همه در خدمت واردکننده

طبق آماری که انتظامی داده بود، سال گذشته 260 هزار تن کاغذ با ارزهای حمایتی دولت وارد کشور شده است. رئیس کارگروه کاغذ آمار داده بود در این میان 130 شرکت مرتکب تخلف شده‌اند. به این معنی که کاغذ را با ارز دولتی وارد کرده و به قیمت ارز آزاد در بازار آزاد فروخته‌اند. حالا اینها که خیلی مطالب جدیدی نیست.
ادامه صحبت‌های انتظامی اما قدری سنگین است. این‌که پای 130 شرکت در این تخلفات گیر است و در این میان، تخلف 45 شرکت مربوط به محموله‌های حداقل هزار تنی است. به عبارت ساده‌تر، با فرض این‌که همه این 45 شرکت فقط هزار تن کاغذ وارد کرده باشند، 45 هزار تن از 260 هزار تن کاغذ وارد شده به کشور با قیمت ارز دولتی خریداری شده و با قیمت ارز آزاد در بازار فروخته شده است.
انتظامی البته این را هم اضافه کرده است که از 260 هزار تنی که در سال گذشته وارد شده است فقط ۱۰ درصد آن با موافقت معاونت‌های تخصصی وزارت فرهنگ به دست مصرف‌کنندگان مطبوعاتی و انتشاراتی رسیده است. این مساله البته لزوما به معنای تخلف نیست. بحث انتظامی این است که سهم مصرف‌کننده‌هایی که وزارت ارشاد می‌شناسد و با موافقت این وزارتخانه، کاغذ یارانه‌ای در اختیارشان قرار گرفته فقط 10 درصد است؛ یعنی 26 هزار تن. مساله‌ای که قبل از هر چیز به معنای عدم شناخت مصرف‌کنندگان کاغذ و در ادامه، عدم نظارت و ارزیابی فعالیت آنهاست.
ارز را به صنف بدهید نه واردکننده
برای بررسی فعالیت کارگروه کاغذ سراغ یکی از کسانی رفتیم که علاوه بر ناشر بودن، سابقه زیادی هم در برگزاری نمایشگاه کتاب تهران و بعضا حتی عضویت در همین کارگروه کاغذ وزارت ارشاد را هم دارد. علی‌اکبر تورانیان که بیش از سه دهه است در نشر فعالیت می‌کند در گفت‌وگو با جام‌جم با انتقاد از سیاست‌های کلان کارگروه کاغذ می‌گوید این کارگروه، عملا به کاری دست زده است که امکان نظارت را از خود سلب می‌کند.
به گفته مدیرعامل نشر شهراب، کاغذ باید از طریق تشکل‌های و انجمن‌های تخصصی و صنفی نشر وارد کشور شود. به گفته او، این تشکل‌ها خودشان باید نسبت به تامین مایحتاج خود اقدام کنند نه این‌که واردات کاغذ به واردکنندگان واگذار شود. تورانیان معتقد است، دولت به جای تخصیص ارز به واردکنندگان و شرکت‌های بازرگانی، باید ارز را در اختیار این تشکل‌ها قرار داده و در مقابل مسؤولیت قیمت و تنظیم بازار را هم بپذیرد. در این صورت این انجمن‌ها درباره وضعیت بازار هم مسؤولیت خواهند داشت.
صنف مسؤول است نه واردکننده!
از تورانیان می‌پرسیم چرا باید ما این تصمیم را نسبت به دیگر تصمیم‌ها درست بدانیم. پاسخ تورانیان تاحدی منطقی به نظر می‌رسد: این انجمن‌ها هستند که می‌توانند نیاز بازار را تشخیص داده و در ادامه با توجه به مجراها و مکانیزم‌ها و شبکه‌هایی که دارند، آن را به شیوه درست توزیع کنند. از تورانیان می‌پرسیم این تفویض ارز در ازای پذیرفتن مسؤولیت این انجمن‌های صنفی درباره قیمت خواهد بود یا نه که می‌گوید: بله! دولت می‌تواند مطمئن باشد که هیچ اتفاقی نمی‌افتد و در مقابل، فقط طالب آن باشد که قیمت‌ها تغییر نکند و سازمان حمایت هم بر این کار نظارت کند.
صنف اطلاع دارد نه واردکننده!
تورانیان که در نمایشگاه امسال کتاب تهران هم مدیریت کمیته اطلاع‌رسانی نمایشگاه را به عهده داشته با تاکید بر این‌که مسؤولیت تنظیم بازار به عهده این انجمن‌های صنفی خواهد بود، می‌گوید: مسؤولیت این کار را هم انجمن‌های صنفی می‌پذیرند. هر جا هم ایراد داشته باشد همین انجمن‌ها پاسخگو خواهند بود و به دلیل سال‌های فعالیت صنفی در بازار، امکان و ابزار نظارت بر فعالیت آنها هم فراهم است. به گفته او، این انجمن‎‌های صمفی به دلیل این‌که به اصطلاح در کف بازار هستند و نماینده‌ واقعی صنف محسوب می‌شوند، خودشان کارشناس هم هستند و به راحتی اطلاع دارند که چه کسانی فعالند و کار می‌کنند و چه کسانی فعالیتی ندارند و صرفا نام ناشر را به یدک می‌کشند. به گفته او، به این دلیل هم اطلاعات دقیق است که این انجمن‌ها تا حد زیادی می‌توانند ارز و کاغذ با قیمت دولتی را در اختیار مصرف‌کننده واقعی آن قرار دهند و امکان سودجویی عده‌ای دلال را کم کنند.
انتقاد تورانیان درباره اختصاص ارز به واردکنندگان انگار تمامی ندارد: چرا باید ارز را به واردکننده‌هایی تخصیص بدهند که نه شیوه و شبکه توزیعی دارند و در مقابل، دولت هم برای نظارت بر فعالیت و کارشان، ابزار نظارتی لازم را هم در اختیار ندارد. این نوع سیاستگذاری و کنترل بازار که توسط کارگروه کاغذ اعمال می‌شود نادرست است. اگر می‌خواهند مشکل حل شود باید ارز دولتی را به افراد و شبکه‌های صنفی درست بازار تزریق کنند و سازمان حمایت هم نظارت کند که قیمت کالایی که توسط این افراد و شرکت‌ها به بازار عرضه می‌شود، بالا نرود. متاسفانه در حال حاضر، سیاستگذاری کارگروه کاغذ در این جهت نیست و تصمیم‌هایی که اتخاذ می‌شود هم به دلیل اصولی نبودن، تاثیری در بازار ندارد.

محمدصادق علیزاده

ادبیات و هنر