفتکش عربستانی «المجد» که در سال 2017 ساخته شده، ظرفیتی حدود 150 هزار تن دارد. دیگر نفتکش عربستان با نام المرزوق نیز ظرفیتی 50 هزار تنی دارد. این در حالی است که ظرفیت سه نفتکش دیگر به طور میانگین حدود 5000 تن گزارش شده است.
عوامل پشت پرده احتمالی
همزمان برخی کارشناسان به تحلیل عوامل احتمالی پشت پرده این حادثه پرداخته‌اند. بر همین اساس برخی بر این باورند که آمریکا و متحدانش برای این‌که امارات و عربستان را علیه ایران بیشتر از قبل تهییج و تشجیع کنند، دست به چنین اقدامی زده‌اند و می‌کوشند تا ایران و متحدان منطقه‌ای‌اش را طراح و عامل این عملیات معرفی کنند.
بر همین اساس، عبدالباری عطوان سردبیر روزنامه اینترنتی رای الیوم در مصاحبه با شبکه تلویزیونی المیادین گفت: کسی که در پشت پرده این حمله قرار دارد، توانسته است اهداف دریایی را با دقت بالایی مشخص کند و در تدابیر امنیتی آمریکا، فرانسه، امارات و عربستان نفوذ کند. اسرائیل از چنین تنش آفرینی در منطقه سود می‌برد، زیرا اسرائیل خواهان وقوع جنگ است.

اهمیت استراتژیک فجیره

فجیره با مساحتی در حدود 1165 کیلومترمربع و جمعیتی بالغ‌بر 130 هزار نفر، یکی از هفت امیرنشین امارات متحده‌عربی است. این منطقه از سمت غرب به شارجه و رأس‌الخیمه، از جنوب به کلبا و از شرق به دریای عمان محدود می‌شود. بندر فجیره، تنها بندر کشور امارات در حاشیه دریای عمان است. همین ویژگی موجب شده تا حاکمان شیخ‌نشین امارات نگاه ویژه‌ای به این بندر داشته و برای کاستن از موقعیت ژئوپلیتیک تنگه هرمز و مقابله با تهدید بسته شدن آن از سوی جمهوری اسلامی، با ساخت یک خط لوله انتقال نفت از خلیج‌فارس به دریای عمان اقدام به دور زدن تنگه هرمز نمایند.
اماراتی‌ها از دهه پیش به دنبال استفاده از این بندر برای دور زدن تنگه هرمز بودند تا آنکه در آذر 95 حاکم شیخ‌نشین فجیره امارات در گفت‌وگویی با خبرگزاری رسمی امارات گفت: خط لوله نفتی که اخیرا پروژه ساخت آن تمام‌شده، آماده انتقال 70 درصد از تولید نفتی امارات به بازارهای جهانی است.
با وجود این اقدام اماراتی‌ها، تنگه هرمز همچنان اهمیت بالایی در این منطقه دارد. به عقیده کارشناسان، جایگاه ویژه بندر فجیره در صنعت بانکرینگ وابستگی تام به کشتی‌های عبور کرده از تنگه هرمز دارد و اگر روزی این آبراه استراتژیک به هر دلیلی خالی از رونق و تردد کشتی‌ها گردد، بدون شک ضرر عظیمی متوجه بندرگاه فجیره خواهد شد. فارغ از موقعیت ممتاز تنگه هرمز در عرضه نفت و انرژی، حیات اقتصادی بنادر تجاری کشورهای حوزه خلیج‌فارس ارتباط مستقیمی با تنگه هرمز دارد و این تنگه تنها راه دستیابی آنها به آب‌های آزاد خواهد بود تا آنجا که سوای بنادر کشورهایی چون عربستان، قطر، کویت و عراق و حجم عظیم سرمایه‌گذاری این کشورها در بنادر مذکور، حتی بنادر مهم و استراتژیکی چون ابوظبی و جبل‌علی در خود کشور امارات نیز وابستگی تامی به تنگه هرمز دارند و بدون عبور از این تنگه، حیات اقتصادی آنها پایان خواهد یافت.

علی باقری

بین‌الملل