بچرخ تا بچرخیم!

به روز بودن با چهره‌های جدید
تصمیم‌گیری برای محتوا و موضوعات هر قسمت از «چرخ» به سردبیری محمد جباری انجام می‌شود. جریانی که او درباره‌اش می‌گوید: در فصل جدید تلاش ما این بود با بخش‌های مختلف مثل اتاق دانشمند، تنوع فرمی داشته باشیم و در طول آن تصویر نزدیک و واقعی تری از آن چهره را به مردم نشان دهیم. «صندلی علم سنج» هم بخش دیگری بود که ما درآن به سراغ چهره‌های شناخته شده می‌رفتیم و از آنها درباره باورهای عمومی می‌پرسیدیم؛ بعد هم به طور غیر مستقیم از راه علم، از اصل آنها رازگشایی می‌کردیم. در بخش گفت‌وگوهای اصلی هم سعی کردیم مطابق با اتفاقات روز، موضوعات برنامه را انتخاب و آنها را باحضور چهره‌های جدیدی که خیلی از آنها بار اول بود به تلویزیون می‌آمدند، تحلیل کنیم. انتخاب همه این موارد در اتاق فکر ما که از گروه‌های مختلف در آن حضور داشتند، انجام می‌شد.
جباری ادامه داد: سعی ما این بود که مطابق با هر قسمت بهترین فردی که به آن موضوع تسلط داشت را به برنامه دعوت کنیم، اتفاقی که گاهی موفقیت آمیز بود و گاهی نیاز به تغییراتی داشت. این فصل از«چرخ» فقط یک‌روز در هفته پخش می‌شد به همین دلیل بضاعت کافی از نظر فنی هم در اختیار ما نبود، با این حال تلاشمان را کردیم با استفاده از ظرفیتی که در بخش روزنامه نگاران و خیلی از جوانان مستعد وجود دارد، ایده‌های حتی کوچکی که در ذهنمان است را ارائه کنیم و ادعایی هم نداریم که کار اساسی کردیم. مطمئنا برنامه چه از نظر محتوایی و چه از لحاظ فنی نقص‌هایی دارد که با ادامه آن در فصل‌های بعدی امیدوارم آنها هم مرتفع شود و برنامه جذاب و قوی‌تری را از نظر علمی به مخاطبان ارائه دهیم.

نگاه دراماتیک به علم
محمدرضا مقدسیان که بیشتر اسم او را در قالب مجری و منتقد سینمایی شنیده‌ایم هم در بخشی از این گزارش درباره حضورش در این قاب تازه بیان کرد: حضور من به عنوان کسی که اغلب در فضای سینمایی کارکردم، در چنین برنامه علمی در قدم اول چالش‌برانگیز بود؛ خود این چالش کششی را ایجاد کرده بود تا این فضا را تجربه کنم. در این مسیر آنچه باعث شد تا در حد خودم موفق شوم و پیش بروم تحصیلاتم در رشته مهندسی شیمی فرآیند که از زیرشاخه‌های مهندسی نفت است، بود. به واسطه همین پشتوانه علمی وارد این فضا شدم. در این بین همیشه وقتی برنامه‌هایی را که در حوزه علمی تولید می‌شد می‌دیدم، احساس خلأیی نسبت به آنها داشتم و با خودم می‌گفتم درست است که خیلی از موضوعات علمی جدیت دارند و برای انتقال آنها نیز همان جدی بودن لازم است، اما چرا خلاقیت و ذوقی برای رساندن آنها اتفاق نمی‌افتد که هم مفاهیم درست منتقل شود و هم مخاطب با انرژی و راحتی بیشتری بتواند برنامه را دنبال کند.
او اضافه کرد: در سوی دیگر سینماگران برای ساخت آثار سینمایی، داستانی و... خیلی از رخدادهای علمی، پزشکی و این دست موارد را برای مخاطب به اثری تبدیل می‌کنند که برایش جذابیت بالایی دارد، بر همین اساس احساس کردم پیوند بین این نگاه که از سینما می‌آید در کنار نگاهی که از جنبه آکادمیک و دانشگاهی من می‌آید، می‌تواند در کنار هم اتفاق نویی را در حوزه اجرای برنامه‌های علمی رقم بزند. الان هم که یک سال از حضورم در این برنامه می‌گذرد، می‌توانم با قطعیت بگویم نگاهم به این موضوع درست بوده، در واقع برداشت من از هر خبر و ماجرایی که برنامه را شکل داده، ذاتا دراماتیک است و انگار دارم فیلمی را نگاه می‌کنم. مقدسیان با اشاره به لزوم آشنایی با فضای دراماتیک اضافه کرد: به نظرم اگر قرار است ما برنامه بسازیم یا به عنوان مجری کار کنیم باید به ابزار بیان تصویر مسلط باشیم. حال در هر مختصاتی باید بتوانیم با استفاده از ابزار دراماتیک، آن منظوری را که داریم برسانیم. در اینجا باید بدانیم استفاده از این ابزار به معنی دست بردن در اصول علمی نیست و این یعنی بیان شیواتری را داشته باشیم.
این‌که همان نگاه چقدر توانسته مخاطب را درگیر کند هم موضوعی بود که مقدسیان در پاسخ به آن گفت: واقعیت این است که روز اول من با این هدف کار را آغاز کردم، اما نمی‌دانستم نتیجه آن چطور می‌شود. به همین دلیل بازخورد‌های مخاطب را جزء به جزء دنبال می‌کردم و از دوستان و آشنایان و هر کسی که من را می‌شناخت کم و کیف آن را جویا می‌شدم، اغلب نظرات این بود که می‌گفتند ما بعد از سال‌ها برنامه علمی را می‌بینیم که پیچیدگی آن باعث نمی‌شود کانال را عوض کنیم. این که چنین نگاهی از کجا آب می‌خورد بخشی از آن به تجربه ام در نویسندگی و سینما برمی گردد و نا خودآگاه بعد از این مدت کار آن تربیت سینمایی باعث شده تا در اینجا به کار من بیاید. تلاش ما هم این بود که حتی مهمان هم بتواند راحت صحبت کند تا مخاطب هم بتواند به دور از خشکی‌ای که در حوزه علم وجود دارد، متوجه آن بشود. برای من اصل اجرا از سینما جدا نیست، به نظر من یک مجری خوب هم باید همه توانایی‌ها و اطلاعاتی را که یک بازیگر دارد داشته باشد اما این اصلا به معنی آن نیست که مجری هم باید بازی کند، بلکه آن ویژگی‌ها باعث می‌شود که مجری در قدم اول شناخت بهتری از توانایی هایش پیداکند و بعد در قدم دوم توانایی برقراری ارتباط حسی با مخاطبش، چه مهمان برنامه و چه کسی که در منزلش نشسته را داشته باشد. در نتیجه همه این‌ها من از این‌که وارد چنین فضایی شدم پشیمان نیستم و خیلی هم خوشحالم که توانستم آن را تجربه کنم.

توقع نداریم مثل خندوانه دیده‌شویم
الهه بهبودی، ابتدا از تغییرات و تفاوت‌هایی که فصل پنج با دیگر فصل‌های این برنامه داشته صحبت‌هایش را شروع کرد و به جام‌جم گفت: همان‌طور که می‌دانید این سری پنجم چرخ است که قسمت‌های پایانی‌اش را پشت سر می‌گذارد و بعد از دو قسمت دیگر، قرار است فصل ششم را در تابستان آغاز کنیم. یکی از مواردی که در این فصل وجود داشت شیوه پخش آن در تنها یک روز از هفته بود. فضایی که باعث شد مثل یک مجله علمی باشیم و به این دلیل باید اخبار و اطلاعات روز را هم در آن بگنجانیم. همچنین نکته دیگر این است که شبکه چهار قبلا شبکه فرهیختگان بود ولی مدتی است شعارش را به شبکه دانایی آن هم با محوریت دانش برای همگان تغییر داده، به همین دلیل ما هم باید فضایی ایجاد می‌کردیم تا دنیای علم را به زندگی مردم هرچه بیشتر نزدیک کند. در این مسیر ما در همه موارد از تیتراژ تا جزئی‌ترین بخش‌ها مثل دکور، موضوعات انتخاب شده و... این مساله را مدنظر قرار دادیم و تلاشمان این بود که بگوییم همه اتفاقات روزمره ما به علم برمی‌گردد. در واقع اینجا علم را به صورت تخصصی و آزمایشگاهی ارائه نمی‌دهیم بلکه با بیان نرم‌تر سعی می‌کنیم اتفاقات موثرتری را رقم بزنیم.
او اضافه کرد: در بخشی مثل آشنایی با دانشمندان ما عنوان اتاق دانشمند را داریم نه کتاب را، یعنی مردم را با نظریه‌ها درگیر نمی‌کنیم و بیشتر به حال و هوای زندگی این آدم‌ها سر می‌زنیم. این اتفاقی است که باید رخ می‌داد یعنی آشنایی مردم با زندگی دانشمندان و این که متوجه شوند آنها هم افرادی اند که مثل خیلی از ما زندگی می‌کنند و در گیر‌و دار همین کشف کردن‌ها، با مسائل روزمره دست و پنجه نرم می‌کنند. یکی دیگر از مواردی که وجود دارد بخش خبری است که در آن اخبار علمی ایران و جهان را مطرح می‌کنیم با این تفاوت که تحلیل آنها توسط تیم سردبیری ما انجام شده و اولویت‌بندی می‌شوند.
بخش گفت‌وگو هم قسمت دیگری از این برنامه است که بهبودی از دعوت چهره‌ها بر مبنای همان اخبار و موضوع هر قسمت گفت. علاوه بر اینها انتخاب دو مجری برای این برنامه هم،‌ موردی بود که وی با اشاره به آن بیان کرد: «چرخ» در این فصل دو مجری داشت، حسین فروتن که به گونه‌ای نماینده خبرنگاران و جامعه علمی است و فلسفه علم خوانده و محمد مقدسیان که با وجود فضای کاری که خیلی‌ها از او در ذهنشان دارند و بیشتر در حوزه سینما فعالیت داشته مهندسی خوانده و به عنوان نماینده مردم در اینجا حضور دارد. این اتفاق دردنیا هم وجود دارد تا برای نزدیک کردن مردم با فضاهایی که از دور سخت و خشن هستند از چهره‌های شناخته شده استفاده کنند.
بازخوردهایی که تا اینجا از این مجله علمی گرفته‌اند هم جزو مواردی بود که این تهیه‌کننده درباره‌اش می‌گوید: باید بگویم که با وجود تغییر شعار شبکه چهار، این شبکه هنوز هم به گونه‌ای به فرهیختگان اختصاص دارد، یعنی کسی که شبکه نسیم را همیشه نگاه می‌کند، لزومأ به همان اندازه شبکه چهار را نمی‌بیند. در بازخوردها هم می‌بینیم مخاطبمان اغلب جزو گروه تحصیلکرده‌اند اما در همین گروه هم اقشار مختلفی حضور دارند. من نمی‌توانم از سری‌های قبل برآوردی داشته باشم اما در این فصل تا جایی که دیده‌ام، مخاطبان از آن راضی بوده‌اند. در هر حال خود من در شبکه‌های مختلفی کار کرده‌ام و در باره میزان مخاطب، برای ما مهم است که همان گروهی که آن را دنبال می‌کند، برنامه را بپسندد و البته خوشحال می‌شویم که این دامنه گسترده‌تر شود. چون ما توقع نداریم مثل خندوانه بیننده داشته باشیم.
بهبودی در آخر درباره فصل جدید «چرخ» و اتفاقاتی که قرار است در آن بیفتد هم گفت: طبق آنچه تا الان معین شده، قرار گرفتن سری جدید در کنداکتور شبکه برای تابستان است. همچنین طبق صحبت‌هایی که صورت گرفته به جای یک روز، پخش برنامه به سه روز در هفته رسیده است. چون این شیوه پخش می‌تواند به برنامه و جا افتادن آن بین مردم هم کمک کند. در کنار اینها قطعا باوجود ثابت بودن رویکرد ما و شبکه، تغییراتی را در ساختار برنامه خواهیم داشت.

فاطمه شهدوست

رسانه